Η ταχεία ανάπτυξη των πόλεων συνοδεύεται από πολλές προκλήσεις. Πώς μπορούμε να οικοδομήσουμε πιο οικολογικά; Και πώς μπορούμε να υποστηρίξουμε την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων που ζουν στις αστικές περιοχές; Αυτό φαίνεται να περιλαμβάνει ένα συμβιβασμό. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι πυκνότερες γειτονιές είναι σχετικά καλύτερες για τον πλανήτη, αλλά συνοδεύονται από υψηλότερους κινδύνους κατάθλιψης.
Μπορεί να φαίνεται απροσδόκητο ότι η κατάθλιψη είναι λιγότερο συχνή στην ύπαιθρο. Το άγχος, ο θόρυβος, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η μοναξιά και η έλλειψη ηλιακού φωτός στο ισόγειο ενός πολυώροφου διαμερίσματος είναι μερικά μόνο παραδείγματα των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι των πόλεων. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί στην πραγματικότητα να κρύβονται πίσω από τον κατά 39% αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης για τις αστικές περιοχές στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και στις ΗΠΑ.
Advertisment
Αλλά όπως αποδεικνύεται, ορισμένες αστικές περιοχές είναι καλύτερες από άλλες. Οι συνάδελφοί μου και εγώ εκπονήσαμε μια νέα μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στο Science Advances, η οποία δείχνει ότι οι άνθρωποι στα προάστια είναι πιο πιθανό να έχουν κατάθλιψη από ό,τι εκείνοι στα κέντρα των πόλεων.
Σημαντικοί παράγοντες
Θέλαμε να μάθουμε ποιοι παράγοντες του δομημένου περιβάλλοντος είναι οι πιο σημαντικοί για την ψυχολογική ευημερία, ώστε οι πόλεις να μπορούν να σχεδιαστούν καλύτερα ώστε να είναι τόσο βιώσιμες όσο και υποστηρικτικές για την ψυχική υγεία. Ένα εκτάριο γης μπορεί να στεγάσει την ίδια ποσότητα πληθυσμού με πυκνές χαμηλές πολυκατοικίες ή αραιές πολυκατοικίες. Οι πολυκατοικίες μπορούν να βρίσκονται είτε σε πυκνές πολυσύχναστες επιχειρηματικές περιοχές είτε σε λιγότερο πυκνές περιοχές της πόλης με φανταχτερά διαμερίσματα που βλέπουν σε ένα μεγάλο πράσινο. Τα προάστια, ωστόσο, τείνουν να έχουν μεσαία πυκνότητα χαμηλών κτιρίων. Ποια προσέγγιση πρέπει να ακολουθήσουμε;
Η ομάδα μας, στην οποία συμμετείχαν ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Yale στις ΗΠΑ, τα πανεπιστήμια της Στοκχόλμης και του Gävle στη Σουηδία και το Πανεπιστήμιο Aarhus και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης στη Δανία, εξέτασε έναν πολύ μεγάλο όγκο πηγαίου υλικού για τη μελέτη μας. Χρησιμοποιώντας εργαλεία μηχανικής μάθησης, εξετάσαμε δορυφορικές εικόνες όλων των κτιρίων στη Δανία για 30 χρόνια (1987-2017). Στη συνέχεια τα ταξινομήσαμε σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το ύψος και την πυκνότητα.
Advertisment
Συνδυάσαμε τον χάρτη που προέκυψε με μεμονωμένες διευθύνσεις κατοικιών, καθώς και με μητρώα υγείας και κοινωνικοοικονομικά μητρώα στη Δανία. Αυτό μας επέτρεψε να συνυπολογίσουμε γνωστούς παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης, όπως η κοινωνικοοικονομική κατάσταση ή η διάγνωση των γονέων με ψυχική ασθένεια.
Τα αποτελέσματα δεν δείχνουν σαφή συσχέτιση ότι οι πυκνές περιοχές στο κέντρο της πόλης επηρεάζουν την κατάθλιψη. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι τα πυκνά κέντρα των πόλεων μπορούν να παρέχουν σχετικά περισσότερες ευκαιρίες κοινωνικής δικτύωσης και αλληλεπίδρασης – γεγονός που μπορεί να ωφελήσει την ψυχική υγεία. Ούτε οι αγροτικές περιοχές φαίνεται να αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας. Αντίθετα, μετά τη συνεκτίμηση των κοινωνικοοικονομικών παραγόντων, ο υψηλότερος κίνδυνος εντοπίστηκε στα προάστια με χαμηλές κατοικίες και μονοκατοικίες.
Τελικά, τα πολυώροφα κτίρια σε κεντρικές τοποθεσίες ή σε κοντινά προάστια με εύκολη πρόσβαση σε ανοιχτούς χώρους – όπως πράσινα πάρκα ή ακτές – παρουσίασαν εκπληκτικά χαμηλούς κινδύνους. Αυτό σημαίνει ότι ο τύπος περιοχής με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας τυπικά διαθέτει μεσαίας πυκνότητας και χαμηλής δόμησης αναπτύξεις, όπως οι προαστιακές περιοχές μονοκατοικιών.
