Δεν είναι λίγες οι φορές που η Εκκλησία έχει αντιμετωπίσει τη γνώση ως αμαρτία, τους επιστήμονες ως ειδωλολάτρες και έχει παρέμβει προκειμένου να σταματήσει την έρευνα, από φόβο να μη χάσει τα κεκτημένα της. Ο Γαλιλαίος, ο οποίος δικαιούται ίσως περισσότερο από κάθε άλλον να διεκδικήσει την πατρότητα της νεότερης φυσικής και τον οποίο ανήκει η διάσημη φράση «Κι όμως η Γη γυρίζει», ήρθε αντιμέτωπος πολλές φορές με την εκκλησιαστική αρχή.
Ο ίδιος ήταν πιστός καθολικός, αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να υποστηρίξει ότι ο άνθρωπος μπορεί να ελπίζει πως θα κατανοήσει τη λειτουργία του κόσμου. Αυτό ερχόταν σε απόλυτη αντίθεση με τα δόγματα της Καθολικής Εκκλησίας, που βεβαίωναν ότι ο άνθρωπος είναι ανήμπορος να κατανοήσει πλήρως τα έργα του Θεού. Ο Γαλιλαίος πίστευε μάλιστα ότι αυτή η γνώση θα γινόταν δυνατή με την παρατήρηση του πραγματικού κόσμου.
Advertisment
Από πολύ νωρίς ο Γαλιλαίος ήταν οπαδός της κοπερνίκειας θεωρίας για την κίνηση των πλανητών γύρω από τον Ήλιο. Δημόσια όμως το υποστήριξε μόνο όταν κατάφερε να ανακαλύψει την απόδειξη που χρειαζόταν. Δημοσίευσε τις απόψεις του για τη θεωρία του Κοπέρνικου στην ιταλική γλώσσα και πολύ γρήγορα οι θέσεις του έγιναν ευρύτατα αποδεκτές από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Το γεγονός αυτό ενόχλησε τους αριστοτελικούς καθηγητές, που ενώθηκαν εναντίον του και προσπάθησαν να πείσουν την Καθολική Εκκλησία να καταδικάσει τη θεωρία του Κοπέρνικου. Η Καθολική Εκκλησία τότε δεχόταν τις θεωρίες του Αριστοτέλη ως θέσφατα και απέρριπτε ως επικίνδυνη κάθε παρεκτροπή από αυτές.
Ο Γαλιλαίος ανησύχησε από τις αντιδράσεις και, προκειμένου να υπερασπιστεί το έργο του, ταξίδεψε στη Ρώμη για να απευθυνθεί στις εκκλησιαστικές αρχές. Υποστήριξε πως η Βίβλος δεν είχε καμία πρόθεση να διατυπώσει επιστημονικές θεωρίες και πως, όταν υπάρχει αντίθεση στο βιβλικό κείμενο με την κοινή αντίληψη, απλώς οι Γραφές είναι αλληγορικές. Εκείνη την περίοδο όμως η Εκκλησία είχε ξεκινήσει αγώνα κατά του προτεσταντισμού και ένα σκάνδαλο θα τον επηρέαζε αρνητικά, γι΄ αυτό ο πάπας αποφάσισε να πάρει σκληρά μέτρα κατά του Γαλιλαίου. Το 1616 η Καθολική Εκκλησία διακήρυξε πως η θεωρία του Κοπέρνικου είναι ψευδής και λανθασμένη και πρόσταξε το Γαλιλαίο να μην την υπερασπίσει ή να τη στηρίξει ποτέ πια.
Ο Γαλιλαίος, μπροστά στο φόβο της αποκήρυξής του από την επίσημη Εκκλησία, αναγκάστηκε να δώσει τη συγκατάθεσή του, ελπίζοντας ότι τα πράγματα θα άλλαζαν στο μέλλον. Πράγματι, το 1623 εξελέγη πάπας ένας παλιός φίλος του Γαλιλαίου. Γρήγορα όμως διαψεύστηκαν οι ελπίδες του επιστήμονα ότι θα ανακληθεί το διάταγμα του 1616. Κατόρθωσε πάντως να του δοθεί η άδεια να γράψει ένα βιβλίο με θέμα την αριστοτελική και την κοπερνίκεια θεωρία. Έπρεπε όμως να τηρήσει δύο περιορισμούς.
Advertisment
Πρώτον, να μην υποστηρίξει καμία από τις δύο απόψεις και, δεύτερον, να καταλήξει στο συμπέρασμα πως ουδέποτε ο άνθρωπος θα μπορέσει να προσδιορίσει τη λειτουργία του σύμπαντος, επειδή δεν μπορεί ούτε να συλλάβει μα ούτε και να καταλάβει την παντοδυναμία του Θεού.
Τελικά, αυτό το βιβλίο, με τίτλο «Διάλογος με θέμα τα δύο κύρια συστήματα του Σύμπαντος», ολοκληρώθηκε και κυκλοφόρησε το 1632 με την πλήρη έγκριση των παπικών λογοκριτών. Το βιβλίο αυτό αναγνωρίστηκε αμέσως στην Ευρώπη ως αριστούργημα, τόσο για τη λογοτεχνική του αξία όσο και για το φιλοσοφικό του περιεχόμενο. Πολύ σύντομα όμως ο πάπας διαπίστωσε πως οι λογοκριτές του είχαν εξαπατηθεί. Το κοινό θεωρούσε το βιβλίο αυτό ως ένα πειστικό επιχείρημα υπέρ της κοπερνίκειας θεωρίας. Μετάνιωσε λοιπόν για το «τυπωθήτω» που είχε παραχωρήσει. Θεώρησε πως ο Γαλιλαίος παρέβη το διάταγμα του 1616 και τον υποχρέωσε να παρουσιαστεί ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης.
Ο μεγαλύτερος επιστήμονας καταδικάστηκε σε ισόβιο κατ΄οίκον περιορισμό και υποχρεώθηκε να αποκηρύξει δημόσια την κοπερνίκεια θεωρία. Πασίγνωστη όμως έμεινε η φράση που είπε σε ένα φίλο του, αμέσως μόλις βγήκε από το κτίριο της Ιεράς Εξέτασης, όπου είχε συμφωνήσει ότι η γη δεν γυρίζει γύρω από τον ήλιο. «Και όμως, γυρίζει».
Τέσσερα χρόνια πριν από το θάνατό του, το 1642. ενώ ήταν ακόμη υπό περιορισμόν, έστειλε κρυφά σε έναν εκδότη στην Ολλανδία το χειρόγραφο του δεύτερου βιβλίου του. Το έργο αυτό, με τον τίτλο «Δύο νέες επιστήμες», αποτέλεσε κάτι περισσότερο από μια υποστήριξη του Κοπέρνικου και ήταν η ληξιαρχική πράξη της γέννησης της μοντέρνας φυσικής. Η επιστήμη είχε νικήσει το σκοταδισμό.
