Λίγα λόγια… για το Πράσινο

Ο Φυτικός Κόσμος

Το πράσινο είναι το κυρίαρχο χρώμα των φυτών. Είναι επίσης το χρώμα του νερού, των ποταμών, των λιμνών και της θάλασσας. Το νερό, θεωρούμενο διαφανές, (δεν υπάρχουν όμως εντελώς διαφανή σώματα) είναι περισσότερο γαλαζωπό παρά πράσινο, καθώς το αποδεικνύει το πείραμα του Bunsen το οποίο συνίσταται στο να διαπεράσει βάθος δύο μέτρων νερού μια ακτίνα λευκού φωτός. Στη Συμβολική, επίσης, το νερό παριστάνεται ως κυανό, ως πράσινο ή ως μαύρο χρώμα.

Το πράσινο χρώμα βρίσκεται στην ίδια τη βάση της ζωής. Πράγματι, χάρις στην πράσινη ουσία των φυτών, [τη χλωροφύλλη με τη σύνθετη μοριακή δομή, τη συγκρινόμενη με τον κηρό και τα αιμοσφαίρια], αφομοιώνεται μέσα στους ζωντανούς ιστούς ο άνθρακας ο οποίος περιέχεται στην ατμόσφαιρα υπό τη μορφή του ανθρακικού ανυδρίτη (CΟ2). Για να πραγματοποιηθεί αυτή η ουσιαστική λειτουργία της ζωής πάνω στη γη (χλωροφυλλική λειτουργία ή φωτοσύνθεση) το πράσινο φύλλο χρησιμοποιεί την ηλιακή ενέργεια ή, ακριβέστερα, ένα μέρος της ενέργειας της. Πράγματι οι ερυθρές ακτίνες του ηλιακού φάσματος που περιέχονται μεταξύ των  γραμμών Β και C, είναι αυτές που χρησιμοποιούνται κυρίως από το φύλλο για τη χλωροφυλλική αφομοίωση.

Advertisment

Γιατί το φύλλο είναι πράσινο;

Πραγματικά, το ίδιο το χρώμα του φύλλου μας αποκαλύπτει τη φύση των ηλιακών ακτινοβολιών που χρησιμοποιεί για το μεταβολισμό του. Το συμπληρωματικό χρώμα του πράσινου είναι το ερυθρό. Το φύλλο είναι πράσινο γιατί αυτό το χρώμα απορροφά άλλες ακτινοβολίες εκτός από τις πράσινες και, πριν απ’ όλα, τις ερυθρές, οι οποίες είναι συμπληρωματικές του πράσινου. Από εδώ πηγάζει ένας πολύ γενικός νόμος, που πρέπει να ξέρουμε να τον ερμηνεύουμε, και ο οποίος εφιστά την προσοχή στη χημική δράση του φωτός. Διατυπώθηκε το 1818 (Νόμος του ΟτοΙίΗιιχ) και αναφέρει ότι:
“Οι ακτίνες τον συμπληρωματικού χρώματος ως προς το χρώμα ενός σώματος, προκαλούν τις χημικές δράσεις μέσα σ’ αυτό το σώμα”.
Διατυπωμένος κατ’ αυτό τον απόλυτο τρόπο και με όρους που θα έπρεπε ιδιαίτερα να προσδιοριστούν, ο Νόμος αμφισβητήθηκε. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, η ουσία του παραμένει.

Διατυπωμένος κατ’ αυτό τον απόλυτο τρόπο και με όρους που θα έπρεπε ιδιαίτερα να προσδιοριστούν, ο Νόμος αμφισβητήθηκε. Ωστόσο, σε γενικές γραμμές, η ουσία του παραμένει.
Τα πράσινα φυτά σταθεροποιώντας και αφομοιώνοντας τον άνθρακα του αέρα (CΟ2 = C + Ο2) “ανοίγουν” μια διπλή δυνατότητα στη ζωή της γης: αφ’ ενός, καθιστούν αναπνεύσιμο τον ατμοσφαιρικό αέρα που χωρίς τα φυτά θα συγκρατούσε τέτοια αναλογία ανθρακικού ανυδρίτη ώστε όλοι οι ζώντες οργανισμοί θα είχαν καταδικαστεί σε ασφυξία, αφ’ ετέρου, επιτρέπουν την ανάπτυξη του ζωικού βασιλείου που είναι ανίκανο να αφομοιώσει απ’ ευθείας τα αναγκαία στοιχεία για το μεταβολισμό του, από τα μεταλλικά στοιχεία του εδάφους ή τα αέρια της ατμόσφαιρας.

