Αν εξακολουθείτε να πιστεύετε ότι ο Άτλας κουβαλούσε στους ώμους του τη Γη, ότι ο Νέρωνας έπαιζε τη λύρα του όταν καιγόταν η Ρώμη, ότι ο Ερρίκος Η΄ είχε έξι συζύγους, ότι η σαμπάνια εφευρέθηκε από τους Γάλλους, ότι το Έβερεστ είναι το υψηλότερο βουνό στον κόσμο, ότι οι καμήλες αποθηκεύουν νερό στις καμπούρες τους και ότι ο άνθρωπος έχει πέντε αισθήσεις, τότε πραγματικά χρειάζεστε αυτό το άρθρο «επειγόντως» και «ανοιχτό μυαλό» γιατί τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι ή τουλάχιστον, πιθανόν, να μην είναι ακριβώς έτσι. Δεν γνωρίζω να σας πω πως ακριβώς μπορεί να είναι, αλλά ουτε και με νοιάζει ιδιαίτερα αυτό. Η ανάγκη μου να καλύψω τα κενά μ έχει αφήσει ήσυχη προ πολλού.
Ο Τόμας Έντισον δήλωσε ότι δεν ξέρουμε ούτε το ένα εκατομμυριοστό του 1% του οτιδήποτε, ο Μάρκ Τουέιν πίστευε ότι απαιτούνται 8 εκατομμύρια χρόνια για να αποκτήσει κανείς άρτια γνώση μόνο των μαθηματικών, ο Γούντυ Άλλεν είπε ότι κάποιοι πίνουν αχόρταγα από το ποτάμι της γνώσης, ενώ άλλοι κάνουν απλώς γαργάρες.
Advertisment
Το «Βιβλίο της ολικής άγνοιας» ρίχνει άπλετο φως σε μια ερώτηση που έχει απασχολήσει φιλοσόφους, επιστήμονες, συγγραφείς, πολιτικούς και κάθε νοήμονα άνθρωπο μεγαλύτερο ενός βρέφους σε όλη τη διαδρομή της Ιστορίας: «τι είναι αλήθεια και τι είναι παραμύθια;» Ένας εκτενής, απολαυστικός και πάνω απ’ όλα αποκαλυπτικός κατάλογος των παρανοήσεων, των σφαλμάτων και των μύθων σε όλο το πεδίο της «κατακτημένης γνώσης», που θα σας κάνουν να αναρωτηθείτε για ποιο λόγο μπαίνει κανείς στον κόπο να πάει σχολείο.
Όπως έχει ειπωθεί, «κάποιοι πίνουν βαθιά από το ποτάμι της γνώσης, ενώ κάποιοι άλλοι κάνουν γαργάρα»! Δεν είναι λόγος αυτός να νιώθουμε ταπεινωμένοι. Άλλωστε, η άγνοια είναι που οδηγεί στην ανάγκη της γνώσης. Για να το πούμε αλλιώς, αν δεν δημιουργηθεί η ερώτηση, δεν θα αναζητηθεί ποτέ η απάντηση! Το «Βιβλίο της ολικής άγνοιας» σπάει τα ταμεία στη Βρετανία και με τρόπο απλό και διασκεδαστικό μάς αποκαλύπτει ποια πράγματα νομίζαμε πως γνωρίζουμε, ενώ… ήμασταν βαθιά νυχτωμένοι. Η Σιγουριά της Αμφιβολίας
Βασισμένο στο κωμικό τηλεπαιχνίδι «QI» του BBC, το «Βιβλίο της γενικής άγνοιας» δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα των οποίων την απάντηση νομίζαμε ότι ξέρουμε! Το Σινικό Τείχος ΔΕΝ φαίνεται απ’ τη Σελήνη, η ατμομηχανή είναι αρχαία εφεύρεση και οι φεμινίστριες δεν έκαψαν ποτέ σουτιέν!
Advertisment
Από πού αντλούν την ονομασία τους τα Κανάρια νησιά; Από τα καναρίνια, είπατε; Λάθος, χάσατε! Μια σαρανταποδαρούσα -εδώ με 30 πόδια- και το γνωστό… φυτό λούφα, για τους δύσπιστους που θεωρούν ότι είναι σφουγγάρι. Όσο για το ιγκλού, σήμερα μάλλον αποτελεί δημοφιλή τουριστικό μύθο!
Ποιο πλάσμα θα επιβιώσει από πυρηνικό πόλεμο; Αν απαντήσετε «η κατσαρίδα» κάνετε λάθος! Η σωστή απάντηση είναι «κανείς». Την επιστημονική αλήθεια, αντί των διαδεδομένων μύθων, έρχεται να αποκαταστήσει ένα διασκεδαστικό βιβλίο, αμετάφραστο ακόμη στη χώρα μας.
1. Πότε εφευρέθηκε η ατμομηχανή; Η σωστή απάντηση είναι περί το 60 μ.κ.ε! Εφευρέτης ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς, μέγας μαθηματικός και γεωμέτρης της εποχής και μέγας δάσκαλος στη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρείας. Παρότι υπάρχουν ενδείξεις ότι με τον ατμό πειραματίστηκε και ο Αρχιμήδης, η πρώτη μηχανική κατασκευή με ατμό είναι του Ήρωνος. Η «αιολόσφαιρα» ή «ατμοστρόβιλος» χρησιμοποιούσε ατμό ως προωθητικό αέριο για να κάνει μια σφαίρα να περιστρέφεται. Δυστυχώς, ο Ήρων δεν κατάφερε να δει τις πιθανές εφαρμογές της ανακάλυψης του κι έτσι η «αιολόσφαιρα» θεωρήθηκε κάτι σαν πρωτότυπο παιχνίδι. Το απίστευτο είναι ότι ο σιδηρόδρομος -δηλαδή οι ράγες πάνω στις οποίες μπορεί να κινείται ένα όχημα- είχε εφευρεθεί αιώνες νωρίτερα από τον Περίανδρο τον Κορίνθιο! Ναι, ο τύραννος για τον οποίο κάτι έχετε μάθει στο σχολείο είχε δημιουργήσει τη «διολκό» στον -τότε- ισθμό της Κορίνθου, για να μεταφέρονται τα καράβια πάνω σε ράγες από τη μία άκρη του στην άλλη.
2. Ποιο ζώο κρύβει το κεφάλι του στην άμμο; Όχι! Όχι, σάς λέω, δεν έχει δει κανείς ποτέ στρουθοκάμηλο να χώνει το κεφάλι της στην άμμο! Οπότε και η έκφραση «στρουθοκαμηλισμός», άκυρη! Ο μύθος ίσως βγήκε γιατί το πουλί αυτό ξαπλώνει φαρδύ-πλατύ με το λαιμό και το κεφάλι στο έδαφος. Το λάθος πρωτοέκανε ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, ρωμαίος ιστορικός, που επίσης υποστήριζε ότι οι στρουθοκάμηλοι καταφέρνουν να εκκολάψουν τα αβγά τους κοιτάζοντάς τα με ένταση! Από εκεί να καταλάβετε! Αν το κεφάλι του μπει στο χώμα, το πτηνό θα πεθάνει από ασφυξία!
3. Πόσα πόδια έχει η σαρανταποδαρούσα; Δεν είναι σαράντα – ούτε και εκατό, όπως υποδεικνύει το λατινικής ρίζας όνομα centipede. Η σαρανταποδαρούσα μπορεί να έχει από 15 έως 91 ζευγάρια πόδια – βασικό χαρακτηριστικό της, ο αριθμός των ζευγών είναι μονός! Συνήθως γεννιέται με 7 ζευγάρια πόδια, τα οποία αυξάνονται με το χρόνο. Μπρρρ…
4. Ποιος ζει σε ιγκλού; Μάλλον κανένας πια… Ιγκλού στη γλώσσα της φυλής Ινουίτ σημαίνει σπίτι, και τα σπίτια τους χτίζονται από πέτρα ή δέρματα. Ιγκλού από πάγο έχτιζαν οι προγενέστεροι των Ινουίτ, Θούλι, και τα χρησιμοποιούσαν μέχρι αρκετά πρόσφατα στον κεντρικό και ανατολικό Καναδά. Και μόνο εκεί. Ούτε οι Εσκιμώοι της Αλάσκας ούτε αυτοί της Γροιλανδίας κατοικούν σε ιγκλού. Για να καταλάβετε, ήδη τη δεκαετία του 1920, σε μια απογραφή στην παγωμένη Γροιλανδία, μόνο 300 από 14.000 Εσκιμώους είχαν δει ιγκλού στη ζωή τους. Σήμερα απομένουν ελάχιστα τέτοια κτίσματα από χιόνι. Γλυκιά λεπτομέρεια, οι Θούλι της Γροιλανδίας, μάστορες του ιγκλού -κατασκεύαζαν τεράστιες σάλες για χορούς, γιορτές και αγώνες- ζούσαν σε τέτοια απομόνωση, που μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα πίστευαν ότι είναι ο μόνοι άνθρωποι στον κόσμο!
