Οι εορταστικές περίοδοι αποτελούν για πολλούς πηγή χαράς, επανένωσης και νοσταλγίας. Την ίδια στιγμή όμως, ανασύρουν υποσυνείδητα στρώματα άγχους, συγκρούσεων και προσδοκιών που δεν αποτυπώνονται εύκολα. Η συνύπαρξη αυτών των δύο όψεων –της επιθυμίας για πληρότητα και της ψυχικής κόπωσης– δημιουργεί την ανάγκη για νέα πλαίσια κατανόησης.
Ένα από αυτά τα πλαίσια δεν προέρχεται από την ψυχοθεραπεία, αλλά από τον χώρο της επαγγελματικής μάθησης: πρόκειται για τον κανόνα 70-20-10, που συνήθως χρησιμοποιείται στη διαμόρφωση δεξιοτήτων και συμπεριφορών στους οργανισμούς. Παρότι γεννήθηκε για την ηγεσία και την κατάρτιση, ο συγκεκριμένος κανόνας μπορεί να προσφέρει πρακτικό και ψυχολογικό προσανατολισμό σε περιόδους έντασης όπως οι γιορτές.
Advertisment
Η Αρχή του 70-20-10
Ο κανόνας αυτός προτείνει ότι η μάθηση (και κατ’ επέκταση η εσωτερική μεταμόρφωση) προέρχεται:
- κατά 70% από την άμεση εμπειρία, τις καταστάσεις που ζούμε
- κατά 20% από σχέσεις, διαδράσεις και παρατήρηση των άλλων
- και κατά 10% από επίσημη μάθηση: θεωρία, σεμινάρια, ανάγνωση
Αντί να παρουσιάζει μια απόλυτη μέθοδο, λειτουργεί ως μεταφορά: ένας τρόπος να δούμε πώς αφομοιώνουμε ερεθίσματα, πώς επεξεργαζόμαστε το δύσκολο, και πώς αλλάζουμε όχι μέσα από αποστασιοποιημένη σκέψη, αλλά μέσα από το βίωμα.
Ο κανόνας αυτός παραπέμπει στην ιδέα της ενσώματης μάθησης – ότι δηλαδή οι βαθύτερες αλλαγές στη συμπεριφορά και στην κατανόηση προκύπτουν μέσα από συμμετοχή κι όχι απλή παρατήρηση. Σε εορταστικά περιβάλλοντα, αυτό σημαίνει πως αντί να αναμένουμε ιδανικές καταστάσεις, μπορούμε να δούμε την ίδια την αναστάτωση ως κομμάτι του «μαθήματος».
Advertisment
70%: Όταν το βίωμα είναι το μάθημα
Το μεγαλύτερο ποσοστό μάθησης έρχεται μέσα από τα ίδια τα γεγονότα. Στην περίπτωση των εορτών, το άγχος δεν προκαλείται μόνο από τα ψώνια, τα οικογενειακά τραπέζια ή τα κοινωνικά “πρέπει”. Εμφανίζεται συχνά ως συναισθηματικό φορτίο που προκύπτει από τη συνάντηση με το οικείο και το ανολοκλήρωτο: με συγγενείς, με ρόλους, με αναμνήσεις.
Όμως, αν αυτό το 70% ιδωθεί ως ευκαιρία για παρατήρηση, αναγνώριση και αυτορρύθμιση, τότε παύει να είναι παθητικό βάρος. Γίνεται δυναμικό περιβάλλον μάθησης. Αντί να καταναλώσουμε τα γεγονότα, μπορούμε να τα αφομοιώσουμε: να δούμε πώς λειτουργούμε εντός τους, πώς αντιδρούμε, πώς το σώμα μας και ο νους μας ανταποκρίνονται.
Το ερώτημα μετατοπίζεται από το «πώς να ξεφύγω από την κατάσταση;», στο «τι μου αποκαλύπτει αυτή η κατάσταση για τις ανάγκες, τα όρια και τις προσδοκίες μου;». Μια δύσκολη συζήτηση, ένας αναπάντεχος εκνευρισμός ή η αίσθηση απογοήτευσης μπορεί να λειτουργήσουν ως καθρέφτες, φέρνοντας στην επιφάνεια κάτι που συνήθως παραμένει θαμμένο στην καθημερινότητα.
20%: Οι άλλοι ως καθρέφτες και υποστήριξη
Το δεύτερο ποσοστό αναφέρεται στις σχέσεις, σε όσους μας συνοδεύουν στη ζωή και επηρεάζουν τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε τα βιώματα. Κατά τη διάρκεια των γιορτών, αυτές οι σχέσεις γίνονται πιο έντονες – μερικές φορές ως πηγή παρηγοριάς, άλλες φορές ως πεδίο πρόκλησης.
