Σε αντίθεση με ορισμένες αλλεργίες, οι τροφικές δυσανεξίες δεν είναι απειλητικές για τη ζωή. Ωστόσο, μπορεί να αποδειχτούν προβληματικές για όσους τις εμφανίζουν. Η δυσανεξία και η ευαισθησία είναι εξαιρετικά συνηθισμένα ζητήματα και φαίνεται, μάλιστα, να αυξάνονται με τον καιρό. Είναι δύσκολο να διαγνωστούν λόγω του μεγάλου εύρους των συμπτωμάτων τους.
Το παρόν άρθρο εξετάζει τα πιο κοινά είδη τροφικών ευαισθησιών και δυσανεξιών, τα ανάλογα συμπτώματα και τις τροφές που χρειάζεται να αποφεύγονται σε κάθε περίπτωση.
Advertisment
Τι είναι η τροφική δυσανεξία;
Ο όρος «τροφική υπερευαισθησία» αναφέρεται τόσο στις τροφικές αλλεργίες, όσο και στις τροφικές δυσανεξίες. Το δεύτερο δεν έχει καμία σχέση με το πρώτο, αν και ορισμένα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια.
Για την ακρίβεια, μπορεί να είναι δύσκολο να ξεχωρίσουμε τα δύο προβλήματα ορισμένες φορές, οπότε και είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας, αν υποπτευθείτε ότι εμφανίζετε κάτι από τα δύο. Όταν έχετε μια τροφική δυσανεξία, τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν λίγες ώρες αφού φάτε την τροφή στην οποία είστε δυσανεκτικοί.
Ωστόσο, μπορεί και να καθυστερήσουν μέχρι και 48 ώρες και να διαρκέσουν για ώρες ή ακόμα και μέρες, δυσκολεύοντας έτσι και τον προσδιορισμό της ένοχης τροφής. Επιπλέον, αν καταναλώνετε συχνά τροφές στις οποίες έχετε δυσανεξία, είναι επίσης δύσκολο να εντοπίσετε τον συγκεκριμένο ένοχο. Αν και τα συμπτώματα ποικίλλουν, εμπλέκουν κυρίως το πεπτικό σύστημα, το δέρμα και το αναπνευστικό σύστημα.
Advertisment
Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι
• Διάρροια
• Πρήξιμο
• Εξανθήματα
• Πονοκέφαλοι
• Ναυτία
• Κόπωση
• Κοιλιακό πόνο
• Ρινική συμφόρηση
• Παλινδρόμηση
• Κοκκινίλες
Οι τροφικές δυσανεξίες διαγιγνώσκονται μέσω τεστ αποκλεισμού, κατά το οποίο περιορίζονται ορισμένες τροφές ώστε να εντοπιστεί η ένοχη ή μέσω άλλων ειδικών εξετάσεων.
Παρακάτω παρουσιάζονται 8 από τις πιο συνηθισμένες τροφικές δυσανεξίες
1. Γαλακτοκομικά
Η λακτόζη είναι ένα σάκχαρο που βρίσκεται στο γάλα και στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Διασπάται στον οργανισμό από ένα ένζυμο που ονομάζεται λακτάση, απαραίτητο στη διαδικασία πέψης και απορρόφησης της λακτόζης. Η δυσανεξία προκαλείται από έλλειψη ενζύμων λακτάσης, κάτι που προκαλεί ανικανότητα πέψης και άλλα πεπτικά συμπτώματα.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
• Κοιλιακό πόνο
• Πρήξιμο
• Διάρροια
• Αέρια
• Ναυτία
Πρόκειται για εξαιρετικά συνηθισμένη δυσανεξία. Για την ακρίβεια, υπολογίζεται ότι το 65% του παγκόσμιου πληθυσμού δυσκολεύεται να μεταβολίσει τη λακτόζη. Το πρόβλημα μπορεί να διαγνωστεί με διάφορους τρόπους, όπως με ένα απλό τεστ δυσανεξίας, με τεστ αναπνοής λακτόζης ή με ειδικό τεστ PH κοπράνων.