5. Ποιες ανθρώπινες κατασκευές φαίνονται από τη Σελήνη; Αν είπατε το Σινικό Τείχος, καίγεστε! Καμία ανθρώπινη κατασκευή δεν είναι ορατή από το φεγγάρι, με γυμνό μάτι με το ζόρι διακρίνονται οι ήπειροι! Προσοχή, άλλο το Διάστημα και άλλο η Σελήνη. Το Διάστημα ξεκινάει στα 100 χιλιόμετρα από την επιφάνεια της Γης. Κι από εκεί πολλά ανθρώπινα επιτεύγματα είναι ορατά· πόλεις, δρόμοι… Η Σελήνη απέχει πάνω από 400.000 χιλιόμετρα! Και μην ακούτε τι λέει το «Trivial Pursuit», δεν υπάρχει καμία ενδιάμεση απόσταση απ’ όπου να διακρίνεται μόνο το Σινικό Τείχος!
6. Τι έκαναν οι φεμινίστριες με τα σουτιέν τους; Ε, όχι! Δεν τα έκαψαν! Πρόκειται για άλλη μια παραπλάνηση των μίντια -και ένα κλασικό δείγμα για το πώς δημιουργούνται οι αστικοί μύθοι. Ξακουστή διαδήλωση φεμινιστριών ήταν αυτή που έγινε έξω από τα καλλιστεία για τη Miss America το 1968. Δεν ήταν πολλές, αλλά έκλεψαν τις εντυπώσεις, με πλακάτ που έλεγαν «Ας κριθούμε ως άνθρωποι» και «Ain’t she sweet; making profits off her meat» (Τι γλυκούλα! Βγάζει κέρδη από το κρέας της).
Τα κορίτσια έστεψαν ένα πρόβατο «Μις Αμέρικα» και μετά πέταξαν τακούνια, σουτιέν, τσιμπιδάκια για τα φρύδια και ρόλεϊ μέσα σ’ ένα «Δοχείο απορριμμάτων της ελευθερίας». Τα σουτιέν τους δεν τα έκαψαν. Ήθελαν, αλλά η αστυνομία τις απέτρεψε, με το πειστικό επιχείρημα ότι υπήρχε κίνδυνος για φωτιά στην ξύλινη εξέδρα όπου βρίσκονταν! Αυτά είναι τα γεγονότα. Όμως, μια δημοσιογράφος της «New York Post», η Λίντσι βαν Γκέλντερ, έγραψε ένα άρθρο στο οποίο ανέφερε ότι οι φεμινίστριες ήθελαν να κάψουν τα σουτιέν και τις ζαρτιέρες τους. Ο «υλατζής» -κατά την ελληνική ορολογία- το πήγε λίγο παραπέρα, βάζοντας στον τίτλο τη φράση «BRA BURNERS» (αυτές που καίνε τα σουτιέν). Οι άλλες εφημερίδες άρπαξαν τον τίτλο και τον έκαναν μύθο.
7. Πού μπορείς να βρεις λούφα; Στα δέντρα! Αν νομίζατε μέχρι σήμερα ότι η λούφα, σαν το σφουγγάρι, βρίσκεται στα βάθη της θαλάσσης, μάθετε ότι αυτό με το οποίο τρίβετε την πλατούλα σας στο μπάνιο προέρχεται από το αναρριχητικό φυτό loofah AEGYPTIACA! Οι καρποί του δέντρου, που μοιάζουν αρκετά με αγγουράκια, είναι και βρώσιμοι στη χλωρή τους μορφή (στο τηγάνι). Αν τους αφήσεις όμως να ξεραθούν πάνω στο δέντρο, κιτρινίζουν και ξεφλουδίζονται, για να αφήσουν έναν σκελετό που εξολοθρεύει τα νεκρά κύτταρα από το δέρμα!
8. Τι έκανε ο Νέρωνας ενώ η Ρώμη καιγόταν; Πάντως δεν συνέθετε μελωδίες με την άρπα, εμπνεόμενος από την καταστροφή, πόσω μάλλον με βιολί- που δεν εμφανίστηκε παρά 1.000 χρόνια αργότερα! Η αλήθεια είναι -κατά τον Τάκιτο- ότι βρισκόταν περίπου 56 χιλιόμετρα μακριά -στο Άντιουμ, στα παραθαλάσσια θερινά του ανάκτορα. Όταν έμαθε για την πυρκαγιά, έσπευσε να επιστρέψει στην πόλη, όπου ανέλαβε προσωπικά το συντονισμό για την πυρόσβεση! Ο λόγος που ο εμπρησμός καταλογίστηκε στον Νέρωνα ήταν ότι είχε μακρόπνοα σχέδια για την οικιστική ανάπτυξη της πόλης – και τα έβαλε όντως σε λειτουργία μετά τη φωτιά. Το γεγονός πάντως είναι ότι, όντως, την πλήρωσαν οι χριστιανοί και πολύ σωστά γιατί ο Σαούλ-Παύλος έκαψε την Ρώμη και όχι ο Νέρωνας!
9. Από ποιο ζώο πήραν την ονομασία τους τα Κανάρια νησιά; Κι όμως, δεν είναι από τα καναρίνια, είναι από τα… σκυλιά! Το αρχιπέλαγος πήρε το όνομά του από τους Ρωμαίους που βρήκαν πολλά σκυλιά -άγρια και εξημερωμένα- στο κεντρικό νησί. Η λατινική ονομασία είναι «Insula Canaria». Τα καναρίνια πήραν το όνομά τους από τα νησιά – όχι το αντίστροφο!
10. Πόσες αισθήσεις έχει ο άνθρωπος; Τουλάχιστον 9! Οι 5 αισθήσεις που απαγγείλατε μόλις διαβάσατε την ερώτηση (όραση, ακοή, όσφρηση, αφή, γεύση) καταγράφηκαν από τον Αριστοτέλη. Ε, έχει κι άλλες, τουλάχιστον τέσσερις είναι αποδεκτές, αν και οι νευρολόγοι κατά καιρούς επιχειρηματολογούν για περισσότερες. Ιδού με τους λατινικούς τους όρους:
1. Thermoception: η αίσθηση της θερμότητας (ή της απουσίας θερμότητας) στο δέρμα.
2. Equilibrioception: η αίσθηση της ισορροπίας.
3. Nociception: η αίσθηση του πόνου.
4. Proprioception: η συνείδηση του σώματος, το να γνωρίζεις πού βρίσκονται τα διάφορα μέλη του σώματός σου.
Και, βέβαια, λένε οι ειδικοί, τι είναι η αίσθηση της πείνας ή της δίψας ή η αίσθηση του βάθους; Άσε που άλλα πλάσματα έχουν αισθήσεις που εμείς δεν έχουμε. Οι καρχαρίες, για παράδειγμα, έχουν electroception (νιώθουν τα ηλεκτρικά πεδία), έντομα και πουλιά έχουν ιmagnetoception (αντιλαμβάνονται μαγνητικά πεδία), ενώ οι κουκουβάγιες, μεταξύ άλλων, έχουν υπέρυθρη όραση!
