Κέτωση και κετογονική δίαιτα
Η κέτωση αποτελεί μια φυσιολογική διαδικασία του μεταβολισμού. Όταν ο οργανισμός δεν έχει αρκετή γλυκόζη για την ενέργειά του, καίει αναγκαστικά το αποθηκευμένο λίπος του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση οργανικών ενώσεων (οξέων) που ονομάζονται κετόνες στο σώμα.
Advertisment
Ορισμένα άτομα ενθαρρύνουν την κέτωση, ακολουθώντας μια δίαιτα που ονομάζεται κετογονική ή δίαιτα χαμηλών υδατανθράκων. Ο σκοπός αυτής της δίαιτας είναι η καύση του ανεπιθύμητου λίπους, αναγκάζοντας τον οργανισμό να βασιστεί στο λίπος για την εύρεση ενέργειας και όχι στους υδατάνθρακες. Η κέτωση συχνά παρατηρείται σε ασθενείς με διαβήτη, καθώς η διαδικασία αυτή μπορεί να συμβεί, αν το σώμα δεν έχει αρκετή ινσουλίνη ή αν δεν χρησιμοποιεί σωστά την ινσουλίνη.
Προβλήματα που σχετίζονται με πολύ υψηλά επίπεδα κέτωσης είναι πιθανότερο να αναπτυχθούν σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 1 και όχι τόσο σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2.
Βασικά στοιχεία για την κέτωση
• Η κέτωση συμβαίνει όταν ο οργανισμός δεν έχει επαρκή πρόσβαση στην πρωταρχική πηγή ενέργειας, στη γλυκόζη.
Advertisment
• Αναφέρεται σε μια διαδικασία κατά την οποία τα αποθέματα λίπους διασπώνται, ώστε να παράξουν ενέργεια, η οποία παράγει επίσης κετόνες, έναν τύπο οξέος.
• Καθώς τα επίπεδα των κετόνων ανεβαίνουν, η οξύτητα του αίματος επίσης αυξάνεται, οδηγώντας σε κετοξέωση, μια σοβαρή πάθηση που μπορεί να αποδειχθεί και θανατηφόρα.
• Άτομα με διαβήτη τύπου 1 είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν κετοξέωση, η οποία απαιτεί άμεση ιατρική θεραπεία, ώστε να αποφευχθεί ή να αντιμετωπιστεί διαβητικό κώμα.
• Ορισμένα άτομα ακολουθούν την κετογονική δίαιτα, ώστε να προσπαθήσουν να χάσουν βάρος, εξαναγκάζοντας τον οργανισμό τους να κάψει τα αποθέματα λίπους του.
Τι είναι ακριβώς η κέτωση;
Σε φυσιολογικές συνθήκες, τα κύτταρά μας χρησιμοποιούν τη γλυκόζη ως πρωταρχική μορφή ενέργειας. Η γλυκόζη προέρχεται κυρίως από υδατάνθρακες, που προσλαμβάνουμε από:
• ζάχαρη- όπως φρούτα και γάλα ή γιαούρτι
• αμυλούχες τροφές- όπως ψωμί και ζυμαρικά.
Ο οργανισμός διασπά, λοιπόν, αυτούς τους υδατάνθρακες σε απλά σάκχαρα. Η γλυκόζη μπορεί είτε να χρησιμοποιηθεί για να παρέχει ενέργεια στο σώμα είτε για να αποθηκευτεί στο ήπαρ και στους μύες ως γλυκογόνο.
Αν δεν υπάρχει αρκετή διαθέσιμη γλυκόζη για να ικανοποιήσει τις ενεργειακές απαιτήσεις, το σώμα μας θα υιοθετήσει μια άλλη, εναλλακτική στρατηγική, ώστε να εκπληρώσει εκείνες τις ανάγκες. Συγκεκριμένα, ο οργανισμός αρχίζει να διασπά τα αποθέματα λίπους για να παρέχει γλυκόζη από τα τριγλυκερίδια. Οι κετόνες αποτελούν υποπροϊόν αυτής της διαδικασίας. Πρόκειται για οξέα που συσσωρεύονται στο αίμα και απομακρύνονται με τα ούρα. Σε μικρές ποσότητες, χρησιμεύουν για να δείχνουν ότι ο οργανισμός διασπά το λίπος, αλλά σε υψηλά επίπεδα, οι κετόνες μπορούν να δηλητηριάσουν το σώμα, προκαλώντας μια κατάσταση που ονομάζεται κετοξέωση.
Η κέτωση περιγράφει τη μεταβολική κατάσταση, κατά την οποία το σώμα μετατρέπει τα αποθέματα λίπους σε ενέργεια, απελευθερώνοντας κετόνες κατά τη διαδικασία.
