Όταν οι επιθυμίες μας δεν ικανοποιούνται συνήθως η προσοχή μας εστιάζει είτε σε γεγονότα είτε σε ανθρώπους που ”ευθύνονται” για την αρνητική έκβαση των πραγμάτων. Η ίδια η επιθυμία μας δεν μπαίνει στο στόχαστρο επειδή ”δικαίως” θεωρείται λογική και δικαιωματική. Δεν θα προτάξουμε αντίλογο σε κάτι τέτοιο, είναι πολύ πιθανό να είναι τα πράγματα έτσι αλλά οφείλουμε να ερευνήσουμε αν όντως είναι τα πράγματα έτσι. Η επιθυμία μας πρέπει πρωτίστως να περάσει από τη νοητική κρησάρα ως προς την προτεραιότητα της κι ως προς την δικαιοσύνη της αλλά όπως και να έχει θα πρέπει να δούμε αν την αναζητούμε στο σωστό μέρος με τον σωστό τρόπο κι απ’ τη σωστή πηγή.
Κατά κύριο λόγο οι άνθρωποι ”κοιτάζουν” προς τα έξω και προσπαθούν να εντοπίσουν τη πηγή στο πρόσωπο κάποιου ανθρώπου ή σε κάποιο αντικείμενο. Αυτό συμβαίνει επειδή έχουμε εμπιστευτεί τα πάντα στις πέντε φυσικές αισθήσεις και στον εγκέφαλο έργο των οποίων είναι η πρόσληψη των εξωτερικών ερεθισμάτων-πληροφοριών κι η επεξεργασία των εντυπώσεων που προκαλούν οι τελευταίες δίχως να υπολογίσουμε ότι στη πορεία εμπλέκεται μια ή πολλές επιθυμίες οι περισσότερες απ’ τις οποίες είναι υπόθεση εσωτερική κι η πηγή που θα τις ξεδιψάσει βρίσκεται επίσης εντός του ατόμου. Εν ολίγοις η εσωτερική οπτική για τον έξω κόσμο και τις κοινωνικές κατασκευές που έχουμε υιοθετήσει διαμορφώνει τον ψυχισμό μας. Βλέποντας αλλιώς τα ”πράγματα”, νιώθουμε διαφορετικά ακόμη κι αν τα ”πράγματα” παραμένουν ως έχουν.
Advertisment
Η προηγούμενη πρόταση αποτελεί και την προτροπή του πρώτου γνωστικού θεραπευτή στην ιστορία της φιλοσοφίας, που είναι η μητέρα της ψυχολογίας, του Επίκτητου πάνω στη θεωρία του οποίου θεμελιώθηκε η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική προσέγγιση. Αυτό που θέλω να τονίσω είναι ότι τα ”πράγματα” φαινομενικά μας ικανοποιούν εσωτερικά ενώ η πραγματική εσωτερική γαλήνη είναι θέμα φιλοσοφίας κι όχι κτήσης πραγμάτων. Όσο η εσωτερική μας κατάσταση εξαρτάται από εξωτερικά αποκτήματα θα φωλιάζει πάντα μέσα μας ο φόβος της απώλειας κι ο τελευταίος θα γεννά μια ποικιλία σκέψεων και κατά συνέπεια ένα σωρό από αρνητικά συναισθήματα.
Είναι δύσκολο να πείσουμε ένα άτομο ότι η ικανοποίηση μιας επιθυμίας θα έλθει εκ των έσω κι όχι απ’ έξω διαμέσου κάποιου άλλου. Όλος ο αγώνας των διαπροσωπικών σχέσεων είναι θεμελιωμένος σ’ αυτήν τη προσδοκία.
Θα πρέπει να κάνουμε εξ αρχής, για χάρη της θεωρίας, ένα σαφή διαχωρισμό των επιθυμιών σ’ εκείνες που είναι αναγκαίες και έχουν ως έργο τη συντήρηση της προσωπικότητας της εξέλιξης της, σ’ εκείνες που έχουν ως σκοπό την ικανοποίηση της ηδονής-απόλαυσης και σ’ εκείνες με τις οποίες υπάρχει ταύτιση, δηλαδή η επιθυμία είναι συνυφασμένη με την ύπαρξη της προσωπικότητας.
Advertisment
Θα παρατηρήσετε ότι υπάρχουν οι φυσικές ανάγκες, που συντηρούν το φυσικό σώμα μας, οι συναισθηματικές ανάγκες, που ικανοποιούν ιδιοσυγκρασιακές επιθυμίες μας και νοητικές ανάγκες, που ικανοποιούν τις πεποιθήσεις μας, τις αξίες μας, τις ιδέες μας εν γένει.