Advertisment

Ένα μυστικό καλά φυλαγμένο

Για τον άνθρωπο ένα μεγάλο θέμα ταπεινοφροσύνης θα έπρεπε να είναι η αποδοχή της αδυναμίας του να παρασκευάσει τροφή με τα προϊόντα της ορυκτής χημείας. Η επιστήμη είναι ανίκανη να υλοποιήσει, στα τελειότερα εργαστήρια, αυτό που παρασκευάζει στο εσωτερικό των ιστών του ακόμη και το ταπεινότερο φυτό. Ο άνθρωπος κατασκεύασε ιπτάμενες μηχανές, χρησιμοποίησε ευρέως τον τομέα των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει την ατομική ενέργεια και να μεταβάλει το ένα στοιχείο σε ένα άλλο, αποδεικνύοντας τη σωστή βάση των θεωριών των Αλχημιστών τις οποίες ενέπαιζε ακόμη και πριν από 50 χρόνια.

Ωστόσο, το διαρκές θαύμα της φυτικής ζωής, που χρησιμοποιεί την ηλιακή ενέργεια για να ξαναπάρει, με τη διαδικασία της αναπνοής, τον άνθρακα – δηλαδή το αναγκαίο “καύσιμο” κάθε ζωικής ενέργειας- και να τον αφομοιώσει, το βαθύ μυστικό αυτής της μετατροπής διαφεύγει από τον άνθρωπο και θα διαφεύγει ίσως για πολύ καιρό ακόμη επειδή δεν αρκεί να αποκαλυφθούν τα προϊόντα της φωτοσύνθεσης (αμινοξέα, άμυλο, γλυκόζη, κλπ.) για να κατανοηθεί αυτός ο μηχανισμός και πολύ περισσότερο δεν αρκεί, για την ερμηνεία του, να προφερθεί απλώς η λέξη κατάλυση. Στην πραγματικότητα, η χλωροφυλλική λειτουργία παραμένει αίνιγμα για την Επιστήμη.

Η Ηλιακή Ενέργεια

Για να κατανοήσουμε καλύτερα τη σημασία του πράσινου χρώματος στη Φύση θα ξεκινήσουμε από τη φωτοσύνθεση και θα ακολουθήσουμε τους μεγάλους κύκλους (κύκλους του άνθρακα, του οξυγόνου, κλπ.) αντιλαμβανόμενοι την ενεργειακή πλευρά. Το ζωντανό πράσινο του φυτού αιχμαλωτίζει την ηλιακή ενέργεια (ερυθρές ακτινοβολίες) και μετατρέπει μια κατώτερη ενέργεια με μεγάλο μήκος κύματος σε χημική ενέργεια ανώτερης ποιότητας. Το φυτό λοιπόν εμποδίζει τη μείωση της ενέργειας στον Πλανήτη μας.

Προμηθεύει τη βασική τροφή των ζώων, που δεν μπορούν να τραφούν παρά μόνο μέσα από τα φυτά. Αφού και τα σαρκοβόρα ζώα πρέπει να καταφεύγουν στη σάρκα εκείνων, που ήδη έχουν αντλήσει από τα φυτά τις σύνθετες μοριακές δομές, τις μόνες αφομοιώ-σιμες, την πρώτη ύλη της “ζωικής καύσης”. Αυτή η καύση (ένωση του άνθρακα των ιστών με το οξυγόνο του αέρα: C + 02 = €02 για την οποία το αίμα των ζώων είναι ένας από τους ενεργητικότερους εκπροσώπους), είναι μια ουσιαστική πηγή της χρησιμοποιούμενης ενέργειας από τα ζωντανά όντα και είναι ένα εξωθερμικό φαινόμενο, δηλαδή σηματοδοτείται ως ερυθρό. Το εξωθερμικό αυτό φαινόμενο της καύσης, μπορεί να πραγματοποιηθεί γιατί προηγήθηκε ένα ενδοθερμικό φαινόμενο, σηματοδοτημένο ως πράσινο, η χλωροφυλλική λειτουργία. Στην πρώτη περίπτωση, υπάρχει πτώση βάρους ενώ στη δεύτερη υπάρχει ανύψωση βάρους.