Η κετογονική Δίαιτα
Λόγω του γεγονότος ότι η κέτωση διασπά το αποθηκευμένο λίπος του σώματος, πολλές είναι οι δίαιτες που επιχειρούν να δημιουργήσουν αυτή τη μεταβολική κατάσταση, ώστε να διευκολύνουν την απώλεια βάρους. Αυτές συνήθως αναφέρονται ως κετογονικές δίαιτες ή δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων. Η δίαιτα από μόνη της μπορεί να θεωρηθεί ως μία δίαιτα με υψηλά επίπεδα λίπους, με περίπου το 75% των θερμίδων να προέρχονται από λιπαρά. Αντίθετα, περίπου το 20% και το 5% των θερμίδων αποτελούνται από πρωτεΐνες και υδατάνθρακες, αντίστοιχα.
Η τήρηση μιας κετογονικής δίαιτας οδηγεί σε βραχυπρόθεσμη απώλεια βάρους. Μια έρευνα που διεξήχθη το 2008 και δημοσιεύτηκε στο American Journal of Clinical Nutrition βρήκε ότι οι υπέρβαροι άντρες που ακολουθούσαν αυτή τη δίαιτα για 4 εβδομάδες έχασαν κατά μέσο όρο 5 κιλά κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου. Οι συμμετέχοντες μπορούσαν να καταναλώνουν λιγότερες θερμίδες, χωρίς να νιώθουν ότι πεινούν, ενώ ακολουθούσαν αυτή τη δίαιτα.
Είναι υγιεινή η κέτωση;
Η κετογονική δίαιτα θα μπορούσε να έχει υγιεινά οφέλη σε σοβαρές παθήσεις, όπως σε:
• καρδιαγγειακές νόσους
• διαβήτη
• μεταβολικό σύνδρομο
Μπορεί επίσης να βελτιώσει τα επίπεδα της HDL χοληστερόλης (λιποπρωτείνες υψηλής πυκνότητας και γνωστή ως «καλή» χοληστερόλη) με καλύτερα αποτελέσματα απ’ ότι άλλες γνωστές δίαιτες με υδατάνθρακες. Αυτά τα πλεονεκτήματα μπορεί να οφείλονται στην απώλεια του περιττού βάρους και στην κατανάλωση υγιεινών τροφών, παρά στην ίδια τη μείωση του ποσοστού των υδατανθράκων.
Η κετογονική δίαιτα έχει επίσης εφαρμοστεί, υπό ιατρική παρακολούθηση βεβαίως, για να μειώσει τις κρίσεις σε παιδιά με επιληψία, που δεν ανταποκρίνονται σε άλλες μορφές θεραπείας. Ορισμένες έρευνες έχουν υποστηρίξει ότι η δίαιτα θα μπορούσε επίσης να ωφελήσει και ενήλικες με επιληψία, αν και απαιτείται ακόμα σοβαρή έρευνα επ’ αυτού.
Εντούτοις, η μακροπρόθεσμη τήρηση μιας κετογονικής δίαιτας δεν φαίνεται να φανερώνει κάποιο ιδιαίτερο όφελος. Η Αμερικανική Ένωση Καρδιολόγων, το Αμερικανικό Κολλέγιο Καρδιολογίας και η Ένωση για την Παχυσαρκία έχουν συμπεράνει ότι δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία που να δείχνουν ότι οι δίαιτες με χαμηλά επίπεδα υδατανθράκων όπως η κετογονική δίαιτα παρέχουν οφέλη στην καρδιακή υγεία.
Διαβήτης και κετογονική δίαιτα
Στους διαβητικούς ασθενείς, η κέτωση μπορεί να εμφανιστεί επειδή υπάρχει έλλειψη ινσουλίνης για να επεξεργαστεί τη γλυκόζη στο σώμα. Η παρουσία κετόνων στα ούρα αποτελεί ένδειξη για το ότι ο διαβήτης του ασθενή δεν ελέγχεται επαρκώς. Κάποιοι διαιτολόγοι συστήνουν κετογονική δίαιτα για άτομα με διαβήτη τύπου 2, που είναι επίσης γνωστός ως μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης. Με τον διαβήτη τύπου 2, το σώμα ακόμα παράγει ένα ποσό ινσουλίνης, αλλά δεν έχει την ικανότητα να τη χρησιμοποιήσει για να μεταφέρει γλυκόζη στα κύτταρα ως ενέργεια.
Η κετογονική δίαιτα εστιάζει στη μείωση της πρόσληψης υδατανθράκων. Τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 συστήνεται να μειώνουν την πρόσληψη υδατανθράκων, καθώς αυτοί είναι που μετατρέπονται σε γλυκόζη και αυξάνουν τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Οι ασθενείς με διαβήτη, που ακολουθούν μια τέτοια δίαιτα χρειάζεται να ελέγχουν προσεκτικά τα επίπεδα των κετόνων, ώστε να αποφύγουν την ανάπτυξη κετοξέωσης.
