Ενοχή: θηλυκό. Η κατάσταση του ενεχόμενου σε κολάσιμη ή επιλήψιμη πράξη. Η κατάσταση κατά την οποία κάποιος μέμφεται τον εαυτό του για πράξη ή παράλειψή του – το συναίσθημα που συνοδεύει αυτήν την κατάσταση.
Κατάσταση και Συναίσθημα. Ή μάλλον συναίσθημα που σε καποιες περιπτώσεις γίνεται και μόνιμη κατάσταση. Σύμφωνα με τον Freud, η ενοχή είναι το αντίτιμο που όλοι μας πρέπει να «πληρώσουμε» ώστε να μπορέσουμε να δαμάσουμε τα επιθετικά μας ένστικτα.
Advertisment
Σαφώς, η ενοχή μπορεί να αποτελέσει ένα εύλογο και αναμενόμενο συναίσθημα όταν ένα άτομο έχει διαπράξει κάτι το οποίο πλήγωσε και ενόχλησε κάποιον. Όταν δηλαδή συνειδητά δεν έχει φερθεί με τον καλύτερο τρόπο. Τι γίνεται όμως όταν με το παραμικρό διακατέχεται από ενοχή; Και γιατί κάποιες φορές η ενοχή γίνεται μία μόνιμη κατάσταση;
Αναφερόμαστε λοιπόν σε μια ενοχή που ίσως οφείλεται σε κάτι άλλο. Μοιάζει περισσότερο σαν αδικαιολόγητη και παράλογη. Αυτό συνήθως υποκρύπτει ένα άτομο το οποίο μπορεί να έχει κακοποιηθεί λεκτικά, σωματικά, το οποίο πιθανόν να έχει βιώσει κάποιο ψυχικό τραύμα. Η ενοχή προέρχεται από επιθετικότητα που έχει δεχθεί το άτομο και την έχει εσωτερικεύσει.
Έτσι, «εμφανίζεται» η ενοχή η οποία λειτουργεί περισσότερο σαν άμυνα στον πόνο που βιώνει το άτομο. Συχνά, έρχονται σκέψεις ανεπάρκειας για τον εαυτό όπως: «ποτέ δεν είμαι αρκετός», «πάντα κάνω κάτι λάθος». Η κατηγορία του ίδιου του εαυτού, μειώνει τον πόνο που έχει προκαλέσει ο άλλος. Είναι σαν με ένα τρόπο να διαχωρίζεται ο εαυτός από την συνθήκη που προκάλεσε πόνο. Είναι σαν το άτομο να μην αναγνωρίζει την «ήττα» που υπέστη από τον σημαντικό άλλο.
Advertisment
Το άτομο αισθάνεται, εσφαλμένα, πως μπορεί να ελέγξει την κατάσταση, διορθώνοντας ένας λάθος, το οποίο όμως δεν έχει διαπράξει. Πιστεύει λοιπόν πως αναλαμβάνοντας την ευθύνη θα μπορέσει τελικά να μην βιώσει πόνο, θυμό ή απόρριψη. Αν για παράδειγμα, το άτομο αισθανθεί πως το έχουν εκμεταλλευτεί, βιώνοντας ενοχή είναι σαν να αντιστρέφει την κατάσταση και να μην αναγνωρίζει ή να αποδέχεται πως κάποιος κατάφερε να το εκμεταλλευτεί και να το πληγώσει. Και αποδίδει το φταίξιμο στον εαυτό του.
Επομένως, όσο περισσότερο προσπαθεί να αποφύγει την αλήθεια και το πραγματικό του συναίσθημα, το μόνο που καταφέρνει είναι το ακριβώς αντίθετο. Η ενοχή «έχει νόημα» όταν πραγματικά το άτομο έχει σφάλλει. Μόνο σε εκείνη την περίπτωση θα μπορέσει να αναγνωρίσει το λάθος, να το παραδεχθεί, ενδεχομένως να το διορθώσει, και έτσι να λυτρωθεί.
Στην περίπτωση που βιώνει την αδικαιολόγητη ενοχή, για να μπορέσει να αποφύγει αυτό που πραγματικά συμβαίνει και όλα τα δύσκολα συναισθήματα, δεν θα μπορέσει ποτέ να νιώσει με αυτό τον τρόπο. Ο πόνος γίνεται μεγαλύτερος, αντί να εξαλείφεται και συνήθως το άτομο αρχίζει να μπερδεύεται περισσότερο νιώθοντας όλο και περισσότερες ενοχές, χωρίς να μπορεί να καταλήξει σε κάποιο συμπέρασμα.
Χαρακτηριστικά των ενοχικών ανθρώπων
• Έχουν την ανάγκη να είναι αρεστοί, αποδεκτοί και καθορίζονται από τις γνώμες των άλλων
• Το πρόγραμμά τους είναι φορτωμένο με πολλές υποχρεώσεις και δραστηριότητες
• Βιώνουν έντονο άγχος και αγωνία
• Ζητούν πολύ συχνά συγγνώμη και απολογούνται ακόμα και για πράγματα που για κάποιον άλλο δεν θεωρούνται τόσο σημαντικά
• Αισθάνονται μειονεκτικά και συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους άλλους
• Ακολουθούν κυρίως τα «πρέπει» και όχι αυτά που πραγματικά επιθυμούν
• Εμφανίζουν ψυχοσωματικά συμπτώματα
• Λένε συνήθως «ναι» ενώ θα ήθελαν να πουν «όχι»
• Δυσκολεύονται και νιώθουν πίεση, όταν τους ζητηθεί κάτι, καθώς αισθάνονται πως θα «πρέπει» να το ακολουθήσουν και να το διεκπεραιώσουν ακόμα και όταν διαφωνούν με αυτό. Σε αυτό, πολλές φορές βρίσκουν γόνιμο έδαφος χειριστικές συμπεριφορές από τους γύρω, οι οποίοι πιθανόν να τους εκμεταλλεύονται, δημιουργώντας τους συναισθηματικούς εκβιασμούς.
Το ζήτημα του ενοχικού συνδρόμου είναι δύσκολο και περίπλοκο, καθώς το άτομο σε αρκετές περιπτώσεις δεν μπορεί να αντιληφθεί τι πραγματικά συμβαίνει. Συχνά, οι λειτουργίες αυτές επιτελούνται σε ασυνείδητο και όχι συνειδητό επίπεδο. Με την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση είναι αναγκαίο να υπάρξει αναγνώριση και επίγνωση της κατάστασης, και κυρίως αποδοχή. Η αποδοχή είναι εκείνη που μπορεί να μας κάνει να ξεπεράσουμε και να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο την αδικαιολόγητη ενοχή, αλλά και οποιαδήποτε άλλη δυσκολία της καθημερινότητάς μας.
Photo: Author/Depositphotos
- “Ενδοπροσωπική” και “Διαπροσωπική” πόλωση: Τα προβλήματα που δημιουργεί σε εμάς και τις σχέσεις μας - 19 Μαρτίου 2025
- Διάσχιση και ναρκισσισμός: Πώς η απομάκρυνση από την πραγματικότητα επηρεάζει τον χαρακτήρα μας - 26 Ιανουαρίου 2025
- «Είναι πιο δύσκολο να φύγεις από το να παραμείνεις» | Τι συμβαίνει όταν εγκαταλείπετε έναν νάρκισσο - 2 Δεκεμβρίου 2024