Σε αυτή τη μεταστοιχείωση, που αποτελεί προϋπόθεση αυτής της ίδιας της ζωής, βρίσκουμε τον Ήλιο, την πηγή σχεδόν κάθε ενέργειας του πλανήτη μας, να συνδέεται με το πράσινο φυτό. Αυτό το ενδοθερμικό φαινόμενο θα μπορούσε να εκφραστεί με τον ακόλουθο τύπο:
<CΟ2 + Ηλιακή Ενέργεια = (C + Ηλιακή Ενέργεια) + Ο2 Αντίθετα, το φαινόμενο της αναπνοής (καύση), φαινόμενο εξωθερμικό, μπορεί να διατυπωθεί κατ’ αυτό τον τρόπο:
(C + Ηλιακή Ενέργεια) + Ο2 = CΟ2) + Ηλιακή Ενέργεια
(Ζωτική θερμότητα)
Οπωσδήποτε, η ενέργεια την οποία διαθέτουν τα ζώντα όντα -μέσω του φαινομένου της αναπνοής- δεν είναι άλλη από την  αποθηκευμένη στα φυτά ηλιακή ενέργεια. Εξάλλου είναι αξιοσημείωτο ότι η “φωτιά” που καίει στα καλοριφέρ δεν είναι παρά τροποποιημένη ηλιακή ενέργεια. Προϋποθέτει επίσης μια άνοδο βάρους και την πραγματοποίηση ενός ενδοθερμικοΰ εγχειρήματος οφειλομένου στα πράσινα φυτά.

Γνωρίζουμε ότι ο άνθρακας είναι το κατάλοιπο των δασών της πρώτης Εποχής δηλαδή συμπυκνωμένη ηλιακή ενέργεια. Η ηλεκτρική ενέργεια που μας φωτίζει, μας θερμαίνει, κλπ. είναι κι αυτή ηλιακή ενέργεια, είτε γιατί οι κεντρικές θερμάνσεις τροφοδοτούνται από άνθρακα, δηλαδή από φυτικά κατάλοιπα – συσσωρευτές αυτής της ενέργειας, είτε γιατί χρησιμοποιούν το λευκό γαιάνθρακα5 που δεν είναι παρά η μηχανική ενέργεια που λαμβάνεται από την εξάτμιση του θαλασσινού νερού εξαιτίας της ηλιακής θερμότητας6. Αυτές οι εναλλαγές της ενέργειας που χαρακτηρίζουν συγχρόνως τα φαινόμενα της ζωής και το φαινόμενο της καύσης αποδεικνύουν ότι κοντά στον κύκλο του άνθρακα, του αζώτου, του νερού κλπ., υπάρχει ένας κύκλος ενέργειας για τον οποίο το πράσινο χρώμα  των φυτών και το ερυθρό τον αίματος σηματοδοτούν τις δύο οριακές πολικότητες. Θα επανέλθουμε στο χρώμα του αίματος όταν μιλήσουμε για το ερυθρό, αλλά τώρα, θα πρέπει ήδη να πούμε λίγα λόγια, ώστε να αποδοθεί στο πράσινο όλη η σημασία του. Το πράσινο, “ψυχρό” χρώμα, εκφράζει την ενόοθερμική λειτουργία. Συνεπάγεται μία κεντρομόλο δραστηριότητα, την ιδεατής κυοφορίας, της ανάπτυξης και της αρχέγονης λειτουργίας. Κατά την εξέταση του κυανού θα δούμε ότι το πράσινο μοιράζεται μαζί του τον τομέα της παθητικότητας, της ακινησίας.

Το Νερό και η Φωτιά

Οι σχέσεις του “πράσινου” με το νερό είναι φανερές. (Η υγρασία προσδιορίζει τη χλωροφυλλική λειτουργία). Κάθε ένας γνωρίζει ότι τα φύλλα είναι πιο πράσινα όταν ζουν σε πιο υγρό περιβάλλον. Το πράσινο είναι το αντίθετο του ερυθρού όπως το νερό είναι το αντίθετο της “φωτιάς”, η οριζόντια γραμμή της κάθετης, η χλωροφύλλη το αντίθετο των αιμοσφαιρίων, το πράσινο φύλλο του ερυθρού μυός, το θηλυκό του αρσενικού, ο οξύς ήχος αντιτίθεται στον αμβλύ, ο θετικός ηλεκτρισμός στον αρνητικό, η βάση στο οξύ, ο θετικός και ακίνητος πυρήνας του ατόμου είναι το αντίθετο του αρνητικού, κινητικού και πλανητικού ηλεκτρονίου.

