Ζώντας στον εικοστό πρώτο αιώνα, σέρνουμε πίσω μας ένα παρελθόν πολλών χιλιετηρίδων. Ο άνθρωπος όχι μόνο κατάφερε να επιζήσει αντιμετωπίζοντας αντίξοες συνθήκες, αλλά κατάφερε να κυριαρχήσει το περιβάλλον του, με θεμιτούς ή και αθέμιτους τρόπους. Από τον Ερμή τον Τρισμέγιστο έως τον Ιπποκράτη και από την εποχή του ευρωπαϊκού διαφωτισμού ως τα σήμερα, τα άλματα της ιατρικής επιστήμης εγκαινιάζουν συνεχώς νέους ορίζοντες. Γνώσεις του παρελθόντος αναθεωρούνται στα σύγχρονα επιστημονικά εργαστήρια, όπου ερευνούνται θεραπευτικά συστήματα με προέλευση χιλιάδων χρόνων. Έτσι, θεραπείες που ήταν άγνωστες και έκρυβαν μυστήρια για τον δυτικό κόσμο, στρατολογούνται πλέον όλο και περισσότερο, σαν σύμμαχοι στη μάχη έναντι στον ανθρώπινο πόνο. Θεωρίες που δύσκολα πια μπορούν να αμφισβητηθούν, γιατί επέζησαν χιλιάδες χρόνια έχοντας την ίδια σχεδόν ηλικία με τον άνθρωπο, καλούν όλο το θεραπευτικό κόσμο να τις προσέξει, και κάτω από έρευνα και πρακτική να πάρει τα κρυμμένα μυστικά τους.
Advertisment
Εισαγωγικά στοιχεία
Μία θεραπευτική μέθοδος, που μόλις πριν λίγες εκατοντάδες χρόνια έγινε γνωστή στο δυτικό κόσμο, είναι ο βελονισμός. Κινέζικη η προέλευση του, και η γέννησή του χρονολογείται στην τρίτη χιλιετηρίδα προ Χριστού. Αν και για πολλούς αιώνες είχε αποτελέσει το κύριο θεραπευτικό σύστημα του ανατολικού κόσμου, έκανε την εμφάνισή του στην Δύση αρκετά αργά, υιοθετημένος αρχικά από τη Γαλλία και τη Ρωσία, για να ακολουθήσει με αυξημένο ενδιαφέρον και η υπόλοιπη Ευρώπη. Σήμερα πια, αποτελεί μία συχνή προσφυγή του ασθενή για θεραπεία, αλλά και αντικείμενο έρευνας του επιστημονικού κόσμου.
Βασισμένη σ’ ένα τεράστιο φιλοσοφικό υπόβαθρο, η τέχνη του βελονισμού χρωστάει τη δράση της στην αποσυμφόρηση της ενέργειας, που κυκλοφορεί σε ορισμένα κανάλια στο ανθρώπινο σώμα. Η αποσυμφόρηση αυτή γίνεται με την είσοδο λεπτών βελονών σε καθορισμένα βελονιστικά σημεία, η θέση και η λειτουργία των οποίων, είχε χαρτογραφηθεί από έναν κινέζο αυτοκράτορα (σύγγραμμα Νέϊ Κινγκ) όπως λέει η παράδοση ή από πολύχρονη εμπειρία και παρατήρηση σύμφωνα με άλλες παραδόσεις. Με τη βελονοθεραπεία ενεργοποιούνται μηχανισμοί αυτο-ίασης, που για κάποιους λόγους υπολειτουργούσαν, ή ερεθίζονται για πιο έντονη λειτουργία. Ο ασθενής μετά από μερικές συνεδρίες ανακουφίζεται συχνά από πολλά συμπτώματα, κυρίως όμως και σε πολλές των περιπτώσεων, από τα αίτια που δημιουργούν τα συμπτώματα αυτά.