Προσφυγή στην άγνοια, ή argumentum ad ignorantiam, είναι η λογική πλάνη κατά την οποία μία πρόταση θεωρείται αληθής ή ψευδής λόγω έλλειψης απόδειξης ή στοιχείων. Γενικά, η δεύτερη μορφή της προσφυγής στην άγνοια είναι αποδεκτή στην επιστημονική μέθοδο, λόγω της αδυναμίας να αποδείξουμε μία αρνητική δήλωση και λόγω της μη διαψευσισμότητας των θετικών δηλώσεων. Οι επιστημολόγοι υποδεικνύουν ότι μία θετική δήλωση είναι αδύνατο να διαψευσθεί, κάτι το οποίο θα απαιτούσε παντογνωσία, ενώ μία αρνητική δήλωση είναι σαφώς ευκολότερο, με την υπόδειξη της ύπαρξης της εν λόγω αμφισβητούμενης οντότητας. Άρα, σε συνδυασμό με το ξυράφι του Όκαμ, η επιστημονική μέθοδος δεν υποθέτει την ύπαρξη οντοτήτων χωρίς κάποια απόδειξη, αν και η ύπαρξή τους είναι πιθανή λογικά.
Η λογικά πιθανή ύπαρξη χρίζει ιδιαίτερης προσοχής για το τι ακριβώς θεωρεί η επιστήμη λογικό και άρα πιθανό. Παραδείγματος χάριν εάν κάποιος ρίξει ένα νόμισμα 1.000.000 φορές η επιστήμη δεν θεωρεί παράλογο τον ισχυρισμό ούτε θεωρεί ότι είναι «σχεδόν βέβαιο» ότι δεν θα έρθει 1.000.000 φορές γράμματα. Η πιθανότητα να έρθει 1.000.000 φορές γράμματα είναι 2−1.000.000, αριθμός μεγαλύτερος του μηδενός άρα όχι απίθανο και ούτε παράλογο να το ισχυριστεί κάποιος.
Η αδυναμία της επιστήμης να αποδείξει ως απίθανο αυτόν τον ισχυρισμό δεν σημαίνει φυσικά ότι θα βρεθεί ποτέ άνθρωπος που θα στοιχηματίσει στο σενάριο του 1.000.000 φορές γράμματα. Αντίθετα η ύπαρξη θεϊκών οντοτήτων, όπως του Ρα, Θωρ, Δία και άλλων αρχαίων ή σύγχρονων θεών γίνεται αποδεκτή από την συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων και η αδυναμία της επιστήμης να αποδείξει την «μη ύπαρξη τους» απετέλεσε και αποτελεί το ισχυρότερο επιχείρημα των θεϊστών διαχρονικά.
Στο βιβλίο του «TheDemon–HauntedWorld» (Κεφάλαιο 12 – TheFineArtofBaloneyDetection) ο Καρλ Σαγκάν συνόψισε την προσφυγή στην άγνοια λέγοντας:
«Η απουσία αποδείξεων δεν αποτελεί απόδειξη της απουσίας»
Η προσφυγή στην άγνοια σε συνδυασμό με την προσφυγή στην αυθεντία και το το σύνδρομο της αγέλης έχουν διαχρονικά χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιούνται για την χειραγώγηση των μαζών, την εξάπλωση και αποδοχή από την πλειοψηφία των ανθρώπων λανθασμένων θέσεων και ιδεών καθώς και στην αποδοχή σαν πραγματικότητα απίθανων ισχυρισμών. Τρανταχτά παραδείγματα παγκόσμιας εμβέλειας είναι η θανάτωση του Σωκράτη για ασέβεια προς ανύπαρκτους θεούς, κυνήγι μαγισσών τον μεσαίωνα, σύγχρονους θρησκευτικούς φανατισμούς, πίστη σε ανύπαρκτους θεούς με ανθρωποθυσίες και μακροχρόνιους θρησκευτικούς πολέμους, το ολοκαύτωμα της ναζιστικής Γερμανίας και άλλα πολλά.
Η προσφυγή στην αυθεντία ως λογική πλάνη: Η προσφυγή στην αυθεντία είναι ένα είδος λογικού επιχειρήματος επίσης γνωστού και ως argumentum ad verecundiam (Λατ. επιχείρημα προς σεβασμό) ή ipse dixit (Λατ. το είπε ο αυτός ο ίδιος), το οποίο χρησιμοποιείται όταν η τιμή αλήθειας μίας θέσης είναι ευθέως ανάλογη με την αξιοπιστία, τις γνώσεις ή το αξίωμα του προτείνοντος την θέση. Αποτελεί μέθοδο απόκτησης σχολιαστικής γνώσης και συχνά είναι λογική πλάνη.
Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι προσφυγής στην αυθεντία. Ο πρώτος ορίζεται στην περίπτωση που κάποιος ο οποίος παρουσιάζει την θέση του σε ένα ζήτημα παραθέτει από μία αυθεντία, η οποία συμμερίζεται την ίδια θέση, ενώ δεν είναι στην πραγματικότητα αυθεντία στον εν λόγω τομέα. Για παράδειγμα, η εξής δήλωση:
«Ο Άρθουρ Κλαρκ πρόσφατα εξέδωσε μία έρευνα ή οποία καταδεικνύει ότι είναι απαραίτητο να καθαρίζουμε τα δόντια μας με οδοντόνημα τρεις φορές την ημέρα»
Δεν θα πρέπει να πείθει κανέναν σχετικά με την χρησιμότητα του οδοντονήματος, εφόσον ο Άρθουρ Κλαρκ δεν είναι αυθεντία στην στοματική υγιεινή. Μεγάλο μέρος των διαφημίσεων βασίζεται σε αυτήν την λογική πλάνη, μέσω της οπισθογράφησης και των χορηγιών.
Ο δεύτερος τύπος ορίζεται ως η παράθεση κάποιου ο οποίος πράγματι αποτελεί αυθεντία στον σχετικό τομέα γνώσης. Σε αυτήν την περίπτωση, η προσφυγή έχει μεγαλύτερο βάρος, διότι η αυθεντία έχει περισσότερες πιθανότητες να είναι ορθή. Ωστόσο, η πιθανότητα λάθους παραμένει και το επιχείρημα σε καμία περίπτωση δεν είναι απόλυτα αληθές. Το επιχείρημα που αντιστοιχεί στην (εσφαλμένη) προσφυγή στην αυθεντία έχει την εξής βασική μορφή:
Ο A ισχυρίζεται το B·
Ο A διαθέτει κάποιο θετικό χαρακτηριστικό, άρα ο ισχυρισμός B είναι αληθής.
Η πρώτη δήλωση ονομάζεται ‘αντικειμενικός ισχυρισμός’ και αποτελεί τον πόλο αντιπαράθεσης. Η τελευταία δήλωση περιγράφεται ως «συμπερασματικός ισχυρισμός» και αντιπροσωπεύει την λογική διαδικασία. Υπάρχουν δύο ήδη συμπερασματικού ισχυρισμού, ο ρητός και ο υπαινικτικός.
Τα επιχειρήματα τα οποία (εσφαλμένα) στηρίζονται στα αμφισβητήσιμα χαρακτηριστικά του ατόμου για να αποδείξουν την αληθινότητα του συμπεράσματος αναλύονται στο άρθρο ad hominem. Η προσφυγή στην αυθεντία αποτελεί λογική πλάνη: ακόμη και οι αυθεντίες είναι δυνατόν να σφάλλουν, τόσο στον ιδιαίτερο γνωστικό τους τομέα, όσο και σε άλλους. Το να παραθέτει κανείς από αυθεντίες δεν καθιστά κάποιο επιχείρημα αυτόματα αληθές. Ωστόσο, η παράθεση από αυθεντίες μπορεί να προσδίδει στην εκάστοτε θέση μία υψηλή πιθανότητα αλήθειας, ώστε να είναι δυνατόν να λαβαίνονται αποφάσεις με βάση αυτήν.
Παραδείγματα προσφυγής στην αυθεντία:
Αναφορά στις φιλοσοφικές πεποιθήσεις του Αριστοτέλη. «Αφού το είπε ο Αριστοτέλης, έτσι θα είναι».
Παραθέσεις από θρησκευτικά βιβλία, όπως η Βίβλος. «Η Βίβλος κάνει την Χ δήλωση, άρα η δήλωση Χ είναι σωστή».
Ο ισχυρισμός ότι ένα έγκλημα είναι ηθικά εσφαλμένο επειδή είναι παράνομο. «Είναι παράνομο τα μαγαζιά να ανοίγουν την Κυριακή, άρα δεν είναι ηθικά αρμόζον να ανοίγουν». Σε αυτήν την περίπτωση, τον ρόλο της αυθεντίας έχουν οι νομοθέτες, η κρίση των οποίων εκλαμβάνεται ως ορθή ασυζητητί.