Η Βιόσφαιρα

Παρατηρώντας από την άποψη του πλανήτη τη βιόσφαιρα, ως έναν ταράστιο οργανισμό τότε, αυτός ο δυϊσμός, φανερώνεται ως βαθιά αρμονία. Τα αντίθετα έλκονται για να αλληλοσυμπληρωθούν και να ισορροπήσουν.
Βλέπουμε λοιπόν το ζώο -και στην κορυφή της ιεραρχίας του ζωϊκού βασιλείου τον άνθρωπο- να γίνεται το συμπλήρωμα του φυτού όπως το ερυθρό του αίματος είναι το συμπληρωματικό χρώμα του πράσινου των φυτών. Όταν το ερυθρό και το πράσινο αναμιχθούν, αναπαράγουν το λευκό φως του Ήλιου, την ενότητα, τη μονάδα.  Κατά τον ίδιο τρόπο όταν αναμιχθούν το ζωικό και το φυτικό βασίλειο σχηματίζουν ένα κύκλωμα και πραγματοποιούν μια συμφωνία.

Φυγόκεντρος και Κεντρομόλος Δραστηριότητα

Αν σταθούμε μόνο στην αντίθεση των δύο βασιλείων διαπιστώνουμε ότι τα χωρίζουν και άλλες ιδιαιτερότητες. Τα σύμβολα τους, το πράσινο και το ερυθρό, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Ας πάρουμε το δένδρο ως φυτικό τύπο. Γιος του φωτός, ήδη εξελιγμένο παιδί του Ήλιου, που παραμένει ωστόσο στενά εξαρτημένο από αυτόν, αφομοιώνει τον Ήλιο και τη ζωτική του ενέργεια που, όπως είπαμε είναι κεντρομόλος, δηλαδή στραμμένη προς τα μέσα και όχι προς τα έξω. Αυτή η κεντρομόλος δραστηριότητα αποκλείει κάθε ιδέα γρήγορης μετατόπισης στο χώρο. Βρίσκεται στην υπηρεσία των κυττάρων που διαφοροποιούνται, πολύ λίγο, το ένα από το άλλο. Το δένδρο είναι περισσότερο μια αποικία φυτικών κυττάρων παρά ένας οργανισμός, κατά κυριολεκτική έννοια, γιατί όταν λέμε Οργανισμό, εννοούμε ιεραρχία λειτουργιών. Στο δένδρο, αυτή η ιεραρχία – αν και υπάρχει- είναι μειωμένη στο ελάχιστο. Βλέπουμε ακόμη, ότι ένα οποιοδήποτε κύτταρο μπορεί να ανασυγκροτήσει ολόκληρο το φυτό, ένα φυτό που εξακολουθεί να ζει, ακόμη και αν του έχουν αφαιρεθεί σημαντικά τμήματα. Παρομοίως, το φυτό δεν εμφανίζεται κάτω από σταθερές μορφές. Τα κλαδιά ενός δένδρου απλώνονται χωρίς αυστηρή συμμετρία και το. ίδια τα φύλλα δεν θα ήξεραν πως να ανταγωνιστούν π.χ. την ομαλή διάταξη μερικών κρυστάλλων.

Αντιστρέφοντας ακριβώς αυτή την τάξη των φαινομένων, περνώντας από την κεντρομόλο και ενδοθερμική δραστηριότητα στη φυγόκεντρο και εξωθερμική, από την ακινησία στην κίνηση, το ανώτερο ζώο μπόρεσε να κατακτήσει την ατομικότητα που βρήκε την τέλεια έκφραση της μέσα στον άνθροοπο. Το πέρασμα από το πράσινο στο ερυθρό εκφράστηκε σ’ αυτόν αρχικά με την απόκτηση ενός απόλυτα συγκροτημένου οργανισμού γύρω από ένα κέντρο (με ιεραρχημένο νευρικό σύστημα) και, στη συνέχεια, με μια τέλεια προσδιορισμένη μορφή. Στον τομέα της ζωής όταν λέμε Σχήμα, Μορφή, Ομορφιά, εννοούμε την προσπάθεια προς την εξατομίκευση, την ευαισθησία, τη συνείδηση και όλα τα πράγματα που σηματοδοτούνται ως ερυθρά. Όταν θα εξετάσουμε το συγκεκριμένο χρώμα θα δούμε ότι Αδάμ σημαίνει ερυθρός.
Ωστόσο ο προσανατολισμός αυτής της δραστηριότητας προς την Μορφή και την Συνείδηση έγινε δυνατός μόνον επειδή είχε προηγηθεί η φυτική ζωή με τις ενεργειακές της καταβολές. Η Εποχή”του Πράσινου προηγήθηκε της Εποχής του Ερυθρού και η ανέλιξη ακολούθησε την ενέλιξη.
Οδοιπορώντας, δρασκελίζουμε το σημείο που χώριζε ακόμη το φυσικό κόσμο από την Συμβολική. Αυτή την Επιστήμη, αποτέλεσμα όλων των άλλων, θα τη βρούμε και πάλι στα μυθολογικά και θρησκευτικά σύμβολα, στις ιδέες για τις οποίες μας έγιναν νύξεις μέσω της εξέτασης των φαινομένων.

