Τι είναι συνείδηση;
Όλοι τη διαθέτουμε. (Ετσι δεν είναι;) Όλοι είμαστε άτομα με επίγνωση και με συνείδηση (Μια καλή μέρα). Έχουμε δει ότι η κβαντομηχανική έχει “ξεσκονίσει” για τα καλά τη συνείδηση στην αναζήτηση της για απαντήσεις για την πραγματικότητα και την αντίληψη. “Αυτή” είναι μαζί μας συνεχώς. Κάθε εμπειρία, σκέψη, πράξη και αλληλεπίδραση συμβαίνει στο πεδίο της συνείδησης.
Advertisment
Η συνείδηση είναι θεμελιώδης σε όλα όσα κάνουμε: τέχνη, επιστήμη, σχέσεις, ζωή· αποτελεί τη σταθερά της ζωής μας. Μολαταύτα, η επιστήμη δεν την έχει εξετάσει αρκετά εις βάθος. Στα 400 χρόνια της ζωής της, “η επιστήμη έκανε τεράστιες προόδους στην κατανόηση του φυσικού σύμπαντος, σε όλες τις κλίμακες, από κουάρκ μέχρι κβάζαρ”, λέει ο Herbert. Αλλά η συνείδηση παραμένει “μια πνευματική μαύρη τρύπα”.
Πολλοί επιστήμονες, τόσο στη φυσική όσο και στην ψυχολογία, που είναι ακόμη δεμένοι στο υλιστικό/νευτώνειο παράδειγμα, απορρίπτουν τη συνείδηση ως προϊόν λειτουργίας του εγκεφάλου. (Η λέξη που χρησιμοποιούν περισσότερο είναι επιφαινόμενο, το οποίο βασικά σημαίνει παρενέργεια ή δευτερεύον προϊόν.) Ουσιαστικά, αυτό λέει ότι η αίσθηση του “εγώ” του εαυτού σας είναι ένα τυχαίο γεγονός της εξέλιξης. Και ότι όταν ο εγκέφαλος πεθαίνει, αυτό το τυχαίο γεγονός χάνεται και η συσκευασία πετιέται μαζί με τα άλλα χρησιμοποιημένα περιτυλίγματα στα σκουπίδια.
Αν η συνείδηση είναι τόσο σημαντική και θεμελιώδης, γιατί ξέρουμε τόσα λίγα γι’ αυτή; Μια εξήγηση είναι ότι μοιάζει με την περίπτωση κατά την οποία ψάχνεις τα γυαλιά σου ενώ τα φοράς, έτσι κι αυτή είναι πάντα εκεί και εσείς το θεωρείτε αυτό δεδομένο. Ένας άλλος λόγος είναι ότι ζούμε σε μια άκρως υλιστική εποχή, στην οποία κυριαρχεί μια υλιστική επιστήμη· με άλλα λόγια, σαν κουλτούρα, ενδιαφερόμαστε για τα “πράγματα εκεί έξω” και δεν ενδιαφερόμαστε τόσο για το τι γίνεται “εδώ μέσα”.
Advertisment
Ακόμη και όταν στρέφουμε την προσοχή μας προς τα μέσα, μας ενδιαφέρει περισσότερο το περιεχόμενο της συνείδησης, το υλικό που κατοικεί στα νευρωνικά δίκτυα —σκέψεις, όνειρα, σχέδια, εικασίες— παρά στην ίδια τη συνείδηση.
Ενδιαφερόμαστε για τις εικόνες μιας κινηματογραφικής ταινίας, αλλά ξεχνάμε πως δίχως την οθόνη όπου προβάλλονται οι εικόνες, τίποτα δεν θα υπήρχε εκεί.
Πιθανώς, όμως, ο σημαντικότερος λόγος είναι ότι η συνείδηση δεν ταιριάζει στο νευτώνειο παράδειγμα. Δεν είναι φτιαγμένη από μετρήσιμο υλικό. Δεν μπορείτε να μετρήσετε τη συνείδηση σας. Και έτσι οι περισσότεροι επιστήμονες παραμένουν προσκολλημένοι στην κοσμοθεωρία της διάσπασης, που διατυπώθηκε εκατοντάδες χρόνια πριν από τον Καρτέσιο: το αυλό ή το μη φυσικό ή το πνευματικό έχουν χωριστεί μια για πάντα από το φυσικό. Γι’ αυτό και για να εξηγήσουν τη συνείδηση, διαθέτουν μόνον το φαινόμενο του εγκεφάλου, αποτελούμενο από χημεία και νευρικά κυκλώματα. Σε αυτό το παράδειγμα, μάλιστα, οι επιστήμονες τράβηξαν τόσο το σχοινί ώστε να αποκαλούν τη συνείδηση- ανωμαλία.
Πώς είπατε; Η συνείδηση μου, η συνείδηση σας, το βασικό γεγονός της ύπαρξης μας, αποτελεί μια ανωμαλία, μια απόκλιση από το κανονικό;
Το γεγονός είναι πως, σήμερα, η επιστήμη δεν έχει το πλαίσιο για να κατανοήσει τη συνείδηση. Πρόκειται για μια “δύσκολη ερώτηση”, κι έτσι, ως επί το πλείστον, οι επιστήμονες έχουν στρέψει την πλάτη τους σε αυτή και ασχολούνται με άλλα πράγματα. Πρόκειται για συνηθισμένη διαδικασία όταν αμφισβητούνται τα παραδείγματα (και τίθεται σε κίνδυνο ο βιοπορισμός των ανθρώπων). Όταν πρωτοεμφανίζονται οι ανωμαλίες παραδείγματος”, παρατηρεί ο φυσικός και φιλόσοφος Peter Rusell, “συνήθως παραβλέπονται ή απορρίπτονται”.
Από το βιβλίο “Τι στο μπιιιπ ξέρουμε”