Κετοξέωση
Η κετοξέωση είναι μια πάθηση, όπου τα επίπεδα των κετονών στο αίμα βρίσκονται σε υπερβολικά μεγάλες ποσότητες, δηλητηριάζοντας τον οργανισμό. Είναι μια σοβαρή και επικίνδυνη πάθηση, που μπορεί να εξελιχθεί γρήγορα, μερικές φορές ακόμα και μέσα σε μόνο 24 ώρες. Υπάρχουν διάφορα πιθανά ερεθίσματα για την ανάπτυξή της. Πολύ συχνά προκαλείται από ασθένειες που οδηγούν στην παραγωγή υψηλών επιπέδων ορμονών που δρουν κατά της ινσουλίνης. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί από προβλήματα με τη θεραπεία ινσουλίνης, είτε λόγω μη χορήγησης των κατάλληλων φαρμάκων είτε λόγω πρόσληψης μεγάλων ποσοτήτων ινσουλίνης.
Λιγότερο συχνά ερεθίσματα που πυροδοτούν την κετοξέωση περιλαμβάνουν:
• τη χρήση ναρκωτικών
• τα συναισθηματικά τραύματα
• τα σωματικά τραύματα
• το στρες
• ένα χειρουργείο
Η κετοξέωση εμφανίζεται συχνά σε άτομα με διαβήτη τύπου 1 εξαιτίας της μη παραγωγής επαρκών ποσοτήτων ινσουλίνης. Η κετοξέωση μπορεί επίσης να εμφανιστεί σε άτομα με διαβήτη τύπου 2, αν και είναι λιγότερο συχνό ως φαινόμενο. Τα υψηλά ποσοστά κετόνων στα ούρα και τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα (υπεργλυκαιμία) αποτελούν σημάδια κετοξέωσης και μπορούν να εντοπιστούν με τον κατάλληλο εξοπλισμό στο σπίτι.
Τα πρώιμα συμπτώματα κετοξέωσης περιλαμβάνουν:
• κοιλιακό πόνο
• σύγχυση και δυσκολία συγκέντρωσης
• ξηρό ή αναψοκοκκινισμένο δέρμα
• υπερβολική δίψα ή ξηροστομία
• έντονη μυρωδιά στην αναπνοή
• συχνοουρία
• λαχάνιασμα (συχνά κόβεται και η αναπνοή)
Διαβάστε: Ουρικό οξύ και διατροφή: Οι απαγορευμένες τροφές και οι τροφές που το ρίχνουν
Θεραπεία
Η κέτωση δεν εμφανίζεται συχνά σε υγιή άτομα που ακολουθούν μια ισορροπημένη διατροφή με συχνά γεύματα. Η απότομη μείωση της ποσότητας των θερμίδων και των υδατανθράκων που καταναλώνονται, η άσκηση για μεγάλες χρονικές περιόδους, η εγκυμοσύνη, όλα αυτά μπορεί να πυροδοτήσουν την κέτωση.
Σε ασθενείς με διαβήτη, η κέτωση και πιθανώς και η κετοξέωση μπορεί να εμφανιστούν αν δεν υπάρχουν επαρκείς ποσότητες ινσουλίνης, αν δεν αντιμετωπίζεται δηλαδή σωστά η πάθηση, αν παραλείπονται τα γεύματα ή αν υπάρξει κάποια αντίδραση στην ινσουλίνη. Η διαβητική κετοξέωση θεωρείται μια επείγουσα κατάσταση, αφού μπορεί να οδηγήσει σε διαβητικό κώμα, ακόμα και θάνατο. Η θεραπεία δίνεται και παρακολουθείται συνήθως από ειδικούς ιατρούς ή από τις πρώτες βοήθειες στο νοσοκομείο και ύστερα ακολουθεί νοσηλεία.
Τα ακόλουθα μέτρα είναι συνήθως αυτά που λαμβάνονται στις περιπτώσεις των διαβητικών ασθενών:
• Αναπλήρωση των υγρών – για την ενυδάτωση του οργανισμού και την αραίωση του σακχάρου στο αίμα.
• Αναπλήρωση των ηλεκτρολυτών – απαραίτητο βήμα για να διατηρηθεί η ομαλή λειτουργία της καρδιάς, των μυών και των νευρικών κυττάρων. Τα επίπεδα στο αίμα συχνά πέφτουν λόγω της έλλειψης ινσουλίνης.
• Θεραπεία ινσουλίνης- για να αντιστραφούν οι διεργασίες που προκαλούν το επεισόδιο κετοξέωσης.
Φυσικά, αν ακολουθήσουμε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή και συχνή άσκηση μπορούμε να αποφύγουμε την κέτωση.
Πρόληψη
Εκτός από τα παραπάνω στοιχεία, υπάρχουν κάποια χρήσιμα μέτρα που μπορούν να ακολουθήσουν οι διαβητικοί ασθενείς για να προλάβουν την πιθανότητα εμφάνισης κετοξέωσης:
• Προσεκτικός και συχνός έλεγχος των επιπέδων σακχάρου στο αίμα- τουλάχιστον τρεις με τέσσερις φορές την ημέρα.
• Έλεγχος της δόσης ινσουλίνης σε συνεννόηση με τον γιατρό
• Έλεγχος των επιπέδων κετόνων με ειδικό εξοπλισμό, ειδικά όταν κάποιος είναι άρρωστος ή υπό έντονο στρες.
[toggle title="Πηγές"]
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18175736
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23801097/
[/toggle]