Συνέπειες για τον σχεδιασμό
Πιστεύουμε ότι οι σχετικά υψηλότεροι κίνδυνοι κατάθλιψης που διαπιστώθηκαν στα εκτεταμένα προάστια με χαμηλή δόμηση μπορεί να οφείλονται εν μέρει στις μεγάλες μετακινήσεις με το αυτοκίνητο, στον μικρότερο δημόσιο υπαίθριο χώρο και στη μη αρκετά υψηλή πυκνότητα των κατοίκων, ώστε να είναι δυνατή η ύπαρξη πολλών τοπικών εμπορικών χώρων όπου οι άνθρωποι μπορούν να συγκεντρώνονται, όπως καταστήματα, καφετέριες και εστιατόρια. Αλλά φυσικά, μπορεί να υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πιθανά οφέλη από τη ζωή στα προάστια. Ορισμένοι άνθρωποι μπορεί πράγματι να προτιμούν την ιδιωτικότητα, τη σιωπή και το να έχουν το δικό τους κήπο. Ελπίζουμε ότι αυτή η μελέτη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βάση για τον αστικό σχεδιασμό. Η μελέτη δεν παρέχει καμία υποστήριξη για τη συνεχή επέκταση των προαστιακών περιοχών μονοκατοικίας που εξαρτώνται από το αυτοκίνητο, εάν οι σχεδιαστές θέλουν να μετριάσουν τα προβλήματα ψυχικής υγείας και την κλιματική αλλαγή.
Μια καλύτερη επιλογή θα μπορούσε να είναι η επένδυση σε πολυώροφες κατοικίες όπου ο τρόπος ζωής δεν εξαρτάται από την ιδιοκτησία ιδιωτικού αυτοκινήτου, σε συνδυασμό με προσεκτικό χωροταξικό σχεδιασμό για την αύξηση της πρόσβασης σε ακτές, κανάλια, λίμνες ή αστικά πάρκα. Θα μπορούσαμε επίσης να βελτιώσουμε την προσβασιμότητα των υφιστάμενων προαστίων τόσο σε αστικές υπηρεσίες όσο και σε δημόσιους ανοιχτούς χώρους και να διασφαλίσουμε ότι υπάρχουν πιο περιπατητικές γειτονιές σε αυτές τις περιοχές με επίκεντρο το αυτοκίνητο.
Η έρευνα επισημαίνει πόσο κοινωνικά είναι τα ανθρώπινα όντα. Ένα ορισμένο επίπεδο πυκνότητας είναι άλλωστε απαραίτητο για τη δημιουργία ζωντανών κοινοτήτων που μπορούν να υποστηρίξουν καταστήματα, επιχειρήσεις και δημόσιες συγκοινωνίες, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπουν την αποκατάσταση με το πλεονέκτημα των ελεύθερων χώρων.
Στην Κοπεγχάγη, οι άνθρωποι πίνουν μια μπύρα ή ένα γλυκό και αράζουν με τους φίλους τους κατά μήκος του καναλιού. Αυτές οι περιοχές βρίσκονται στο περιθώριο τόσο των καταστημάτων όσο και της φύσης – καθιστώντας τους χώρους κοινωνικούς. Τα κέντρα των πόλεων έχουν επίσης λιγότερο κακό αντίκτυπο στην κλιματική αλλαγή απ’ ό,τι τα διάσπαρτα προάστια με επίκεντρο το αυτοκίνητο.
Αν και η μελέτη ήλεγξε το εισόδημα και την ανεργία, είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωριστεί ότι οι επιλογές στέγασης επηρεάζονται από κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες. Τα ακίνητα με θέα το νερό ή το πράσινο στο κέντρο της πόλης είναι σημαντικά ακριβότερα από τα σπίτια στα περίχωρα.
Επομένως, η ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση της ανισότητας που μπορεί να προκαλέσει αυτό, όπως η δημιουργία έργων στέγασης μεικτού εισοδήματος, είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ότι οι προσπάθειες να χρησιμοποιηθεί ο πολεοδομικός σχεδιασμός για τη βελτίωση της ευημερίας των ανθρώπων είναι χωρίς αποκλεισμούς και δεν συμβάλλουν στον εξευγενισμό ή στον εκτοπισμό κοινοτήτων με χαμηλό εισόδημα.
Αναγνωρίζουμε ότι τα ευρήματα της μελέτης στη Δανία μπορεί να μην είναι άμεσα εφαρμόσιμα σε όλες τις άλλες χώρες. Οι κοινωνικο-περιβαλλοντικοί παράγοντες της ψυχικής ευημερίας εξαρτώνται από το πολιτισμικό και γεωγραφικό πλαίσιο. Ωστόσο, το πλαίσιο που αναπτύχθηκε σε αυτή τη μελέτη παρέχει μια βάση για περαιτέρω έρευνα σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Karen Chen and Stephan Barthel
