Στο βιβλίο του “Τάδε Έφη Ζαρατούστρα”, ο Νίτσε βάζει στη σκηνή μια γκροτέσκα προσωπικότητα, τον Υπεράνθρωπο, για να μας βοηθήσει να διακρίνουμε τη διαφορά ανάμεσα στην ικανότητα που περιορίζει και στην εμπειρία που απελευθερώνει.
Σύμφωνα με τον Νίτσε, όταν προσπαθούμε να είμαστε ικανοί, όλα εξαρτώνται από αυτό που έχουμε «στα σωθικά μας». Αν μας οδηγεί μόνο το «ένστικτο του φόβου», αν οδηγούμαστε στην ειδίκευση μόνο από το φόβο για το άγνωστο, τότε δεν θα μπορέσουμε ποτέ ν’αποκτήσουμε πραγματική αυτοπεποίθηση.
Advertisment
Θα είμαστε ικανοί αλλά χωρίς αυτοπεποίθηση, θα θυμίζουμε τον θλιβερό Υπεράνθρωπο. Είναι κάτι σαν ειδικός, έχει το εμμονικό όραμα του ερευνητή: τα ξέρει όλα, ξέρει τα πάντα για τον εγκέφαλο της βδέλλας αλλά η υπερικανότητά του παίρνει τη ζωή από τη στιγμή που δεν τον ενδιαφέρει οτιδήποτε άλλο.
Και αυτό ακριβώς θα τον σκοτώσει, σε μια τραγελαφική σκηνή, όπου διακρίνεται το κωμικό στοιχείο του Νίτσε. Πέφτοντας σ’ένα έλος γεμάτο βδέλλες, ο Υπεράνθρωπος θα καταλήξει αδειασμένος από τα αίμα του, φαγωμένος από το ίδιο το αντικείμενο της ικανότητάς του…
Ευτυχώς, αντίθετα, μπορούμε να στραφούμε προς την ικανότητα βάσει αυτού που ο Νίτσε αποκαλεί «ένστικτο της τέχνης», αυτή τη μορφή δημιουργικότητας που αντιτίθεται στο «ένστικτο του φόβου». Κι αυτό για να αναπτύξουμε μέσα μας τη ζωή, όχι για να την αποφύγουμε. Για να είμαστε περισσότερο και όχι λιγότερο ζωντανοί. Από περιέργεια και όχι από ατολμία. Κάθε φορά που επικρατεί το ένστικτο της τέχνης, κάθε φορά που η δημιουργικότητα επικρατεί της ατολμίας, χαιρόμαστε με τη μεταμόρφωση της ικανότητας σε αυτοπεποίθηση.
Advertisment
Ας ακολουθήσουμε, λοιπόν, τη συμβουλή του Ζαρατούστρα: ας αναπτύξουμε τις ικανότητές μας, αλλά με ψυχή καλλιτέχνη, για να πάρουμε δύναμη και όχι για να περιοριστούμε.
Φυσικά οι ικανότητες μας καθησυχάζουν, όμως ας μην ξεχνάμε τον σκοπό αυτού του καθησυχασμού: είναι να βγούμε από τη ζώνη άνεσής μας και να καταφέρουμε να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας. Το να στραφούμε προς την ικανότητα με μόνο σκοπό να είμαστε απόλυτα καθησυχασμένοι κάνει ανέφικτη την πραγματική αυτοπεποίθηση, κι αυτό για τον λόγο που εξέφρασε απόλυτα ο Νίτσε. Η ζωή είναι απρόβλεπτη, συχνά άδικη και, κατά βάθος, αρκετά ταραγμένη: αν δεν έχουμε διαύγεια, δεν θα νιώσουμε ποτέ απόλυτα καθησυχασμένοι.
Πρέπει, λοιπόν, η ικανότητά μας να είναι κάτι περισσότερο από μια ικανότητα να επαναλαμβάνουμε αυτό που ξέρουμε ήδη να κάνουμε. Πρέπει να γίνει το πεδίο ανάπτυξης της δημιουργικότητάς μας, η ευκαιρία για μια δυναμική παρουσία του εαυτού μας.
Η διαδικασία αυτής της αλλαγής είναι χρονοβόρα: η ικανότητα μας οδηγεί ν’αποδεχτούμε μια μορφή «ανικανότητας» και να υποχωρήσουμε. Χάρη σε ό,τι μάθαμε, σε ό,τι πειραματιστήκαμε, σε ό,τι ενσωματώσαμε, τελικά καταφέρνουμε ν’αποκτήσουμε αυτοπεποίθηση.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Charles Pepin «Η Φιλοσοφία της Αυτοπεποίθησης» από τις εκδόσεις Διόπτρα. Δείτε περισσότερα εδώ
