Της Κύας Τζήμου
Μια από τις αισιόδοξες ιστορίες που γεννήθηκαν μέσα στην κρίση είναι και οι αυτοδιαχειριζόμενες, συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Στήθηκαν από ομάδες ανθρώπων σε μια προσπάθεια να αντικαταστήσουν την ατομικότητα και την συσώρρευση κέρδους με τη συλλογικότητα και την αλληλεγγύη. Κάποιοι άλλοι εργαζόμενοι ανέλαβαν επιχειρήσεις μετά την πτώχευσή τους για να τις λειτουργήσουν με διαφορετικούς κανόνες από ότι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Advertisment
Κανόνας πρώτος και βασικός αυτού του είδους των επιχειρήσεων: Δεν υπάρχουν προϊστάμενοι και υφιστάμενοι, είναι όλοι αφεντικά του εαυτού τους. Όλες οι σημαντικές αποφάσεις παίρνονται έπειτα από γενική συνέλευση. Σκοπός τους είναι αφενός ο βιοπορισμός των συμμετεχόντων και αφετέρου η κάλυψη κοινωνικών αναγκών που δεν στοχεύει στην συσσώρευση κέρδους. Η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία αποσκοπεί στη βάση της στον εξανθρωπισμό της καπιταλιστικής οικονομίας. Οι συμμετέχοντες διαχειρίζονται οι ίδιοι το προϊόν της εργασίας τους, δηλαδή το τί και το πώς θα παράγουν, στη βάση μιας ελευθεριακής σχέσης ισότιμης συνεργασίας.
Αν και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων διαφέρουν από εγχείρημα σε εγχείρημα, το βασικό όργανό τους είναι η γενική συνέλευση στην οποία παίρνονται οι αποφάσεις που αφορούν στην επιχείρηση. Η ιδιοκτησία είναι συλλογική, ενώ δεν υφίστανται σχέσεις εξαρτημένης και μισθωτής εργασίας.
Βιος coop
Advertisment
Πέρασαν σχεδόν 4 χρόνια από το φθινόπωρο του 2011, όταν σε συνέλευση της ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο. (Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία), πάρθηκε η απόφαση για το ξεκίνημα της προσπάθειας δημιουργίας του συνεταιρισμού “Βίος Coop” με πρώτο αντικείμενο τη δημιουργία ενός συνεταιριστικού μη κερδοσκοπικού παντοπωλείου στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας και της άμεσης δημοκρατίας. Την άνοιξη του 2012 ιδρύθηκε ο συνεταιρισμός και το χειμώνα του 2013 άνοιξε το παντοπωλείο.
Σήμερα ο συνεταιρισμός έχει 420 μέλη (261 άνδρες και 159 γυναίκες) και στα ράφια του υπάρχουν πάνω από 3.000 προϊόντα (όλα όσα χρειάζεται ένα νοικοκυριό). Ο Βίος χαρακτηρίζεται για την αμεσοδημοκρατική του λειτουργία, που περιλαμβάνει συχνές Γενικές Συνελεύσεις, ανοικτές συνεδριάσεις Διοικητικού Συμβουλίου (μικρές συνελεύσεις) κάθε βδομάδα, 20 ανοικτές επιτροπές και ομάδες εργασίας, την πρωτοποριακή καθιέρωση της εναλλαγής σε όλους τους τομείς λειτουργίας του συνεταιρισμού και συγκεκριμένα, εναλλαγή των μελών του ΔΣ κάθε χρόνο στις θέσεις ευθύνης, καθώς και εναλλαγή των ρόλων των εργαζομένων-μελών στο κατάστημα.
Αποδείχθηκε από τα αποτελέσματα, ότι η εναλλαγή είναι θετική για την ενίσχυση της συνεργατικότητας, της συλλογικότητας και τελικά της αποτελεσματικότητας του συνεταιρισμού γενικότερα. Η αποδοχή του κόσμου και η ανάπτυξη του συνεταιρισμού αυξάνονται κάθε μέρα, στα δυο σχεδόν χρόνια λειτουργίας του.