Αν πιστεύετε ότι εμφανίζετε αυτή τη δυσανεξία, αποφύγετε τα γαλακτοκομικά που περιέχουν λακτόζη, όπως το γάλα και το παγωτό. Τα ώριμα τυριά και τα προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως το κεφίρ μπορεί να αποτελούν καλύτερες επιλογές, καθώς περιέχουν λιγότερη λακτόζη.
2. Γλουτένη
Η γλουτένη απαντάται σε πρωτεΐνες που βρίσκονται στο αλεύρι, στο σιτάρι, στη σίκαλη και τα τριτικάλε. Υπάρχουν παθήσεις που σχετίζονται με τη γλουτένη, όπως η κοιλιοκάκη, η ευαισθησία στη γλουτένη και η αλλεργία στο αλεύρι. Η κοιλιοκάκη εμπλέκει μια ανοσοποιητική απόκριση και γι’ αυτό κατηγοριοποιείται ως αυτοάνοσο νόσημα.
Όταν τα άτομα με κοιλιοκάκη εκτίθενται στη γλουτένη, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στο λεπτό έντερο και μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες σε όλο το πεπτικό σύστημα. Οι αλλεργίες στο αλεύρι συχνά μπερδεύονται με την κοιλιοκάκη λόγω παρόμοιων συμπτωμάτων. Διαφέρουν όμως, αφού η αλλεργία στο αλεύρι παράγει ένα αντίσωμα που προκαλεί αλλεργία στο αλεύρι, ενώ η κοιλιοκάκη προκαλείται από μια ανώμαλη αφύσικη απόκριση συγκεκριμένα στη γλουτένη.
Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι βιώνουν δυσάρεστα συμπτώματα, ακόμα και όταν το τεστ τους βγαίνουν αρνητικά και στα δύο προβλήματα. Αυτό λέγεται μη-κοιλιακή ευαισθησία στη γλουτένη, μια ηπιότερη μορφή δυσανεξίας στη γλουτένη που έχει υπολογιστεί ότι επηρεάζει το 0.5 έως 13% του γενικού πληθυσμού.
Τα συμπτώματα της περιλαμβάνουν:
• Πρήξιμο
• Κοιλιακός πόνος
• Διάρροια ή δυσκοιλιότητα
• Πονοκέφαλοι
• Κόπωση
• Πόνος στις αρθρώσεις
• Εξανθήματα
• Κατάθλιψη ή άγχος
• Αναιμία
Τόσο η κοιλιοκάκη όσο και η μη-κοιλιακή ευαισθησία στη γλουτένη αντιμετωπίζονται με μια διατροφή χωρίς γλουτένη και με την αποφυγή των παρακάτω τροφών:
• Ψωμί
• Ζυμαρικά
• Δημητριακά
• Μπύρα
• Αρτοσκευάσματα
• Κράκερς
• Σάλτσες
3. Καφεΐνη
Η καφεΐνη είναι μια πικρή χημική ουσία που βρίσκεται σε μια ποικιλία ποτών, μα περισσότερο στον καφέ, στα αναψυκτικά, στο τσάι και στα ενεργειακά ποτά. Είναι διεγερτικό, που σημαίνει ότι μειώνει τη κόπωση και αυξάνει την εγρήγορση, όταν καταναλώνεται.
Το καταφέρνει, μπλοκάροντας τους υποδοχείς της αδενοσίνης, ενός νευροδιαβιβαστή που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου- αφύπνισης και προκαλεί υπνηλία. Οι περισσότεροι ενήλικες μπορούν να καταναλώσουν μέχρι και 400 mg καφεΐνης την ημέρα (μέχρι τέσσερα φλιτζάνια) χωρίς καμία παρενέργεια. Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ευαίσθητοι στην καφεΐνη και εμφανίζουν αντιδράσεις ακόμα και αφού καταναλώσουν μια μικρή ποσότητα.