Οι παραθέσεις επιστημονικών ερευνών που έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτα περιοδικά. «Η επιστήμη (υπό την μορφή άρθρου σε έγκριτο περιοδικό) λέει το Χ, άρα το Χ είναι ορθό».
Η πίστη σε ό,τι λέει κάποιος εκπαιδευτικός. «Το είπε ο δάσκαλος, άρα πρέπει να είναι αλήθεια».
Όταν θεωρείται πως κάτι είναι αληθές επειδή αναφέρθηκε στα νέα.
Όταν θεωρείται πως κάτι είναι αληθές επειδή αναφέρεται σε ένα εγχειρίδιο.
Όταν θεωρείται πως κάτι είναι αληθές επειδή αναφέρεται σε μία εγκυκλοπαίδεια.
Όταν θεωρείται πως κάτι είναι αληθές επειδή αναφέρεται στην Βικιπαίδεια.
Κατά τον Μεσαίωνα, από τον 12ο αιώνα μέχρι και τον 15ο, η φιλοσοφία του Αριστοτέλη είχε γίνει το επικρατέστερο δόγμα και οι αριστοτελικές πεποιθήσεις αποτελούσαν σημαντικό μέρος κάθε αντιπαράθεσης. Η σκέψη του Αριστοτέλη είχε γίνει τόσο καίρια για την φιλοσοφία του ύστερου Μεσαίωνα, ώστε είχε καταλήξει να αποκαλείται στα λατινικα: Ille Philosophus, δηλαδή «ο Φιλόσοφος», ενώ οι παραθέσεις από κείμενα του Αριστοτέλη ονομάζονταν ipse dixit (το είπε ο ίδιος). Σε αυτό το παράδειγμα, ο Αριστοτέλης αποτελεί παράδειγμα κάποιου ο οποίος είναι αυθεντία στην φιλοσοφία, αλλά, επειδή στην φιλοσοφία δεν υπάρχουν πολλά άμεσα αποδεικτικά στοιχεία, οι ιδέες του αποκτούν μεν βάρος αλλά δεν καθορίζουν και το συμπέρασμα.
Από την άλλη μεριά, εάν κάποιος πει ότι επειδή όλοι οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι ο πλανήτης Ποσειδώνας υπάρχει αυτό είναι και απόδειξη ότι υπάρχει, τότε η δήλωσή του γίνεται περισσότερο καθοριστική, διότι οι αστρονόμοι γνωρίζουν περισσότερα για το ζήτημα και βρίσκονται σε καλύτερη θέση επιχειρηματολογίας σε ό,τι αφορά τις άμεσες αποδείξεις και όχι γιατί απλώς το πιστεύουν.
Η Ηθική της Αυθεντίας αποτελεί μετα-ηθικιστική θεωρία, σύμφωνα με την οποία κάποιος μπορεί να αποκτήσει γνώσεις μέσω μίας αυθεντίας όπως ο Θεός ή ο Νόμος. Η προσφυγή στην πλειοψηφία είναι μία ειδική περίπτωση προσφυγής στην αυθεντία, όπου αυθεντία είναι η κοινή γνώμη.
Απόρροια του ως άνω είναι και η περίφημη έκφραση «επειδή το λέω εγώ»/«γιατί έτσι», που χρησιμοποιούν συχνά οι γονείς και απεχθάνονται τα παιδιά. Αποτελεί λογική πλάνη με την έννοια ότι ο γονέας είναι η αυθεντία και επομένως διαθέτει την αντίστοιχη γνώση ώστε οι δηλώσεις του να είναι αληθείς. Ωστόσο, όπως και άλλες τέτοιου είδους πλάνες, η εγκυρότητα των δηλώσεών του πηγάζει αποκλειστικά από τις προσωπικές του πεποιθήσεις και όταν υφίσταται πίεση για να αποκαλύψει την λογική συνέχεια πίσω από την δήλωσή του, αδυνατεί να το κάνει ικανοποιητικά. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, η πλάνη συνίσταται στο ότι επειδή αποτελούν αυθεντιάζουσες/εξουσιαστικές μορφές στα μάτια των παιδιών, τα παιδιά αναγκάζονται να δεχθούν την δήλωση των γονέων τους ως καθ’ αυτή επεξήγηση του εαυτού της.
Προϋποθέσεις ώστε ένα επιχείρημα από αυθεντίας να είναι έγκυρο: Ένα ιδανικό επιχείρημα βασίζεται αποκλειστικά και μόνο σε άμεσα αποδεικτικά στοιχεία καθώς και στην ίδια του την δομή και όχι στην αυθεντία κάποιου ο οποίος έχει στα χέρια του τα στοιχεία. Ωστόσο, σε μία μέση διαλογική συζήτηση είναι μάλλον απίθανο να παρασχεθούν όλα τα άμεσα αποδεικτικά στοιχεία. Έτσι η προσφυγή στην αυθεντία χρησιμοποιείται ως συντομότερος δρόμος. Σε αυτές τις περιπτώσεις:
Η αυθεντία πρέπει να διαθέτει διαπιστευμένες ικανότητες στον τομέα της, και όχι απλώς φήμη, κύρος, θέση ή δημοσιότητα. Παράδειγμα αθέμιτης προσφυγής στην αυθεντία αποτελεί η παράθεση από άνθρωπους που ανήκουν στον χώρο του αθλητισμού ή της ψυχαγωγίας για την θέση τους σε ό,τι αφορά, π.χ., την εξωτερική πολιτική.
Το συμπέρασμα/επιχείρημα θα πρέπει να βρίσκεται στα πλαίσια του τομέα ειδικότητας της επικαλούμενης αυθεντίας. Π.χ. ο Linus Pauling κέρδισε το βραβείο Νόμπελ χημείας αλλά αργότερα ισχυρίστηκε ότι η λήψη βιταμίνης C σε μεγάλες ποσότητες αποτελούν προληπτικό μέσο ενάντια στον καρκίνο. Αυτός ο ισχυρισμός εμπίπτει στα πλαίσια της ιατρικής και έτσι εκτός του πεδιού ειδίκευσης του Linus.
Η πηγή θα πρέπει να υπόκειται σε θεμιτή ερμηνεία. Αυτό αποτελεί πρόβλημα κυρίως στην θεολογία, όπου το Κοράνι, η Βίβλος, η Τορά, κ.τ.λ. ερμηνεύονται ποικιλότροπα και συχνά με αντιφατική συμπερασματική.
Τα αποδεικτικά στοιχεία θα πρέπει να είναι διαθέσιμα, αν όχι άμεσα, τουλάχιστον έμμεσα.
Ο ειδικός θα πρέπει να είναι απροκατάληπτος (ανεπηρέαστος απο παράγοντες όπως τα χρήματα, οι πολιτικές πεποιθήσεις ή τα θρησκευτικά πιστεύω του). Εξαιτίας αυτής της προϋπόθεσης, η προσφυγή κάποιου στην ίδια του την αυθεντία είναι αθέμιτη. Για παράδειγμα, ο Γαλιλαίος δικάστηκε[1] από την Καθολική εκκλησία εξαιτίας του ηλιοκεντρικού μοντέλου του για το ηλιακό σύστημα. Το δικαστήριο δεν τον καταδίκασε[2] ακολουθώντας την επιστημονική μέθοδο. Απεναντίας καταδικάστηκε επειδή[3] το μοντέλο του διαφωνούσε με την άποψη της εκκλησιαστικής εξουσίας, η οποία τύγχανε να είναι και η επικρατούσα επιστημονική θεώρηση της εποχής.
Το συμπέρασμα/επιχείρημα θα πρέπει να εκπροσωπεί ένα σύνολο απόψεων ειδικών επί του ζητήματος. Οι δικηγόροι ορισμένες φορές βρίσκουν έναν «ειδικό», η γνώμη του οποίου δεν είναι αντιπροσωπευτική των ειδικών του πεδίου του προκειμένου να εκφράσει μία θεωρία η οποία δεν είναι γενικώς αποδεκτή προκειμένου να κερδίσουν τη δίκη.