Το φυσικό σώμα έχει ανάγκη από τροφή, νερό και ύπνο. Το συναισθηματικό μας ”σώμα” έχει ανάγκη από αγάπη, αποδοχή και φροντίδα. Το νοητικό μας σώμα έχει ανάγκη από αναγνώριση, επιβεβαίωση και θαυμασμό. Αν εξαιρέσουμε τις φυσικές ανάγκες που ωστόσο εύκολα γίνονται απόλαυση και κατάχρηση οι ανάγκες των άλλων δυο ”σωμάτων” είναι επίπλαστες και ουσιαστικά έχουν επιστρατευτεί για να καλύψουν κάποιο εσωτερικό κενό, αυτό της αυτοεκτίμησης.
Είναι σκόπιμο να σημειώσουμε ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό το οποίο μπορεί να δώσει απαντήσεις σε αναδυόμενα ερωτήματα: Σε κάθε περίπτωση χρειάζονται δύο ”αντικείμενα” για να δημιουργηθεί μια κατάσταση. Ένα κουμπί αναζητά μια κουμπότρυπα. Για παράδειγμα ο άνθρωπος που έχει ανάγκη από αγάπη αναζητά ένα πρόσωπο να τον αγαπήσει. Ένας ναρκισσιστής απ’ την πλευρά του προτιμά ένα άτομο που αναζητά διακαώς την αγάπη, όχι για να του την προσφέρει, αλλά επειδή θα χρησιμοποιήσει αυτή την έλλειψη του άλλου για να ικανοποιήσει το δικό του κενό: την ακόρεστη δίψα του για θαυμασμό. Έτσι θα διαμορφωθεί ένα δίπολο θύματος-θύτη, επειδή αυτός που έχει ανάγκη να αγαπηθεί θαυμάζει τον υποψήφιο ”ερωμένο” του κι εκείνος ”υπάρχει” δίπλα του όσο ξεδιψάει, προσφέροντας όμως για αντάλλαγμα έναν επιδέξιο χειρισμό κι αν αυτός δεν αποδειχθεί επαρκής τότε κάνει χρήση ψυχολογικής βίας.
Το θύμα υποταγμένο στην ”ανάγκη” του και με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή θα λάβει αυτό που ποθεί ή δεν θα χάσει το άτομο που θαυμάζει, υποκύπτει στις ορέξεις του θύτη και συντηρεί τον φαύλο κύκλο. Σε πολλές περιπτώσεις αυτού του φαινομένου ο ναρκισσιστής προκειμένου να απολαύσει τον θαυμασμό που τρέφει το εγώ του προσφέρει πλουσιοπάροχα όλα όσα έχει ανάγκη το άλλο το άτομο αλλά μόνο πρόσκαιρα και με στόχο την επίτευξη του σκοπού του. Μόλις τα καταφέρει τότε το ”προσωπείο” πέφτει κι αρχίζει μια συμπεριφορά κατακτητή προς κατακτημένο ωστόσο πάντα με τέτοιο τρόπο ώστε το ”θύμα” να μην αντιλαμβάνεται τι ακριβώς συμβαίνει, επειδή κι αυτό δεν παρατηρεί τριγύρω του αλλά είναι εστιασμένο στην ”ανάγκη” του.
Η πιο πάνω σύντομη ανάλυση είναι ένα πρώτο παράδειγμα των περιπτώσεων που θα πραγματευτούμε και φανερώνει το τρόπο που θα προσεγγίσουμε τις ψυχικές διαταραχές, επειδή η φυσική κατάσταση του ανθρώπου δεν είναι να υποδύεται τον ρόλο του θύματος και δίχως αυτόν (τον ρόλο) ο κάθε επίδοξος θύτης θα αναγκαστεί εκ των πραγμάτων να αναζητήσει θεραπεία για το δικό του πρόβλημα, που όσο τρέφεται δεν το αναγνωρίζει ως πρόβλημα.
Συνεχίζεται…
- Δύσκολες καταστάσεις στη ζωή: Τελικά είναι προβλήματα ή λύσεις; - 10 Νοεμβρίου 2022
- Η καθημερινότητα ως προβολή του «αόρατου κόσμου» - 31 Ιανουαρίου 2022
- Η ψυχολογία της καθημερινότητας: Επιθυμίες και διαπροσωπικές σχέσεις - 13 Νοεμβρίου 2021
