Οι ψευδαισθήσεις είναι συναρπαστικές. Σκεφτείτε έναν καλλιτέχνη που σχεδιάζει μια εικόνα στο έδαφος η οποία, από μια πολύ συγκεκριμένη γωνία, μοιάζει με μια λακκούβα πλάτους οκτώ μέτρων. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε αλλάζει τη συμπεριφορά.
Στις πωλήσεις, η σειρά των τιμών έχει σημασία. Εάν ένα πουλόβερ αξίας 800 ευρώ προσφέρεται μετά από ένα παλτό αξίας 2.000 ευρώ, το αντιληπτό κόστος του είναι χαμηλότερο. Από την άλλη πλευρά, αν προηγείται ένα πουκάμισο αξίας 100 ευρώ, τα 800 ευρώ φαίνονται πολύ υψηλότερα. Η αντίληψή μας για το πέρασμα του χρόνου υπόκειται σε παρόμοιες δυνάμεις;
Advertisment
Αν υποτιμούμε τον χρόνο που χρειάζεται για να ετοιμαστούμε, επειδή τα 30 λεπτά μοιάζουν περισσότερο με ώρα, θα αργήσουμε (πάλι). Ο πραγματικός λόγος για την καθυστέρηση μπορεί να είναι μια χρονική ψευδαίσθηση, αντί για την ανευθυνότητα.
Ας περάσουμε στην έρευνα. Μια ομάδα ερευνητών δημοσίευσε πρόσφατα τα αποτελέσματα πειραμάτων που εξέταζαν τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε τον χρόνο.
1η έρευνα
Advertisment
Η ψευδαίσθηση Delboeuf είναι μια ψευδαίσθηση κατά την οποία δύο πανομοιότυποι κύκλοι φαίνονται να έχουν διαφορετικό μέγεθος όταν περικλείονται σε έναν μεγαλύτερο ή μικρότερο περιβάλλοντα κύκλο. Ο σχετικός χώρος που περιβάλλει τον εσωτερικό κύκλο αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο μαντεύουμε το μέγεθος.
Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να σκεφτούν πόσο μεγάλη φαινόταν μια ημέρα ασθένειας αν συνέβαινε στη μέση μιας τριήμερης άδειας σε σχέση με μια εννιαήμερη άδεια. Πάνω από το 80% δήλωσε ότι θα αισθανόταν μεγαλύτερη διάρκεια κατά τη διάρκεια τριήμερων διακοπών, ενώ περίπου το 9% δήλωσε ότι θα αισθανόταν σύντομη ή το ίδιο. Ο συναισθηματικός αντίκτυπος της απώλειας μίας από τις τρεις ημέρες είναι μεγαλύτερος, κατά μέσο όρο, από την απώλεια μίας από τις εννέα ημέρες -αναδεικνύοντας τον τρόπο με τον οποίο η αίσθηση του χρόνου και τα συναισθήματα συνδέονται.
Μια δεύτερη εργασία, που εξέταζε τις επιπτώσεις ενός θετικού γεγονότος, ζήτησε από τους ανθρώπους να φανταστούν πόσο μεγάλη θα αισθάνονταν μια μέρα με έναν καλό φίλο εν μέσω ενός ταξιδιού εργασίας- οι περισσότεροι συμμετέχοντες (63,4%) είπαν ότι θα αισθάνονταν μικρότερη κατά τη διάρκεια ενός μεγαλύτερου ταξιδιού από ό,τι ενός μικρότερου. Γνωστικά, η χρονική ψευδαίσθηση παραλληλίζεται με τη χωρική: Σε σχέση με ένα μεγαλύτερο διάστημα, ο χρόνος γινόταν αισθητός ως λιγότερος για τους περισσότερους συμμετέχοντες.
2η έρευνα
Με βάση το φαινόμενο του σημείου εξαφάνισης – οι σιδηροδρομικές γραμμές φαίνονται να πλησιάζουν όσο πιο μακριά βρίσκονται, λόγω της προοπτικής. Ισχύει αυτό για το χρόνο; Ο Tausen έβαλε 200 συμμετέχοντες να φανταστούν γεγονότα έξι μήνες στο μέλλον σε σχέση με τη στιγμή της μελέτης και να εκτιμήσουν το διάστημα μεταξύ των δύο ημερομηνιών. Τους ζητήθηκε να σκεφτούν πόσο απασχολημένοι θα ήταν τότε, σε περίπτωση που αυτό έκανε τη διαφορά. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες αντιλαμβάνονταν το ίδιο διάστημα μεταξύ των ημερομηνιών ως μικρότερο όταν ήταν έξι μήνες στο μέλλον σε σχέση με το παρόν- το πόσο απασχολημένοι περίμεναν να είναι δεν επηρέαζε τη συμπίεση του μελλοντικού χρόνου, γεγονός που υποδηλώνει ένα «χρονικό σημείο εξαφάνισης».
3η έρευνα
Η ψευδαίσθηση Ebbinghaus είναι παρόμοια με εκείνη του Delboeuf. Ωστόσο, αντί ένας κεντρικός κύκλος να περικλείεται από έναν μεγαλύτερο ή μικρότερο κύκλο, ο εσωτερικός κύκλος βρίσκεται σε ένα πεδίο που περιβάλλεται από μεγαλύτερους ή μικρότερους κύκλους. Με μεγαλύτερα πράγματα έξω, το εσωτερικό φαίνεται μικρότερο, και το αντίστροφο.