Θα πρέπει να υφίσταται κάποια μέθοδος με την οποία να επιδικάζονται διαφωνίες μεταξύ δύο αυθεντιών που διαθέτουν ισότιμα διαπιστευτήρια. Αν η επιστημονική εξακρίβωση του ισχυρισμού μέσω δοκιμής δεν είναι δυνατή, τότε ορισμένες φορές ως ομοφωνία γίνεται δεκτή η πλειοψηφία των ειδικών.
Το σύνδρομο της αγέλης είναι μια λογική πλάνη όπου επιχειρείται να αποδειχθεί το αληθινό ενός ισχυρισμού στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι το αποδέχονται ήδη ως αληθινό. Αυτού του είδους η πλάνη είναι επίσης γνωστή ως «προσφυγή στις μάζες», «προσφυγή στην πλειοψηφία», «προσφυγή στην ομοφωνία» και στα λατινικά «argumentum ad populum» (επιχείρημα του λαού) και ο μηχανισμός πίσω της είναι παρόμοιος με τον μηχανισμό της «προσφυγής στην αυθεντία».
Είναι επίσης η βάση μιας σειράς κοινωνικών φαινομένων όπως η διασπορά διαφόρων θρησκευτικών πεποιθήσεων, πολιτικών ή οικονομικών θέσεων. Στην Αμερική βρίσκεται πίσω από το φαινόμενο «επίδραση του βαγονιού» (αγγλικά: bandwagon effect) και στην Κίνα είναι η βάση της παροιμίας «τρεις άνθρωποι φτιάχνουν μια τίγρη» (αγγλικά: three men make a tiger).
Πολιτική
Στην προσπάθεια να πεισθεί κάποιος για την ορθότητα ενός υποψήφιου νομοσχεδίου
Εννιά στους δέκα στην εκλογική μου περιφέρεια βρίσκουν το νομοσχέδιο σωστό.
Εννιά στους δέκα βουλευτές βρίσκουν το νομοσχέδιο δίκαιο.
Μάρκετινγκ & διαφήμιση
Η τάδε μάρκα ψυγείου παράγεται από την πρωτοπόρο βιομηχανία ηλεκτρικών ειδών, άρα αγόρασε το γιατί είναι καλό.
Δείτε την τάδε εκπομπή γιατί βρίσκεται στο νούμερο ένα της τηλεθέασης.
Άλλα παραδείγματα
Όλοι οι φίλοι μου το κάνουν, άρα είναι σωστό.
Όλοι λένε ότι ο ήλιος γυρνάει γύρω από την Γη (πλάνη χιλιάδων χρόνων ή σημερινή πλάνη;).
Όλοι ξέρουν ότι η Γη είναι επίπεδη (πλάνη χιλιάδων χρόνων ή σημερινή πλάνη;).
Τόσοι άνθρωποι πιστεύουν στον θεό, άρα ο θεός υπάρχει. (ο Δίας, ο Θωρ, ο Χριστός και άλλες οντότητες που λατρεύονται διαχρονικά από τους ανθρώπους)
Τόσοι άνθρωποι τρώνε χάμπουρκερ, άρα δεν υπάρχει πρόβλημα με τα χάρμπουκερ
Οι λαϊκές ρήσεις που συχνά αναφέρονται ως «η σοφία του λαού», εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία λογικής πλάνης γιατί από τους περισσότερους λαμβάνονται «αξιωματικά» ως αληθινές, ακριβώς επειδή έχουν μπει σαν «σοφία» στο υποσυνείδητο του καθενός. Ένα παράδειγμα διαδεδομένης λαϊκής ρήσης είναι «η ελπίδα πεθαίνει τελευταία», η οποία ενώ μπορεί να δώσει επιμονή σε κάποιον που ασχολείται με την επίτευξη ενός στόχου μπορεί σε άλλη περίπτωση να αποτελεί την μόνη κινητήρια δύναμη πίσω από αναζήτηση ακατόρθωτων στόχων.
Επιγραμματικά η παραπάνω κινέζικη παροιμία «τρεις άνθρωποι φτιάχνουν μια τίγρη» βγαίνει από το ότι εάν ένας άνθρωπος ακούσει από κάποιον άλλον ότι στο κέντρο μιας μεγάλης πόλης κυκλοφορεί ελεύθερη μια τίγρη τότε δεν θα το πιστέψει. Εάν το ακούσει από δύο θα το λάβει υπόψιν του και εάν το ακούσει από τρεις τότε θα το θεωρήσει αληθινό. Φυσικά το ότι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν σε κάτι δεν σημαίνει ότι ο ισχυρισμός είναι λάθος. Η λογική πλάνη είναι η αποδοχή του ισχυρισμού σαν αλήθεια χωρίς περαιτέρω ανάλυση, όπως γίνεται στις θρησκείες, που οι πολλοί πιστεύουν σε κάτι χωρίς ίχνος λογικής ή ενστικτώδους έστω σκέψης.
Ευσεβής πόθος είναι η πίστη και η λήψη αποφάσεων που έχουν βάση αυτό που θα ήθελε να φαντάζεται κάποιος ότι συμβαίνει ή θα συμβεί και όχι τις αποδείξεις ή τον ορθολογισμό. Έχει αποδειχθεί με συνέπεια η τάση να αναμένεται το θετικό αποτέλεσμα, ακόμη και εάν οι πιθανότητες για οποιοδήποτε ενδεχόμενο είναι ίσες.
Ως λογική πλάνη: Εκτός από την υπόστασή της ως γνωσιακή μεροληψία και ως ατυχής μέθοδος λήψης αποφάσεων, ο ευσεβής πόθος αποτελεί λογική πλάνη όταν βρεθεί εντός επιχειρήματος, το οποίο προϋποθέτει ότι, εξαιτίας της επιθυμίας μας να είναι κάτι αληθές ή ψευδές, θα είναι τέτοιο. Η πλάνη έχει την εξής μορφή:
Θα ήθελα το Ρ να είναι αληθές/ψευδές.
Άρα το Ρ είναι αληθές/ψευδές.
Για παράδειγμα: Το σημερινό διαγώνισμα ήταν υπερβολικά δύσκολο! Κανονικά η παιδεία δεν θα έπρεπε να προκαλεί τόσο άγχος.
Ίσως το απευκταίο να προκαλεί δυσφορία, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι πρέπει να αποφεύγεται οτιδήποτε προκαλεί δυσφορία. Οι ευσεβείς πόθοι κρύβουν πίσω τους την επίκληση στο συναίσθημα και αποτελεί πλάνη αγνοίας ελέγχου.
Ο αθεϊσμός διατείνεται ότι μεγάλο μέρος της θεολογίας και ειδικότερα η επιχειρηματολογία υπέρ της ύπαρξης του Θεού βασίζεται σε ευσεβείς πόθους, διότι εκλαμβάνει ως δεδομένο το ενδεχόμενο ότι «Ο Θεός υπάρχει» και αποπειράται να το αποδείξει με βάση μία πρόταση η οποία μπορεί να δεχθεί κριτική ως λογικά ατεκμηρίωτη, αν και παρουσιάζεται ως ελκυστική στον νου του πιστού. (Το αντίπαλο επιχείρημα ερείδεται στην πλάνη του ψευδούς διλήμματος). Επίσης, η ψευδοεπιστήμη συχνά προέρχεται και συντηρείται από ευσεβείς πόθους όσον αφορά τις ανθρώπινες δυνατότητες.
Σχετικές πλάνες είναι η πλάνη της αρνητικής απόδειξης και το Επιχείρημα από αγνοίας («δεν έχει αποδειχθεί ψευδές, άρα είναι αληθές» και αντιστρόφως). Επί παραδείγματι, κάποιος ο οποίος πιστεύει στην ύπαρξη των ΑΤΙΑ ίσως αποδεχθεί ότι οι περισσότερες φωτογραφίες με ΑΤΙΑ είναι απάτες, αλλά ταυτόχρονα να ισχυρίζεται ότι όσες δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί απάτες είναι αυθεντικές.