Το 2015, ο “Βίος Coop” έκανε ένα μεγάλο βήμα προς τα μπρος σχετικά με τον έλεγχο της ποιότητας προϊόντων: ξεκίνησε συνεργασία με διεθνώς αναγνωρισμένης αξίας εργαστήριο του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το οποίο θα πραγματοποιεί δειγματοληπτικές χημικές αναλύσεις προϊόντων του καταστήματος. Με τη συνεργασία αυτή, προστίθεται ένα ακόμα επίπεδο ελέγχου, αξιολόγησης και αξιοπιστίας της ποιότητας των προϊόντων του Βίος. Ο «Βίος Coop» είναι κοινωνικά αλληλέγγυος με το «Πελίτι» και στηρίζει τις παραδοσιακές ποικιλίες ενάντια στην εισαγωγή των μεταλλαγμένων και των πατεντών διεθνών εταιριών.
*Το συνεταιριστικό Παντοπωλείο “βios COOP” βρίσκεται στην Κων. Καραμανλή 42 στο ύψος του Ευκλείδη.
Σέμπρικο
Βρίσκεται στη δυτική έξοδο της πόλης και το όνομά του είναι «δεμένο» με την έννοια του «συνεταιρίζεσθαι». Το «Σέμπρικο» εστιατόριο που άνοιξε το 2012 μια παρέα νέων ανθρώπων, περιλαμβάνει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου τοπικά και χειροποίητα προϊόντα και γεύσεις. Κι έχει καταφέρει, μέσα στα δύο χρόνια λειτουργίας του, να γίνει ένα από τα πιο γνωστά «στέκια» πελατών κάθε ηλικίας κι επαγγέλματος. Το «Σέμπρικο», (σ.σ. από τη «Σεμπριά», που στην Πελοπόννησο είναι Συνεταιρισμός καλλιεργητών και στην Ήπειρο σημαίνει «μοιρασιά»), είχε πάρει τη μορφή του και το χαρακτήρα του, πριν ακόμη ανοίξει.
Σχεδόν στο σύνολό τους, άλλωστε, οι αρχικοί 10 συνεταίροι του εστιατορίου, αποτελούσαν από χρόνια πριν μια παρέα, που υποστήριζε και πρέσβευε με διάφορους τρόπους με διάφορους τρόπους τη συνεργασία, τη συνύπαρξη και την αλληλεγγύη. Όλα τα κρασιά επιλέγονται με προσοχή από καλλιεργητές ανά τη χώρα, ενώ στο μεγαλύτερό τους ποσοστό, τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για πρώτες ύλες στην κουζίνα και που σερβίρονται, φτάνουν στο χώρο του «Σέμπρικο» απευθείας από τους παραγωγούς τους. Στόχος, όπως αναφέρεται και παραπάνω, η στήριξη των τελευταίων, αλλά και η διάθεση προϊόντων που μπορεί κανείς να βρει πιο σπάνια και μόνο σε μικρές ποσότητες (π.χ. η «μανούρα» της Σίφνου).
*Σέμπρικο, Φράγκων 2, Θεσσαλονίκη, Τηλ.: 2310 557513
ΒΙΟ.ΜΕ
Όταν το 2011 το εργοστάσιο της ΒΙΟ.ΜΕ έβαζε λουκέτο κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα επακολουθούσε. Το σωματείο των 40 εργαζομένων όμως είχε άλλη γνώμη.Μία χούφτα ανθρώπων έχοντας ανάγκη για εργασία,οδηγήθηκαν σε ένα εγχείρημα που αργότερα θα μιλούσε για αυτό όλος ο κόσμος. Έκαναν κάτι που για τους περισσότερους φάνταζε ουτοπικό. Πήραν τα μέσα παραγωγής στα χέρια τους! Ο όμιλος Φίλκεραμ, του οποίου θυγατρική ήταν η ΒΙΟΜΕ πτώχευσε, αφήνοντας την ΒΙΟΜΕ καταχρεωμένη στην τύχη της. Μην μπορώντας όμως να αντεπεξέλθει στα χρέη της,και με τους 70 εργαζόμενους ήδη τέσσερις μήνες απλήρωτους η εργοδοσία αποφασίζει να εγκαταλείψει το εργοστάσιο.