Advertisment
Ο παραδοσιακός κινέζικος βελονισμός έχει ερευνηθεί, αλλά και αμφισβητηθεί από πολλούς. Η δυσκολία για επιστημονική απόδειξη της δράσης του, αποτελεί την κυριότερη αιτία γι’ αυτήν την αμφισβήτηση, όπως και η απροθυμία πολλών εκπροσώπων του ιατρικού κόσμου να αποδεχτούν κάτι, το οποίο σύμφωνα με πολλές ενδείξεις λειτουργεί. Για τον λόγο αυτό, έχουν ήδη γίνει πολλές προσπάθειες επιστημονικής τεκμηρίωσής του μέσα από συγκριτικές πειραματικές μελέτες. Ιδιαίτερα έχει μελετηθεί η δράση του βελονισμού στην αντιμετώπιση του πόνου, ενώ είναι ευρέως γνωστά πειράματα που έχουν γίνει με εγχειρήσεις, όπου κύριο αναλγητικό ή αναισθητικό μέσο, ήταν ο βελονισμός. Η γέννηση και η συμπεριφορά του ανθρώπινου πόνου (νευροφυσιολογία του πόνου) βασίζεται σε πολύπλοκους μηχανισμούς, πολλοί από τους οποίους μόλις τα τελευταία χρόνια γίνονται φανεροί στην ιατρική έρευνα και αν μη τι άλλο, εξηγούν πολλά φαινόμενα, τα οποία αποτελούσαν άλυτα μυστήρια για πολλά χρόνια στο παρελθόν.
Ιστορική ανασκόπηση
Ο βελονισμός αποτελεί ίσως την αρχαιότερη θεραπευτική μέθοδο που έχει επιβιώσει έως σήμερα, όχι όμως και τη πρώτη, αφού σύμφωνα με ιστορικά στοιχεία οι αιγύπτιοι και οι βαβυλώνιοι είχαν αρχαιότερο ιατρικό σύστημα, το οποίο όμως δεν διατηρείται στη σύγχρονη εποχή.
Η ιστορία της παραδοσιακής ιατρικής από ανθρωπολόγους και ιστορικούς έχει να επιδείξει μιαν εντυπωσιακή σειρά από μεθόδους για την ανακούφιση του πόνου (Brockbank 1954, Wand-Tetley 1956). Εκτός από τη χρήση βοτάνων, καταπλασμάτων, ψαλμών και προσευχών, εμφανίζεται το μοτίβο της καταπολέμησης του πόνου με τον πόνο : γενικά προκαλώντας σύντομο ελεγχόμενο πόνο, ανακουφίζονται χρόνια άλγη. Η χρήση των βεντουζών από τους αρχαίους έλληνες και ρωμαίους τον 4ο προ Χριστού αιώνα, όπως και η χρησιμοποίησή τους από τους ινδούς και τους κινέζους, η χάραξη του δέρματος με αιχμές σε συνδυασμό με τις βεντούζες και η καύση με πυρωμένα σίδερα για κάθε είδους πόνο, προκαλούν πιθανότατα έκπληξη στον μοντέρνο μας κόσμο. Ωστόσο, κάποιες από αυτές τις μεθόδους είναι ακόμη ζωντανές στις παραδόσεις της επαρχίας.
Μεταξύ των δοξασιών για την προέλευση του βελονισμού, δύο είναι οι επικρατέστερες. Σύμφωνα με τη μία από αυτές, ο άνθρωπος της αρχέγονης κοινωνίας, μέσα στην πάλη της καθημερινότητας για επιβίωση, διαπίστωσε ότι ορισμένοι από τους μικροτραυματισμούς ή νυγμούς εντόμων που τυχαία του συνέβαιναν, πολλές φορές τον θεράπευαν από διάφορες άλλες οργανικές διαταραχές ή πόνους. Η ανάμνηση του σημείου που υπέστη το μικροτραυματισμό αυτό, καθώς και η ανακούφιση από πολλά άσχετα με τον τραυματισμό – παθολογικά συμπτώματα συνδυάστηκαν, οργανώθηκαν σε περιπτώσεις, απ’ όπου και προέκυψαν κάποια συμπεράσματα. Έτσι ο άνθρωπος κατέγραψε τις σχέσεις ανάμεσα στα διάφορα σημεία (βελονιστικά σημεία Sie Wej) και τις ασθένειες, δημιουργώντας τις βασικές αρχές για τη βελονοθεραπεία.
Κατά την παλαιότερη όμως παράδοση της κινέζικης κοσμογονίας, ο πρώτος άνθρωπος (Pan-Kou), συνέλαβε την έννοια της δυαδικότητας κατά την αέναη ροή της εναλλασσόμενης ισορροπίας των αντιθέτων, τα οποία ονόμασε Γιν και Γιανγκ. Από την ανάμειξη αυτών των δύο σε πολυάριθμους ποιοτικούς και ποσοτικούς συνδυασμούς, προήλθαν όλα τα όντα, τα φαινόμενα, τα πράγματα. Η ενέργεια που εδρεύει σε κάθε έμψυχο ή άψυχο υλικό και η ζωοδότρα δύναμη του ανθρώπου καλείται «τσι» (chi) και η ομαλή ή όχι ροή της σε συγκεκριμένα κανάλια, είναι η αιτία για όλες τις παθήσεις. Σύμφωνα με αυτήν την συγκεκριμένη κοσμοθεώρηση συγγράφηκε το αρχαιότερο κλασσικό κινέζικο ιατρικό σύγγραμμα, το Nei King, που αποτελεί διάλογο μεταξύ του 3ου Κινέζου αυτοκράτορα Hoang – Ti και του υπουργού του Chi Pa (2.696 2.598 π.Χ, βασιλεία Hoang Ti).
