Ο COVID-19 εκμηδένισε την πρόοδο και τα κέρδη προηγούμενων ετών στην καθολική πρόσβαση σε ενέργεια με την Υποσαχάρια Αφρική να πληρώνει το υψηλότερο τίμημα. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ήταν η μόνη πηγή ενέργειας που αναπτύχθηκε μέσω της πανδημίας.
Ενώ ο αριθμός των ατόμων με πρόσβαση στη σύγχρονη ενέργεια αυξήθηκε στο 91% το 2020, από 81 % το 2010, ο αριθμός εκείνων που ζουν χωρίς ηλεκτρισμό ανέρχεται σε 733 εκατομμύρια με άλλα 2,4 δισεκατομμύρια να μην έχει πρόσβαση ούτε σε τροφή, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της SDG7: Η Έκθεση Ενεργειακής Προόδου».
Advertisment
Η πλειοψηφία των ατόμων χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα κατοικεί στην Υποσαχάρια Αφρική, όπου το μερίδιο του παγκόσμιου πληθυσμού χωρίς ηλεκτρική ενέργεια εκτινάχθηκε στο 77 % το 2020 από 71 % το 2018. Οι μεγαλύτεροι ενεργειακά αποκλεισμένοι πληθυσμοί ζουν στη Νιγηρία (92 εκατομμύρια άνθρωποι), στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (72 εκατομμύρια) και Αιθιοπία (56 εκατομμύρια).
Αυτές τις ημέρες και σχεδόν μέχρι το τέλος του Νοέμβρη στην Αίγυπτο έχουν συγκεντρωθεί περισσότεροι από 100 παγκόσμιοι ηγέτες στην COP27 για να συζητήσουν για την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις.
Και το κλίμα είναι ήδη βαρύ αφού σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) ο αριθμός των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο που ζουν χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 20 εκατομμύρια το 2022, φτάνοντας σχεδόν τα 775 εκατομμύρια, η πρώτη παγκόσμια αύξηση από τότε που ο IEA άρχισε να παρακολουθεί τους αριθμούς πριν από 20 χρόνια.
Advertisment
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, η πανδημία που έχουν ως συνέπεια τις αυξανόμενες τιμές των καυσίμων και των βασικών αγαθών βλάπτουν δυσανάλογα εκείνους στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου είναι λιγότερο εξοπλισμένοι για να ανταπεξέλθουν. Εκτός από τον αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων χωρίς αξιόπιστη και οικονομικά προσιτή ενέργεια, εκείνοι που αντιμετωπίζουν χρόνια πείνα δυστυχώς αυξάνεται και πάλι, αντιστρέφοντας την πρόοδο σε αρκετούς από τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών (SDG).
Το πρόβλημα γίνεται εντονότερο σε χώρες που έχουν αυξανόμενο πληθυσμό και θα δουν αυτή την τάση να επιταχύνεται, με τις μεγαλύτερες αυξήσεις να σημειώνονται στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και τη Μαδαγασκάρη.
Οι συνδέσεις με το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας άντεξαν το 2020 και το 2021, και αυτό οφείλεται σε έργα που βρίσκονταν σε εξέλιξη πριν από την ολοκλήρωση της πανδημίας . Ωστόσο, οι νέες προμήθειες έχουν επιβραδυνθεί έκτοτε, καθώς πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στερούνται κεφαλαίων για έργα πρόσβασης σε ενέργεια, αφού έδωσαν προτεραιότητα στην προστασία των καταναλωτών τους από την αύξηση των τιμών.
Πολλές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας της Αφρικής βρίσκονταν ήδη σε επικίνδυνη οικονομική κατάσταση που τις οδήγησε η πανδημία με τις λειτουργικές απώλειες να αυξάνονται σημαντικά από τότε.