Τον Φεβρουάριο του 2013 μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του σωματείου και με βασικό σύνθημα “Δεν μπορείτε εσείς, μπορούμε εμείς”, το εργοστάσιο ανοίγει ξανά και επαναλειτουργεί στα χέρια των εργαζομένων.
Ξαφνικά το όνειρο αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά. Παράλληλα δημιουργούνται κινήματα αλληλεγγύης στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο. Η ΒΙΟ.ΜΕ πλέον διοικείται από την Γενική Συνέλευση των εργαζομένων και οι αποφάσεις παίρνονται μέσα από αυτήν.
Η ΒΙΟ.ΜΕ σήμερα είναι σημείο αναφοράς σε κινήματα σε ολόκληρο τον κόσμο,ως ένας εναλλακτικός δρόμος σε μία εποχή που κρίση έχει διαλύσει κάθε ελπίδα ανασυγκρότησης της εργατικής τάξης. Για τον τρόπο λειτουργίας του εργοστασίου οι ίδιοι έχουν συντάξει και υπογράψει ένα ιδιωτικό συμφωνητικό που ενδεικτικά αναφέρει να εξής:
– Κανένας εργαζόμενος μη μέτοχος, κανένας μέτοχος μη εργαζόμενος.
– Τη λειτουργία του εργοστασίου με όρους πλήρους αυτοδιεύθυνσης και εργατικού ελέγχου, με βασικό ζήτημα την ισοτιμία στη συμμετοχή και στη λήψη των αποφάσεων
– Η συμμετοχή στη Γενική Συνέλευση είναι υποχρεωτική για όλα τα μέλη.
– Να απαγορεύονται οι διακρίσεις και αποκλεισμοί.
Σήμερα οι εργάτες συνεχίζουν ακόμα να δουλεύουν χρησιμοποιώντας ένα μικρό κομμάτι του χώρου του εργοστασίου. Δεν παράγουν οικοδομικά υλικά όπως πριν, αλλά σαπούνι, καθαριστικά και υγρά πιάτων και ρούχων και προσπαθούν να προωθήσουν τα προϊόντα τους στο εξωτερικό μέσω ενός ευρωπαϊκού δικτύου αλληλεγγύης..
Καφέ μπαρ Ντόμινο
Το αυτοδιαχειριζόμενο καφέ μπαρ Ντόμινο βρίσκεται δίπλα στη Ροτόντα. Έχει πρόσβαση στο ίντερνετ Wi-Fi. Και φιλοξενεί εκθέσεις, καλλιτεχνικά δρώμενα και live σχήματα. Εκεί θα βρεις κρασάκια από παραγωγούς, μεραμπελλιώτικη ρακή, κρύα πιάτα, καφέδες συνοδεία χειροποίητων γλυκών σε τιμές απίστευτα χαμηλές.
Το αυτοδιαχειριζόμενο καφέ μπαρ ”ντόμινο” είναι η συνέχεια της κολεκτίβας ”ζερμινάλ” και αποτελεί ένα βιοποριστικό εγχείρημα το οποίο βασίζεται στις αρχές της αυτοδιαχείρισης. Η νομική υπόσταση του εγχειρήματος είναι η μη κερδοσκοπική εταιρία ”κοινωνική συνεταιριστική” και οι βασικοί στόχοι του εγχειρήματος είναι και εδώ ο βιοπορισμός και η διάδοση της ιδέας της αυτοδιαχείρισης.