Η προσφυγή στις επιπτώσεις, επίσης γνωστή και ως argumentum ad consequentiam (Λατινικά: επιχείρημα προς επιπτώσεις) είναι ένα επιχείρημα το οποίο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μία πρόταση (συνήθως κάποιο πιστεύω ή πεποίθηση) είναι είτε αληθής είτε ψευδής, ανάλογα με το εάν η πρόταση έχει επιθυμητές ή ανεπιθύμητες επιπτώσεις. Με την σειρά της, η κίνηση αυτή βασίζεται σε επίκληση στα συναισθήματα και θεωρείται λογική πλάνη, διότι η εν λόγω επίκληση δεν απασχολείται με την τιμή αλήθειας της πρότασης. Επιπλέον, επιχειρήματα αυτού του είδους κατηγοριοποιούν τις επιπτώσεις ως επιθυμητές ή ανεπιθύμητες, με αναπόφευκτο αποτέλεσμα να εμπεριέχουν υποκειμενικές απόψεις.
Στην λογική, η προσφυγή στις επιπτώσεις περιλαμβάνει μόνον επιχειρήματα τα οποία αποφαίνονται για την τιμή αλήθειας μίας πρότασης (δηλαδή, για το εάν είναι αληθής ή ψευδής) μόνον μέσω των επιπτώσεών της. Η προσφυγή στις επιπτώσεις δεν περιλαμβάνει επιχειρήματα τα οποία απασχολούνται με την ίδια ελκυστικότητα της πρότασης (ως καλή ή κακή, ορθη ή εσφαλμένη, κλπ) χωρίς να αναφέρονται στην τιμή αλήθειας της.
Γενική Δομή Μία προσφυγή στις επιπτώσεις έχει την ακόλουθη γενικότερη δομή:
Εάν Ρ, τότε θα συμβεί το Q.
Το Q είναι επιθυμητό/ανεπιθύμητο.
Άρα το Ρ είναι αληθές/ψευδές.
Η παραλλαγή προσφυγή στις επιπτώσεις ενός πιστεύω έχει την εξής δομή:
Το πιστεύω Ρ οδηγεί στο Q.
Το Q είναι επιθυμητό/ανεπιθύμητο.
Άρα το Ρ είναι αληθές/ψευδές.
Πέρα από την πλανερή δομή της, μία ιδιαίτερα ευτελής προσφυγή στις επιπτώσεις είναι δυνατόν να περιέχει και άκυρες προτάσεις. Δηλαδή, το Ρ μπορεί να μην οδηγεί καν στο Q. Με άλλα λόγια, η υποτιθέμενη και προτεινόμενη σχέση αιτιότητας μεταξύ Ρ και Q πιθανόν να μην υφίσταται ή να μην αποδεικνύεται πουθενά.
Θετική δομή
Εάν Ρ, τότε θα συμβεί το Q.
Το Q είναι επιθυμητό.
Άρα, το Ρ είναι αληθές.
Η παραπάνω δομή είναι παρόμοια με ευσεβείς πόθους.
«Ο π είναι μάλλον ρητός αριθμός, γιατί έτσι φαίνεται πιο κομψός.»
«Οι άνθρωποι θα κατακτήσουν ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός, ώστε να γίνουν εφικτά να διαστημικά ταξίδια.»
Αρνητική δομή
Εάν Ρ, τότε θα συμβεί το Q.
Το Q είναι ανεπιθύμητο.
Άρα, το Ρ είναι ψευδές.
Το επιχείρημα ad baculum αποτελεί ειδική περίπτωση αυτής της δομής.
Αυτή η δομή είναι παρόμοια με τον modus tollens (άρνηση του επομένου), αλλά έχει σημαντικές διαφορές και άλλωστε αποτελεί πλάνη, εφόσον η πρόταση «το Q είναι ανεπιθύμητο» δεν είναι ίδια με την πρόταση «το Q είναι ψευδές».
Παραδείγματα
«Η Βικιπαίδεια σπάνια κάνει λάθος: εάν είχε πληθώρα λαθών, δεν θα αποτελούσε αξιόπιστη πηγή.»
«Ο αθεϊσμός είναι εσφαλμένος διότι διώχνει τον κόσμο από την εκκλησία.»
«Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού, γιατί αν επαληθευόταν, τότε κανείς δεν θα είχε ελεύθερη βούληση.»
Και Η ΑΓΝΟΙΑ συνεχίζεται …
Από ποιον πήρε το όνομα της η Αμερική; Προσπερνάμε τους άσχετους που θα ψιθυρίσουν διστακτικά “o Κολόμβος” και πάμε να κοροϊδέψουμε τους εξυπνάκηδες που όλο αυταρέσκεια θα πούνε “Αμέρικο Βεσπούτσι”. Έχετε δει πολλά μέρη άλλωστε να παίρνουν το όνομα τους από το όνομα και όχι το επώνυμο ενός εξερευνητή;Ο εύπορος έμπορος από την Ουαλία, ονόματι Ρίτσαρντ Άμερυκ, υπήρξε ο κύριος χρηματοδότης του δεύτερου υπερατλαντικού ταξιδιού του Τζον Κάμποτ (ή αλλιώς Τζοβάνι Καμπότο). Ο τελευταίος έφτασε στο Λαμπραντόρ το 1497 και ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που αποδεδειγμένα πάτησε σε αμερικάνικο έδαφος (εννοείται αιώνες μετά τους Έλληνες).
Ο Κάμποτ χαρτογράφησε την ακτογραμμή της Βόρειας Αμερικής από τη Νέα Σκοτία μέχρι τη Νέα Γη. Στο ημερολόγιο του Μπριστόλ (το μέρος που ζούσε ο Άμερυκ) εκείνης της χρονιάς, υπάρχει η εξής καταχώρηση: “… ανήμερα του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (24 Ιουνίου), οι έμποροι του Μπριστόλ ανακάλυψαν τη χώρα Αμερική, με ένα πλοίο του Μπριστόλ που λεγόταν Μάθιου“. Πιθανότατα ο Άμερυκ θα είχε την απαίτηση να δοθεί το όνομα του στη νέα γη. Αυτή ήταν και η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε η λέξη Αμερική. Ο ίδιος ο Βεσπούτσι ποτέ δεν ανάφερε τα μέρη που πήγε (στη Νότια Αμερική μιας και στο Βορρά δεν πάτησε ποτέ) ως Αμερική (δεν ήταν τόσο ψώνιο μιας και δεν έχουμε πουθενά κάποιο μέρος που να λέγεται “Γη του Βεσπούτσι”.
Τι ξέρετε για την κατάρα του Τουταγχαμών; Φαντάζομαι πάρα πολλά έτσι; Ίσως μάλιστα έχετε αποστηθίσει τι γράφει η επιγραφή: “Όσοι εισέρχονται σε αυτό τον ιερό τάφο θα βρεθούν πολύ γρήγορα στην αγκαλιά του θανάτου”. Και αν κάνετε ένα γρήγορο googlάρισμα θα ανακαλύψετε αμέτρητα άρθρα για τα θύματα της κατάρας με ονόματα και διευθύνσεις.
Να σας στεναχωρήσω; Δεν υπάρχει καμία επιγραφή, καμία κατάρα, ελάχιστα πτώματα που, με υποθέσεις τραβηγμένες από τα μαλλιά, μπορούν να συνδεθούν με το άνοιγμα αιγυπτιακών τάφων.
Ο ανταποκριτής της Daily Express, θέλοντας να κάνει πιο πικάντικη την ανακάλυψη του Χάουαρντ Κάρτερ το 1922, ανέφερε στο άρθρο του και αυτή την επιγραφή (όπως συνηθίζουν τις σάλτσες οι δημοσιογράφοι). Η είδηση αναπαράχθηκε από την Daily Mail και τους New York Times και έγινε πια αδιαμφισβήτητο γεγονός. Αμέτρητοι συγγραφείς (μεταξύ τους ο Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ) αναπαρήγαγαν μέσα στα έργα τους το ψέμα. Στην ουσία όμως, όλοι τους, εκμεταλλεύονταν την ιδέα που χρησιμοποίησε η Αγγλίδα μυθιστοριογράφος Τ.Λ. Γουέμπ, που πρώτη σκέφθηκε την ιδέα ενός καταραμένου αιγυπτιακού τάφου στο έργο της “Η Μούμια” (1828).
Όπως αποκάλυψε η διεξοδική έρευνα που δημοσιεύτηκε στην Αγγλική Ιατρική Επιθεώρηση του 2002, από τους 21 θανάτους που υποτίθεται ότι προκάλεσε η “κατάρα”, μόνο 6 έλαβαν χώρα μέσα στη δεκαετία που ακολούθησε το άνοιγμα του τάφου. Μάλλον οι πιστοί της θα συμπεριέλαβαν και το θάνατο από γηρατειά στις μακάβριες επιπτώσεις της.