Για να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα με τον χρόνο, οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να φανταστούν 5 συναντήσεις με πελάτες μέσα σε μία ημέρα, στις οποίες η διάρκεια των συναντήσεων κυμαινόταν από 30 έως 90 λεπτά, ανάλογα με τον πειραματικό χειρισμό. Ζητήθηκε από τα υποκείμενα να εκτιμήσουν πόση διάρκεια αισθάνονταν ότι είχε μια συνάντηση 60 λεπτών με τον τρίτο πελάτη (τον μεσαίο) και να συγκρίνουν πόσο μεγάλη αισθάνονταν αυτή τη διάρκεια σε σχέση με τις άλλες συναντήσεις. Πάνω από το 50% αντιλαμβανόταν την 60λεπτη συνάντηση ως μεγαλύτερη εάν περιβαλλόταν από μικρότερες συναντήσεις. Το 37% δήλωσε ότι την αισθάνθηκε το ίδιο, και οι υπόλοιποι δήλωσαν ότι ήταν συντομότερη.
4η έρευνα
Οι προσδοκίες μας για το πώς αλλάζουν τα πράγματα μεταβάλλουν την αντίληψη. Τα πράγματα που κινούνται προς το μέρος μας φαίνονται πιο κοντά- αυτά που απομακρύνονται, μικρότερα. Αν είμαστε στραμμένοι προς το μέρος που θέλουμε να πάμε, αυτό φαίνεται πιο κοντά. Παλαιότερες έρευνες, σημειώνει ο συγγραφέας, έχουν διαπιστώσει ότι τα πράγματα στο μέλλον φαίνονται πιο κοντά από ό,τι τα πράγματα στο παρελθόν.
Για την παρούσα μελέτη, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να εξετάσουν μια σειρά από σενάρια διακοπών, είτε διακοπές 9 ημερών με προσθήκη μιας επιπλέον ημέρας, είτε διακοπές 11 ημερών με αφαίρεση μιας ημέρας, δήθεν λόγω αλλαγής κράτησης πτήσης – εκτός από μια συνθήκη ελέγχου 10 ημερών, στην οποία η πτήση άλλαξε και στη συνέχεια επανήλθε στην αρχική της ώρα. Παρόλο που η διάρκεια των διακοπών ήταν η ίδια σε όλες τις συνθήκες, εκείνοι που έχασαν μια ημέρα την αντιλήφθηκαν ως μικρότερη από εκείνους που κέρδισαν μια ημέρα.
Σκέψεις πάνω στις χρονικές ψευδαισθήσεις
Η έρευνα θέτει ένα πρώιμο στάδιο για τη βαθύτερη κατανόηση των χρονικών ψευδαισθήσεων. Σύμφωνα με την καθημερινή μας εμπειρία, η αίσθηση του χρόνου είναι εύπλαστη. Ο χρόνος μπορεί να μοιάζει με «νωχελικές λίμνες» άπειρης ευδαιμονίας ή με οδυνηρά βασανιστήρια κολασμένης πλήξης. Ο χρόνος μπορεί να περάσει αστραπιαία, αφήνοντάς μας σαστισμένους ή μετανιωμένους ή να θέλουμε περισσότερα και να σχεδιάζουμε να χρησιμοποιήσουμε τον χρόνο μας με σύνεση στο μέλλον.
Η αίσθηση του χρόνου μπορεί επίσης να είναι παράδοξη εκ πρώτης όψεως -αναδεικνύοντας την αυτοσυγκράτηση. Η πανδημία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Αισθανθήκαμε σα να διαρκεί για πάντα, αλλά επίσης φαίνεται σαν να ξεκίνησε μόλις πριν από μια στιγμή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αίσθηση του χρόνου της πανδημίας θα εγκατασταθεί τελικά σε μια σταθερή κατάσταση, όπως προτείνεται σε εργασίες που δείχνουν ότι τα μελλοντικά γεγονότα είναι πιο σημαντικά με διάφορους τρόπους από ό,τι τα προηγούμενα.
Μελλοντικές εργασίες θα διερευνήσουν βαθύτερα πώς οι χρονικές ψευδαισθήσεις μπαίνουν στο παιχνίδι στην καθημερινή ζωή και πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε την ψυχολογία της αντίληψης του χρόνου πιο αποτελεσματικά – για παράδειγμα, σχεδιάζοντας το πρόγραμμά μας με τέτοιο τρόπο ώστε οι ευχάριστες δραστηριότητες να φαίνονται μεγαλύτερες και οι δυσάρεστες να φαίνεται ότι περνούν πιο γρήγορα. Είναι σαφές ότι η αντίληψή μας για τον χρόνο είναι μια πολύπλοκη νευρολογική και ψυχολογική εμπειρία. Δεδομένου ότι έχουμε πεπερασμένο χρόνο σε αυτή τη γη, το να «χακάρουμε» τις χρονικές ψευδαισθήσεις προς όφελός μας, και να κατανοήσουμε πώς οι άλλοι μπορούν να χειραγωγούν την αντίληψη του χρόνου, έχει πολύ νόημα.
Πηγή: www.psychologytoday.com/intl/blog/experimentations/202202/its-about-time-how-temporal-illusions-shape-felt-reality