Πράσινο – Το χρώμα της Ελπίδας και της Ανάστασης

Η Άνοιξη και ο Μάιος συμβολίζονται από το Πράσινο και το Νερό, και είναι, και οι δύο, σύμβολα της φυσικής και της πνευματικής αναγέννησης. Το νερό της βάπτισης ξεπλένει από το προπατορικό αμάρτημα, όπως το αίμα του Σταυρού (συμβολικό δένδρο) πρέπει να αναγεννήσει την Ανθρωπότητα. Ο Ιησούς είπε:

“αν κάνουμε αυτά τα πράγματα με το χλωρό (πράσινο) ξύλο, τι δεν θα κάνουμε με το ξερό;”

Οι παλαιοί μας κατασκευαστές εικόνων παρουσίαζαν τον σταυρό με πράσινο χρώμα και, μερικές φορές, τον περιέβαλαν με ερυθρό όπως στα βιτρώ της Σαρτρ.

Ο λωτός, το ιερό άνθος, η άσπιλη μήτρα όπου δημιουργούνται οι Κόσμοι, η μυστηριώδης τροφή, που έκανε τους συντρόφους του Οδυσσέα να ξεχάσουν την πατρίδα τους, εμπεριέχει επίσης αυτή την ιδέα της αναγέννησης, του βαπτίσματος, της μύησης. Στην Αρχαία Αίγυπτο, ο θεός Κνουμ ή Χνουμ η υγρή δύναμη του νερού, η Αρχή όλων των πραγμάτων, είναι καθισμένος σε ένα θρόνο στη μέση ενός λωτού. Σΰμφωνα με τον Μασπε-ρό, οι πρώτοι χριστιανοί ξαναχρησιμοποίησαν αυτό το σύμβολο. Χρησιμοποιούσαν λυχνίες με το σχήμα βατράχου τοποθετημένου μέσα σε ένα λωτό και το θεωρούσαν έμβλημα της Ανάστασης, της ημέρας του Πάσχα. Εξάλλου, σε όλες τις θρησκείες, το πράσινο συμβολίζει τον πρώτο βαθμό πνευματικής αναγέννησης, ο αέρας (κυανό) ή η Σοφία τον δεύτερο και η φωτιά (ερυθρό) ή η Αγάπη τον τρίτο. Χρώμα των ενάρξεων, της μύησης, της Άνοιξης και της νεότητας, είναι το χρώμα της Ελπίδας. Η Φρέϊα (Freya), η Αφροδίτη των Σκανδιναβών στην οποία αφιερώθηκε η Παρασκευή (στα Γερμανικά Freytag), είχε την επωνυμία “Ερωμένη των Υδάτων”. Έκλαιγε αδιάκοπα (όπως η Ίσις) το χαμένο σύζυγο της και διέτρεχε όλες τις χώρες για να τον βρει. Πήρε επίσης το όνομα Vanadis (ακόμη ένα V), θεά της Ελπίδας. Για τον ίδιο λόγο, το πράσινο είναι το χρώμα των προφητών και του Ευαγγελιστή Ιωάννη, αγγελιαφόρου του Πνεύματος. Για τους Μουσουλμάνους, το πράσινο ένδυμα του Aly έγινε το χρώμα του ίδιου του Ισλάμ. Συμβολίζοντας τη νίκη της Φύσης, τον Θρίαμβο των πνευματικών μαχών, το Πράσινο έγινε το έμβλημα της Νίκης. Δεν είναι απαραίτητο να επιμείνουμε για τη σπουδαιότητα που πήρε το V ως σήμα της Νίκης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.

Συνοψίζοντας, το πράσινο συσχετίσθηκε με την έννοια της βλάστησης, της αναζωογόνησης και της οριζόντιας διεύρυνσης. Κρύβει δυνάμεις λιγότερο συνειδητές παρά ασυνείδητες, αλήθειες λιγότερο σαφείς παρά παράλογες. Το Πράσινο και η Ζωή είναι λέξεις οι οποίες έχουν προφανείς δεσμούς. Η λέξη Viridis είναι σχεδόν ίδια με τη λέξη Virilis, εκτός από ένα γράμμα26. Το πράσινο χρώμα σκεπάζει, όπως η θάλασσα, μια άβυσσο άγνωστων δυνάμεων.

Ανάλυση του Rene Lucien Rousseau στο βιβλίο Η Γλώσσα των Χρωμάτων