Αυτή η υπερευαισθησία έχει συνδεθεί με την κληρονομικότητα, όπως επίσης και με μια μειωμένη ικανότητα μεταβολισμού και αποβολής της καφεΐνης. Η ευαισθησία σε αυτή είναι διαφορετικό φαινόμενο από την αλλεργία, η οποία εμπλέκει το ανοσοποιητικό σύστημα. Όσοι εμφανίζουν υπερευαισθησία μπορεί να εμφανίσουν τα ακόλουθα συμπτώματα μετά την κατανάλωση ακόμη και μιας μικρής ποσότητας καφεΐνης:
• Γρήγορο καρδιακό ρυθμό
• Άγχος
• Νευρικότητα
• Αυπνία
• Τρέμουλο
• Αεικινησία
Όσοι εμφανίζουν τέτοια ευαισθησία στην καφεΐνη χρειάζεται να μειώσουν την πρόσληψη τροφών και ποτών που την περιέχουν, συμπεριλαμβανομένου του καφέ, των ενεργειακών ποτών, του τσαγιού και της σοκολάτας.
4. Σαλικυλικά
Τα σαλικυλικά είναι φυσικές χημικές ουσίες που παράγονται από φυτά ως άμυνα ενάντια σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως έντομα και ασθένειες. Τα σαλικυλικά έχουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Για την ακρίβεια, τροφές πλούσιες σε τέτοιες ουσίες έχει αποδειχτεί ότι προστατεύουν κατά ορισμένων ασθενειών, όπως του καρκίνου του παχέος εντέρου.
Αυτές οι φυσικές χημικές ουσίες βρίσκονται σε μια μεγάλη ποικιλία τροφών, όπως στα φρούτα, στα λαχανικά, στο τσάι, στον καφέ, στα μπαχαρικά, στους ξηρούς καρπούς και στο μέλι. Εκτός από φυσικό συστατικό, τα σαλικυλικά συχνά χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά τροφίμων και μπορούμε να τα βρούμε ακόμα και σε φάρμακα.
Αν και οι μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην υγεία, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν εμφανίζουν κάποιο πρόβλημα όταν τα καταναλώνουν σε φυσιολογικές ποσότητες. Ωστόσο, ορισμένοι άνθρωποι είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι σε τέτοιες ουσίες και αναπτύσσουν αρνητικές αντιδράσεις, ακόμα κι αν καταναλώσουν ελάχιστη ποσότητα.
Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στα σαλικυλικά είναι:
• Ρινική συμφόρηση
• Ρινικές μολύνσεις
• Άσθμα
• Διάρροια
• Εντερική φλεγμονή (κολίτιδα)
• Κνίδωση
Αν και είναι αδύνατο να αφαιρέσουμε εντελώς τα σαλικυλικά από τη δίαιτά μας, όσοι εμφανίζουν δυσανεξία σε αυτά χρειάζεται να αποφεύγουν τροφές με υψηλά ποσοστά όπως μπαχαρικά, καφέ, πορτοκάλια, αλλά και καλλυντικά και φάρμακα που περιέχουν σαλικυλικά.
5. Αμίνες
Οι αμίνες παράγονται από βακτήρια κατά τη διάρκεια αποθήκευσης και ζύμωσης των τροφών και βρίσκονται σε μια μεγάλη ποικιλία τους. Αν και υπάρχουν πολλά είδη αμινών, η ισταμίνη είναι αυτή που σχετίζεται πιο συχνά με δυσανεξία.
Η ισταμίνη είναι μια χημική ουσία στον οργανισμό μας που παίζει σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό, πεπτικό και νευρικό σύστημα. Βοηθά στην προστασία από μολύνσεις, δημιουργώντας μια άμεση αντιφλεγμονώδη απόκριση στα αλλεργιογόνα. Αυτό δημιουργεί φτέρνισμα, φαγούρα και δάκρια, ώστε να απεκκριθούν οι βλαβεροί εισβολείς.