*Φιλίππου 80
Ακυβέρνητες πολιτείες
Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες, ένα Συνεργατικό Βιβλιοπωλείο-Καφέ, είναι ένα μικρό διαμαντάκι πάνω στη Σβώλου, που δεν μετράει πολλούς μήνες ζωής και μας καλεί να απολαύσουμε το καφέ μας και να χαθούμε στο μαγικό κόσμο των βιβλίων. Είναι μια συνεργατική προσπάθεια ανθρώπων που αγαπούν το βιβλίο. “Είναι άνθρωποι που έχουν απασχοληθεί χρόνια στον κλάδο του βιβλίου, είτε σε βιβλιοπωλεία και αποθήκες βιβλίων, είτε ως επιμελητές που χτυπημένοι από τη σφοδρή κρίση βρέθηκαν άνεργοι.
Αποφασίσαμε να ανοίξουμε ένα συνεργατικό βιβλιοπωλείο- καφέ που έχει στόχο να προάγει το βιβλίο το οποίο κεντρίζει και όχι απλά διασκεδάζει. Επίκεντρο σ’ αυτή την προσπάθεια είναι οι Ακυβέρνητες Πολιτείες, οι Πολιτείες των ελεύθερα συνεταιριζόμενων παραγωγών, οι Πολιτείες των ελεύθερα σκεπτόμενων ανθρώπων.“ λέει ένα από τα μέλη του συνεργατικού βιβλιοπωλείου, ο Χρήστος Μανούκας. Και συνεχίζει: «Έχουμε ένα όρο στο συνεργατικό βιβλιοπωλείο, όποιος είναι συνέταιρος είναι και εργαζόμενος και δεν μπορεί να υπάρξει και εργαζόμενος χωρίς να είναι συνέταιρος.
Μ’ αυτήν την έννοια δεν έχουμε σχέσεις μισθωτής εργασίας. Ένας μελλοντικός στόχος θα ήταν να αποδεσμευτεί το βιβλίο από όρους αγοράς και να γίνει το βιβλίο ελεύθερη γνώση. Προβαίνουμε σε τέτοιες προσπάθειες, όσο μπορούμε, στηρίζουμε την ελεύθερη διάθεση βιβλίων μέσω internet και της ιστοσελίδας μας.”
Belleville Sin Patron
Ακριβώς δίπλα στο Ντόμινο βρίσκεται το καφέ μπαρ που καθόλου τυχαία το όνομά του σημαίνει “Όμορφη πόλη χωρίς Αφεντικό”. Το Belleville Sin Patron είναι ένα συνεργατικό καφέ-bar-βιβλιοπωλείο που έστησε μια ομάδα νέων. Όσον αφορά τις εργασίες, όλοι τα κάνουν όλα και εναλλάσσονται στα πόστα εργασίας. Ανώ όλοι πληρώνονται κανονικά αφού πρώτα καλυφθούν τα λειτουργικά έξοδα του μαγαζιού, ανάλογα με τις ώρες εργασίας τους. Προμηθεύονται απευθείας από παραγωγούς όλα τα κρασιά, το τσίπουρο και τη ρακή.
Οι τιμές είναι ιδιαιτέρως χαμηλές και έχει καθιερωθεί σαν φοιτητικό στέκι, όπως άλλωστε σαν φοιτητογειτονιά χαρακτηρίζεται και η Ροτόντα. Το καφέ λειτουργεί και ως βιβλιοπωλείο και αναγμνωστήριο και πουλά τα βιβλία σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές. Το Βιβλιοπωλείο του Belleville Sin PaTRON συνεργάζεται με όλους τους εκδοτικούς οίκους, οπότε μπορείτε να παραγγείλετε το βιβλίο της επιλογής σας, είτε μέσω Mail belleville@hotmail.gr είτε μέσω τηλεφώνου στο 697 60 22 582.
*Φιλίππου 80-82