Οι λύσεις πρόσβασης εκτός δικτύου αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερους σκοπέλους, με τον πληθωρισμό να πλήττει τη ζήτηση των καταναλωτών. Οι τιμές των βασικών εξαρτημάτων που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή ηλιακών φωτοβολταϊκών μονάδων, μπαταριών και μετατροπέων αυξήθηκαν ι απότομα, γεγονός που επιδεινώθηκε περαιτέρω από την υποτίμηση των τοπικών νομισμάτων έναντι του δολαρίου. Το κόστος των ηλιακών και υβριδικών μίνι δικτύων έχει αυξηθεί κατά τουλάχιστον 20% το 2022 από τα προ πανδημίας επίπεδα.
Η μέση τιμή αγοράς για ένα νέο ηλιακό σύστημα κατοικίας (SHS) αυξήθηκε κατά περίπου 30% από το 2020, με αποτέλεσμα τα νοικοκυριά να επιλέγουν συστήματα μικρότερης ή χαμηλότερης ποιότητας. Οι πωλήσεις μεγάλων SHS το 2021 ήταν σχεδόν κατά το ένα τρίτο χαμηλότερες από την κορύφωσή τους το 2019 με τη μεγαλύτερη πτώση να σημειώνεται στην Ανατολική Αφρική. Αυτά τα αποτελέσματα θέτουν τις επιχειρήσεις στον κλάδο εκτός δικτύου υπό οικονομική πίεση, με την πλειονότητα των επιχειρήσεων να δηλώνουν ότι κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν τα επόμενα τρία χρόνια υπό τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες.
Όλα αυτά λειτούργησαν ως τροχοπέδη στην επίτευξη των στόχων για καθολική πρόσβαση έως το 2030, που καθιερώθηκαν στον Στόχο Βιώσιμης Ανάπτυξης 7 των Ηνωμένων Εθνών. Σύμφωνα με τις σημερινές πολιτικές, το World Energy Outlook 2022 προβλέπει ότι 660 εκατομμύρια άνθρωποι θα εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση στην ηλεκτρική ενέργεια το 2030 και το 85 % όσων ζουν στην υποσαχάρια Αφρική.
Η επίτευξη καθολικής πρόσβασης θα έπρεπε να ήταν το κεντρικό θέμα των διαπραγματεύσεων στο COP27. Δεν υπάρχει δρόμος προς το καθαρό περιβάλλον χωρίς πρώτα να επιτευχθεί καθολική πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια. Όχι μόνο είναι ηθική επιταγή, αλλά οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συχνά παρέχουν την πιο οικονομική επιλογή για τη σύνδεση των καταναλωτών, οι οποίοι χωρίς προσιτή ηλεκτρική ενέργεια θα συνεχίσουν να βασίζονται σε πιο βρώμικες πηγές ενέργειας για μαγείρεμα, θέρμανση, μεταφορά και φωτισμό.
Οι εκτιμήσεις λένε ότι η επίτευξη παγκόσμιας πρόσβασης στην ηλεκτρική ενέργεια έως το 2030 θα απαιτούσε ετήσιες επενδύσεις 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων , εκ των οποίων περίπου τα δύο τρίτα χρειάζονται στην υποσαχάρια Αφρική. Όπως τονίζεται στο Africa Energy Outlook 2022, η διεθνής υποστήριξη είναι απαραίτητη για να καταλυθούν οι επενδύσεις, ειδικά στις σημερινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Η επίτευξη αυτού του επιπέδου είναι μέσα στα μέσα της διεθνούς κοινότητας και πρέπει να αποτελεί αλάνθαστο επίκεντρο των αναπτυξιακών τραπεζών.
Η διεθνής κοινότητα μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο κινητοποιώντας περισσότερη οικονομική υποστήριξη για λύσεις πρόσβασης και τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια στην Αφρική, η οποία μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από τις εισαγωγές βοηθώντας παράλληλα τις χώρες να καλύψουν τις αυξανόμενες ενεργειακές τους ανάγκες.
Η εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα διαιωνίζει τους κινδύνους ενεργειακής ασφάλειας και η μετάβαση στην καθαρή ενέργεια προσφέρει νέες ευκαιρίες στις χώρες να αντιμετωπίσουν τις δικές τους εκθέσεις ενεργειακής ασφάλειας. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι η βασικότερη πτυχή της ενεργειακής ασφάλειας είναι η παροχή πρόσβασης κατά κύριο λόγο.