Οι άνθρωποι που δεν εμφανίζουν δυσανεξία, μπορούν εύκολα να μεταβολίσουν και να απομακρύνουν την ισταμίνη από τον οργανισμό τους. Ωστόσο, ορισμένοι δεν μπορούν να τη διασπάσουν επαρκώς, συσσωρεύοντάς τη στο σώμα τους. Ο πιο συνηθισμένος λόγος γι’ αυτή τη δυσανεξία είναι η δυσλειτουργία ενζύμων, υπεύθυνων για τη διάσπαση της ισταμίνης- η διαμίνη οξειδάση και η N-μεθυλοτρανσφεράση.
Τα συμπτώματα της δυσανεξίας στην ισταμίνη περιλαμβάνουν:
• Κοκκίνισμα
• Πονοκεφάλους
• Κνίδωση
• Άγχος
• Στομαχικές κράμπες
• Διάρροια
• Υπόταση
Όσα άτομα αντιμετωπίζουν δυσανεξία στην ισταμίνη χρειάζεται να αποφύγουν:
• Τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση
• Αποξηραμένα φρούτα
• Εσπεριδοειδή
• Αβοκάντο
• Ώριμα τυριά
• Αλλαντικά
• Καπνιστό ψάρι
• Ξύδι
• Ποτά που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως μπύρα και κρασί
6. FODMAP
Το FODMAP είναι σύντμηση για τους ζυμώσιμους ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και τις πολυόλες. Αποτελούν μια ομάδα υδατανθράκων μικρής αλύσου που βρίσκουμε φυσικά σε πολλές τροφές και η οποία μπορεί να προκαλέσει πεπτικά προβλήματα. Τα FODMAP δεν απορροφώνται επαρκώς από το λεπτό έντερο και ταξιδεύουν μέχρι το παχύ, όπου τροφοδοτούν τα εντερικά βακτήρια εκεί.
Τα βακτήρια διασπούν ή «ζυμώνουν» τα FODMAP, κάτι που προκαλεί αέρια, φούσκωμα και δυσφορία. Αυτοί οι υδατάνθρακες διαθέτουν επίσης ωσμωτικές ιδιότητες, δηλαδή έλκουν νερό στο πεπτικό σύστημα, προκαλώντας δυσφορία και διάρροια.
Τα συνηθέστερα συμπτώματα δυσανεξίας στα FODMAP περιλαμβάνουν:
• Φούσκωμα
• Διάρροια
• Αέρια
• Κοιλιακό πόνο
• Δυσκοιλιότητα
Αυτό το είδος δυσανεξίας είναι πολύ κοινό σε άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Για την ακρίβεια, μέχρι και το 86% των ατόμων με αυτό το σύνδρομο δηλώνουν μείωση των συμπτωμάτων τους, όταν μειώνουν/ αποφεύγουν τα FODMAP από τη διατροφή τους.
Κάποιες τροφές που τα περιέχουν είναι:
• Μήλα
• Μαλακά τυριά
• Μέλι
• Γάλα
• Ψωμί
• Φασόλια
• Φακές
• Μπύρα
• Αγκινάρα
7. Διοξείδιο του θείου
Πρόκειται για συντηρητικό που βρίσκουμε σε τροφές, ποτά και ορισμένα φάρμακα. Μπορούν επίσης να εντοπιστούν σε φυσικές πηγές, όπως στα σταφύλια και στα ώριμα τυριά. Τα πρόσθετα του θείου προστίθενται σε αποξηραμένα φρούτα, για να καθυστερήσουν το μαύρισμα και στο κρασί για να εμποδίσουν την αλλοίωση που προκαλείται από βακτήρια.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παρουσιάζουν πρόβλημα στα πρόσθετα του θείου, αλλά ορισμένοι είναι ευαίσθητοι σε τέτοιες χημικές ουσίες. Η ευαισθησία στο διοξείδιο του θείου είναι πιο συχνή σε άτομα που εμφανίζουν άσθμα.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της ευαισθησίας περιλαμβάνουν:
• Κνίδωση
• Πρήξιμο
• Ρινική συμφόρηση
• Υπόταση
• Κοκκινίλες
• Διάρροια
• Βήχα
• Δυσκολία αναπνοής
Τα πρόσθετα του θείου μπορούν να προκαλέσουν ακόμα και στένωση των αεραγωγών σε ασθματικούς ασθενείς με ευαισθησία και σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να απειλήσουν και τη ζωή. Ο νόμος προβλέπει η χρήση του διοξειδίου του θείου να δηλώνεται πάντα στην ετικέτα των τροφών.