Τι προέλευσης είναι το Κιλτ, η Γκάιντα και το Ουίσκι; Αν και είμαι οπαδός των Σκοτσέζων και της μούρλας που κουβαλάνε (το πώς γίνεται όλες οι τρελές φυλές να ζούνε πάνω από την πιο ξενέρωτη ράτσα στον πλανήτη, είναι ένα ακανθώδες ερώτημα στο οποίο δεν βρίσκω απάντηση), δεν μπορώ να παρά να μαρτυρήσω την αλήθεια. Κανένα από τα πράγματα του τίτλου δεν γεννήθηκε στη Σκωτία.Το κιλτ υπήρξε επινόηση των Ιρλανδών αν και η λέξη προέρχεται από τα δανικά και το kilte op που σημαίνει πτυχώνω ύφασμα.
Οι γκάιντες αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη αλλά και την ελληνική ποίηση του 4ου αιώνα πχ (ναι, ναι, όλα οι Έλληνες τα εφηύραν), ενώ η πρώτη τους εμφάνιση έγινε πιθανότατα στην Κεντρική Ασία. Οι Ρωμαίοι είναι εκείνοι που μάλλον έφεραν την γκάιντα στη Βρετανία και κατέληξε στα χέρια των Σκοτσέζων που πραγματικά την λάτρεψαν.
Το ουίσκι αποτελεί επινόηση των Κινέζων και έφτασε στη Σκωτία από την Ιρλανδία. Άλλωστε η ίδια η λέξη προέρχεται από ιρλανδικό uisge beatha που με τη σειρά του προέρχεται από το λατινικό aqua vitae, “το νερό της ζωής”.
Σε τι χρησιμεύουν οι ζώνες αγνότητας; Αν πιστεύετε πως ήταν ο τρόπος για να διασφαλίσει ο σταυροφόρος, ο βασιλιάς κοκ την παρθενία ή την τιμιότητα γενικά της γυναίκας του, ΣΤΑΜΑΤΗΣΤΕ να βλέπετε ταινίες εποχής. Η όλη υπόθεση αποτελεί φαντασιοπληξία των συγγραφέων του 19ου αιώνα. Υπάρχουν ελάχιστα αποδεικτικά στοιχεία για τη χρήση της ζώνης αγνότητας στο Μεσαίωνα. Το παλαιότερο σκίτσο που υπάρχει χρονολογείται από τον 15ο αιώνα. Σε βιβλίο που γράφτηκε πολύ μετά τις Σταυροφορίες, από τον Κόνραντ Κύσερ, και περιγράφει τον στρατιωτικό εξοπλισμό της εποχής, παρουσιάζει τη “σιδερένια περισκελίδα” ως ένα αντικείμενο που το φορούσαν οι γυναίκες για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τις ανεπιθύμητες εκδηλώσεις θαυμασμού των ντόπιων αρσενικών. Το κλειδί δε που άνοιγε τη ζώνη, το κατείχαν οι ίδιες. Οι περισσότερες “μεσαιωνικές” ζώνες αγνότητας που εκτίθενται σε μουσεία, θεωρούνται πλέον αμφίβολης γνησιότητας και αποσύρονται.
Η Σβάστικα είναι ναζιστικό έμβλημα; Το σύμβολο είναι τόσο παλιό που η αρχή του χάνετε στην προϊστορία. Μία απ’ τις παλαιότερες γνωστές Σβάστικες βρέθηκε σε μια παλαιολιθική σπηλιά και ζωγραφίστηκε τουλάχιστον 10,000 χρόνια πριν. Σχεδόν 2,000 χρόνια πριν, όταν ο Βουδισμός μεταδόθηκε από την Ινδία στην Κίνα, και οι Κινέζοι δανείστηκαν την Σβάστικα και την έννοια της τύχης που κουβαλούσε.
Γενικά, η σβάστικα, ή αγκυλωτός σταυρός, σχηματίζετε από ένα συνδυασμό από τέσσερα Γ ή τέσσερα L. Το σύμβολο αυτό είναι πανάρχαιο και το συναντάμε για πρώτη φορά σε αρχαϊκά ελληνικά αγγεία, στην αρχαία Ρώμη, σε βουδιστικά είδωλα, σε κινέζικα νομίσματα του 315 π.χ., σε ινδικά της Βόρειας Αμερικής και σε αιγυπτιακά ανάγλυφα. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η σβάστικα στην αρχαιότητα ήταν σύμβολο του Ήλιου και χρησιμοποιήθηκε σαν μέρος ενός ηλιακού ημερολογίου που αργότερα ξεχάστηκε η σημασία του.
Οι συμβολισμοί που πήρε κατά καιρούς ήταν τροχός της ζωής, τροχός του ήλιου, οι τέσσερις ακμές της πυξίδας, οι τέσσερις άνεμοι, σύμβολο της ινδιάνικης φυλής των Χόπι για την εμφάνιση τους στον κόσμο και άλλα. Η δεξιόστροφη σβάστικα συμβολίζει την ζωή και ονομάζεται με το ινδικό όνομα «σβάστικα». Η αριστερόστροφη συμβολίζει τον θάνατο σύμφωνα με την ανατολίτικη παράδοση και ονομάζεται κανονικά «σωβάστικα». Στην αρχαία Ελλάδα συναντάται με το όνομα «γραμμάδων» (επειδή σχηματίζει ένα τετραπλό «Γ»).
Ο Σταυρός είναι Χριστιανικό σύμβολο; Ο σταυρός, αυτό το σύμβολο-έμβλημα της Χριστιανικής θρησκείας που μπροστά του γονατίζουν και προσκυνούν τόσους αιώνες εκατομμύρια πιστών Χριστιανών, είναι στην πραγματικότητα ένα από τα αρχαιότερα γνωστά σύμβολα -αρχαιότερο ακόμα και του κύκλου- άμεσα συνδεδεμένο με τις αρχαίες θρησκείες και λατρείες της Μεγάλης Μητέρας Θεάς Γης, του Θεού Ήλιου και της Θεάς Σελήνης.
Τις πρώτες εικόνες σταυρού τις συναντάμε σε σπηλιές της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας, που χρονολογούνται την Λίθινη εποχή. Αργότερα, με την εμφάνιση των πρώτων –πρωτόγονων ακόμα- οργανωμένων κοινωνιών και θρησκειών, ο σταυρός έκανε την εμφάνισή του παγκοσμίως, σε κάθε περιοχή του πλανήτη μας, συμβολίζοντας τους εκάστοτε τοπικούς Θεούς. Κοσμούσε και κοσμεί μέχρι σήμερα ναούς ανά την υφήλιο και οι παραλλαγές του έφτασαν τις αρκετές δεκάδες. Υπήρξε σύμβολο της Μητέρας Γης (μέχρι και σήμερα, το κινέζικο ιδεόγραμμα για τη Γη είναι ένας ισοσκελής σταυρός μέσα σε τετράγωνο) και της ένωσης του Ουρανού με τη Γη (πρωταρχικών Θεών του πρωτόγονου ανθρώπου). Κατ’ επέκταση, έγινε σύμβολο της ζωής, της γονιμότητας, της αθανασίας, των 4 εποχών του χρόνου, των 4 στοιχείων της φύσης, των 4 ανέμων και των 4 κατευθύνσεων του ορίζοντα.
Τι είπε τελικά ο Κίσιγκερ για την Ελλάδα; Μια διαχρονική «δήλωση»Υπήρξε αναμφίβολα η συνωμοτική θεωρία της δεκαετίας. Ο λόγος για την περιβόητη «δήλωση Κίσινγκερ», που –παρά την οφθαλμοφανή πλαστότητά της– περιφέρθηκε (και εν μέρει εξακολουθεί να περιφέρεται) ως μέγα ντοκουμέντο από ΜΜΕ σε ΜΜΕ, «αποδεικνύοντας»: (α) ότι οι Ελληνες, ως τέτοιοι, αποτελούμε έναν από τους βασικούς στόχους των «σκοτεινών κέντρων» της παγκόσμιας πολιτικής, και (β) ότι βασικό όχημα αυτής της επίθεσης συνιστά η προσπάθεια των παραπάνω σκοτεινών κύκλων να αποκοπεί ο «ελληνισμός» από τις «ρίζες» της γλωσσικής, θρησκευτικής, κ.λπ. παράδοσής του.