Μέσα από τις συζητήσεις, τη σιωπή, την παρατήρηση των άλλων, προκύπτει γνώση. Όχι διανοητική μόνο, αλλά βιωματική: μαθαίνουμε πώς σχετιζόμαστε, πώς επηρεαζόμαστε, πώς συγκινούμαστε. Και σε αυτές τις μικρές ανταλλαγές, μέσα από μια ειλικρινή κουβέντα, μια μη αναμενόμενη αντίδραση, μια απλή παρουσία, η μάθηση εδραιώνεται.
Εδώ ενεργοποιούνται έννοιες όπως η «αντανακλαστική ακρόαση», η ενσυναίσθηση, αλλά και η οριοθέτηση. Όταν ακούμε πραγματικά – χωρίς άμεση κριτική ή διάθεση επίλυσης – δίνουμε στον άλλον και στον εαυτό μας χώρο κατανόησης. Και αυτή η κατανόηση είναι συχνά πιο θεραπευτική από οποιαδήποτε λύση.
10%: Τα εργαλεία που μας έχουν διαμορφώσει
Η τυπική μάθηση, όσο μικρή κι αν φαίνεται στο μοντέλο, παίζει σημαντικό ρόλο ως σταθερή βάση. Το 10% αντιστοιχεί σε τεχνικές που έχουμε ήδη επεξεργαστεί – ένα βιβλίο που μας βοήθησε να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια του ορίου, μια ψυχολογική έννοια που έδωσε όνομα σε όσα νιώθουμε, μια πρακτική αναπνοής που μας βοηθά να γειωθούμε.
Αυτό το 10% δεν χρειάζεται να είναι ηγεμονικό. Μπορεί να είναι υποστηρικτικό, όπως μια πηγή στην οποία επιστρέφουμε όταν όλα τα άλλα είναι ασαφή. Λειτουργεί ως φάρος μάθησης, αλλά και ως επιβεβαίωση ότι η αλλαγή δεν προκύπτει μόνο από θεωρία – αλλά ενδυναμώνεται από αυτήν.
Πολλοί άνθρωποι έχουν αναπτύξει προσωπικές μεθόδους που εντάσσονται σε αυτό το 10%, όπως ημερολόγια ενδοσκόπησης, λίστες συναισθημάτων, ακουστικές καθοδηγήσεις ή ακόμη και μια απλή φράση-υπενθύμιση που λειτουργεί σαν εσωτερική πυξίδα. Αυτά τα εργαλεία χωρίς να είναι εντυπωσιακά εξωτερικά, ενεργοποιούν την αίσθηση σταθερότητας και επιλογής.
Από την αμυντικότητα στη μάθηση
Η μεγαλύτερη συμβολή του 70-20-10, όταν εφαρμοστεί στην ψυχολογική σφαίρα, δεν είναι η ταξινόμηση. Είναι η αλλαγή της στάσης: από μια προδιάθεση να αποφεύγουμε το στρες, σε μια διάθεση να το κατανοήσουμε. Η εσωτερική στροφή από την ερώτηση «πώς θα το αποφύγω;» στην ερώτηση «τι μου δείχνει αυτό για εμένα;» ανοίγει δρόμους προς μια πιο λειτουργική και ενσυνείδητη προσέγγιση της έντασης.
Αυτός ο τρόπος σκέψης υποδεικνύει μια βιώσιμη διαδρομή: να αναγνωρίζουμε το νόημα πίσω από την ένταση, να μην εγκλωβιζόμαστε στις προσδοκίες και να επιτρέπουμε στην εμπειρία να μας μεταμορφώνει.
Η περίοδος των εορτών γίνεται έτσι ένα πεδίο παρατήρησης, σύνδεσης και επαναπροσδιορισμού. Κάθε ένταση μπορεί να ιδωθεί ως καθοδήγηση και κάθε αλληλεπίδραση, ακόμη κι αν φέρει ένταση, μπορεί να φωτίσει μια πλευρά του εαυτού που χρειαζόταν αναγνώριση.
Κάθε εορταστική στιγμή κρύβει την ευκαιρία να μάθεις κάτι για σένα, ακόμα κι αν περιβάλλεται από φωνές άλλων.
Πηγές
• Eichinger, R.W. & Lombardo, M.M. (1996). The Career Architect Development Planner. Lominger Limited.
• McCall, M.W., Eichinger, R.W., & Lombardo, M.M. (1988). Lessons of Experience: How Successful Executives Develop on the Job. Lexington Books.
• https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-evolving-workforce/202512/how-the-70-20-10-rule-can-ease-holiday-stress
• https://en.wikipedia.org/wiki/70/20/10_Model_(Learning_and_Development)