Κάποια παραδείγματα τροφών που μπορεί να το περιλαμβάνουν είναι:
• Αποξηραμένα φρούτα
• Κρασί
• Μηλίτης
• Λαχανικά σε κονσέρβα
• Τροφές τουρσί
• Πατατάκια
• Μπύρα
• Τσάι
• Αρτοσκευάσματα
• Σάλτσες
8. Φρουκτόζη
Η φρουκτόζη, η οποία αποτελεί έναν τύπο FODMAP, πρόκειται για ένα απλό σάκχαρο που βρίσκουμε στα φρούτα και στα λαχανικά, όπως επίσης και σε γλυκαντικά, σαν το μέλι, την αγαύη και το σιρόπι καλαμποκιού πλούσιο σε φρουκτόζη. Η κατανάλωσή της, ειδικά μέσω των γλυκών ποτών, έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία σαράντα χρόνια και έχει συνδεθεί με αύξηση της παχυσαρκίας, της καρδιοπάθειας και των προβλημάτων με το ήπαρ.
Εκτός από την αύξηση των σχετικών παθήσεων, υπάρχει και μια τάση ελλιπούς απορρόφησης της φρουκτόζης, αλλά και δυσανεξίας. Σε αυτή την περίπτωση, η φρουκτόζη δεν απορροφάται αποτελεσματικά στο αίμα. Αντιθέτως, ταξιδεύει μέχρι το παχύ έντερο, όπου ζυμώνεται από τα εντερικά βακτήρια, προκαλώντας πεπτικά ζητήματα.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
• Παλινδρόμηση
• Αέρια
• Διάρροια
• Ναυτία
• Κοιλιακός πόνος
• Εμετός
• Πρήξιμο
Άτομα με δυσανεξία στη φρουκτόζη συχνά είναι επίσης ευαίσθητα κα σε άλλες πηγές FODMAP και μπορούν να ωφεληθούν από μια διατροφή που θα τις αποκλείει. Για να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα που σχετίζονται με την ελλιπή απορρόφηση της φρουκτόζης, χρειάζεται να αποφύγετε τις ακόλουθες τροφές:
• Σόδα
• Μέλι
• Μήλα, χυμό μήλο και μηλίτης
• Τροφές που περιέχουν σιρόπι καλαμποκιού με πολύ φρουκτόζη
• Ορισμένα φρούτα, όπως το καρπούζι, τα κεράσια και τα αχλάδια
• Ορισμένα λαχανικά, όπως τα μπιζέλια
• Νέκταρ αγαύης
Photo: Author/Depositphotos
[toggle title="Πηγές"]
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmedhealth/PMH0072452/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3401057/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4322780/
https://link.springer.com/article/10.1007%2Fs10620-008-0331-xhttps://www.eaaci.org/400-resources/what-is-food-allergy/1873-what-is-food-hypersensitivity.html
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2695393/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4406911/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/wheat-allergy/symptoms-causes/syc-20378897
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3725235/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21879102
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4242593/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20164566
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2696737/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16354958
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/j.1440-1746.2009.06149.x
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3934501/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4918736/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4017440/
https://uvahealth.com/services/digestive-health/images-and-docs/low-fructose-diet.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4755956/
[/toggle]