Ο ρόλος του ίδιου του Κίσινγκερ στην όλη μυθοπλασία είναι προφανής: εκτός από νεκροθάφτης της ενιαίας Κύπρου το 1974, ο μυστικοπαθής πάλαι ποτέ σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας και υπουργός Εξωτερικών του Νίξον έχει το επιπλέον «προσόν» της γερμανοεβραϊκής καταγωγής, που λειτουργεί προωθητικά για όσες συνωμοτικές θεωρίες δεν αρκούνται στον απλό αντιαμερικανισμό. Εξυπακούεται, βέβαια, ότι πρώτο θύμα αυτής της παραφιλολογίας είναι η προσπάθεια για μια ορθολογική ανάλυση της ίδιας της ιμπεριαλιστικής πολιτικής των ΗΠΑ.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στο ιστορικό της «δήλωσης». Ηταν Φεβρουάριος του 1997, όταν το περιοδικό «Νέμεσις» της Λιάνας Κανέλλη δημοσίευσε, ως ένθετο σε μια πολυσέλιδη συνέντευξη με τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου, το παρακάτω «απόσπασμα ομιλίας του Χένρι Κίσινγκερ από [sic] τη βράβευσή του από προσωπικότητες του επιχειρηματικού κόσμου των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον», που (υποτίθεται ότι) είχε γίνει το Σεπτέμβριο του 1994: «Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για μας, για την πολιτική των ΗΠΑ».
Ως πηγή του δημοσιεύματος υποδεικνύεται η αγγλόγλωσση τουρκική εφημερίδα «Turkish Daily News» της 17.2.97. Παρά τον προφανή παραλογισμό του, το «ντοκουμέντο» έγινε πανηγυρικά δεκτό από μια πλειάδα αναλυτών που έσπευσαν, αντιγράφοντας ο ένας τον άλλο, να το επικαλεστούν ως το απόλυτο επιχείρημα υπέρ της «ανάγκης» για «εθνική καθαρότητα»: από το «Νέμεσις», η «δήλωση Κίσινγκερ» περνά έτσι στο «Χρόνο» της Κομοτηνής (12.3.97) κι από κει στο επετειακό μήνυμα Σαρτζετάκη για την 25η Μαρτίου, την «Εστία» και τα «Πολιτικά Θέματα» (30.5.97) ταυτόχρονα την αναδημοσιεύουν αλυσιδωτά η «Ελεύθερη Ωρα», το «Δικαίωμα» (3.1997), ο «Οικονομικός Ταχυδρόμος» (14.8.97) και, στο «Βήμα», οι Χρήστος Γιανναράς (24.8.97) και Μάριος Πλωρίτης (31.8.97). Καθένας προσθέτει και το δικό του «ερμηνευτικό» αλατοπίπερο, με κοινή συνισταμένη την «απόδειξη» της «συνωμοσίας» από τα ίδια τα πράγματα: η «αδιαφορία στην Ελλάδα για την προκλητικά ωμή δήλωση του Κίσινγκερ», γράφει χαρακτηριστικά ο Γιανναράς, «είναι απτή απόδειξη ότι η στρατηγική που εισηγήθηκε ο πολύς Χένρι έχει τεθεί σε εφαρμογή με εντυπωσιακά κιόλας αποτελέσματα»..
. –Τι κι αν η «δήλωση» διαψεύσθηκε (ως γεγονός και ως περιεχόμενο) γραπτώς από τον ίδιο τον Κίσινγκερ («Πολιτικά Θέματα» 13.6.97); -Τι κι αν η πρωτότυπη «πηγή» της ακόμη αναζητείται, όπως αμήχανα ομολογεί εκ των υστέρων η ίδια η Κανέλλη («Νέμεσις» 10.1997), απορώντας που «δεν βρίσκεται το φύλλο αυτό» της «Turkish Daily News» ούτε στο Ιντερνετ ούτε στα γραφεία της εφημερίδας; Οσοι προσπάθησαν να εξηγήσουν την απάτη, όπως ο καθηγητής Ν. Αλιβιζάτος, λοιδωρούνται σαν «τοποτηρητές και αμύντορες εν Ελλάδι της υπολήψεως του Κίσινγκερ» (Χρ. Σαρτζετάκης), ενώ το πλαστό «ντοκουμέντο» θα υιοθετήσουν και αρθρογράφοι όπως ο Κ. Μπέης («Ε» 15.10.97), ο Στ. Παπαθεμελής («Βήμα» 2.8.98) ή ο Ν.Ψυρούκης («Ελλοπία» 11.1998).
Γιατί να πιστέψει κανείς τον πάλαι ποτέ «μάγο» της αμερικανικής διπλωματίας; Κι όμως… Η καλύτερη απόδειξη για την πλαστότητα της «δήλωσης» είναι το γεγονός ότι αυτή είχε δημοσιευθεί οκτώ τουλάχιστον χρόνια πριν από τότε που υποτίθεται πως έγινε! Στην «Ελευθεροτυπία» της 26.1.1987, ο δικηγόρος Θ. Σταυρόπουλος τη χρησιμοποιεί -κι αυτός- ως επιχείρημα για την «ανάγκη» επιστροφής των αρχαίων στα γυμνάσια. Η μόνη διαφορά, εδώ, αφορά τη χρονολόγησή της: Νοέμβριος του 1973, «ακριβώς μετά το Πολυτεχνείο»…
Ποιος είπε πρώτος ότι η Γη δεν είναι επίπεδη και ότι Κινείται; Μα φυσικά ο Γαλλιλαίος είπε πως δεν είναι επίπεδη και ο Κοπέρνικος είχε πει πως κινείται όπως μας μάθαιναν στα σχολεία. Πόσα λίγα ξέρουμε για τους προγόνους μας τελικά… Από τον 7ο, όμως, π.κ.ε. αιώνα, πρώτος ο Θαλής ο Μιλήσιος κι έπειτα ο Αναξίμανδρος, ο Πυθαγόρας και ο Παρμενίδης υποστήριξαν ότι η Γη είναι στρογγυλή. Περίπου δύο αιώνες αργότερα, ο Αριστοτέλης επιβεβαίωσε και πειραματικά τις φιλοσοφικές θέσεις των προγενέστερων, όπως άλλωστε και ο Αρχιμήδης. Αλλά ο Γαλλιλαίος πήρε την δόξα!
Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι προχώρησαν ακόμα περισσότερο και υποστήριξαν ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του κόσμου. Αντίθετα με τα όσα πίστευαν έως τότε, οι Πυθαγόρειοι απέδειξαν ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονα της και γύρω από τον Ήλιο. Ο Ηρακλείδης ο Ποντικός και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος είναι οι πρώτοι που συνέλαβαν τη μεγάλη αλήθεια. Όμως, ο Αριστοτέλης είχε αντίθετη άποψη κι αυτή τελικά επικράτησε. Πρώτος ο Κοπέρνικος, στις αρχές του 16ου αιώνα μ.κ.ε., επανέλαβε αυτά που ο Αρίσταρχος, ο Σάμιος είχε διδάξει πριν από 1.800 χρόνια: Η Γη δεν είναι ακίνητη. Κινείται γύρω από τον Ήλιο και γύρω από τον άξονα της. Κέντρο του Σύμπαντος είναι ο Ήλιος.
Πόσο διαρκεί μια μέρα;Δεν μπορεί, κάπου θα το έχετε ακούσει πως δεν διαρκεί 24 ώρες. Ως ημέρα, ορίζεται ο χρόνος που απαιτείται για μια πλήρη περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονα της. Η περιστροφή αυτή λοιπόν, λόγω της τριβής που προκαλείται από τις παλίρροιες, τα καιρικά φαινόμενα και τα γεωλογικά επεισόδια, μπορεί να είναι 50 δευτερόλεπτα λιγότερα ή περισσότερα από 24 ώρες!
…και φυσικά η ΑΓΝΟΙΑ συνεχίζεται γιατί μπορείς να είσαι σίγουρος μόνον για τις Αμφιβολίες σου … και πιθανόν ούτε καν γι αυτές!
Άλλωστε…
ΑΜΦΙΒΑΛΛΩ ΑΡΑ ΥΠΆΡΧΩ !