Τα αρχαιότερα ντοκουμέντα για την κινέζικη παραδοσιακή ιατρική χρονολογούνται στην εποχή της δυναστείας των Hsia (2.200 π.Χ). Στα παλιά κινέζικα κείμενα μπορούμε να βρούμε πολλά στοιχεία για τις πρώτες βελόνες, οι οποίες ήταν πέτρινες. Κινέζοι αρχαιολόγοι βρήκαν βελόνες από πυρόλιθο, κόκαλο, καλάμι και αργότερα από χαλκό, σίδερο, ορείχαλκο, άργυρο και χρυσό.
Κατά την εποχή της δυναστείας των Tseou (1.000 400 π.Χ) πραγματοποιήθηκε η επίσημη σύνταξη του Nei King, όπως το είχε διατηρήσει η παράδοση από την εποχή του Hoang Ti. Εκείνα τα χρόνια καθιερώθηκε και ο νόμος του Γιν και Γιανγκ στην ιατρική. Ακολούθησε η συμβολή του Pien Tsiao (403 321 π.Χ), του «Ιπποκράτη» της αρχαίας Κίνας, ο οποίος ερμήνευσε το Nei King. Ακολουθούν άλλα ονόματα κι άλλες χρονολογίες που αντιστοιχούν σε ιστορικούς σταθμούς του βελονισμού, μέχρι το 620 μ.Χ. που ιδρύεται το Ιατρικό Κολέγιο της Πρωτεύουσας, όπου διδάσκεται επίσημα ο βελονισμός.
Στην Ευρώπη έφτασε μόλις το 1683, όταν ευρωπαίοι γιατροί της εταιρίας Dutch East Indies Trading Company στη Γιάβα της Ιαπωνίας είδανε το βελονισμό να χρησιμοποιείται από τους ιάπωνες, ενώ τον ίδιο καιρό, ιεραπόστολοι άρχισαν να εισδύουν στον ανατολικό κόσμο. Ο Γάλλος George Soulie De Moranat μετέφερε τις γνώσεις που απέκτησε από μακρά παραμονή στην Κίνα, στους Ferreyroles, Chamfrault και Lavill Mery, διδάσκοντας το βελονισμό στη Γαλλία, όπου κι έγινε γνωστός πριν από τις άλλες χώρες. Ο ωτοβελονισμός, καθιερώθηκε επίσης στη Γαλλία, από το γιατρό Paul Nogie. Το 1945 μεταφράστηκε από τον Ilza Veith στο ινστιτούτο ιατρικής ιστορίας το Nei King, το οποίο και εκδόθηκε το 1949.
Ιδιαίτερη ανάπτυξη παρουσιάζει στις μέρες μας ο βελονισμός στη Ρωσία, όπου διδάσκεται επίσημα στις ιατρικές σχολές των εκεί πανεπιστημίων, παράλληλα με πειραματισμούς στη νευροφυσιολογία και τη φωτογράφηση Kirlian. Η εφαρμογή του στην Ευρώπη έχει πάρει νέες διαστάσεις μετά από τα τελευταία δεδομένα σχετικά με τα «αλγεινά σημεία» (trigger points) και τη θεωρία του πόνου από τους Melzack και Wall το 1965. Το στόχαστρο του επιστημονικού κόσμου επικεντρώνεται τα τελευταία χρόνια και στην αναλγησία κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων, όπου γίνονται πολυάριθμα πειράματα.
Η ονομασία Acupuncture που αποτελείται από τα λατινικά acus: βελόνα και puncturα: τρύπημα, αντιστοιχεί στην παραδοσιακή κινέζικη ονομασία Tsen Tsou(καρφωτής βελόνας).
Για την κατανόηση της παραδοσιακής κινέζικης φιλοσοφίας, η οποία διαδραματίζει τον κύριο ρυθμιστικό ρόλο στην κινέζικη ιατρική, θα έπρεπε ο ορθολογιστής Ευρωπαίος να παραμερίσει προσωρινά τη σκεπτικιστική του νοοτροπία, και να μπορέσει να ακούσει αυτά που ένας τόσο αρχαίος πολιτισμός πρεσβεύει.
Παραδοσιακή κινέζικη ιατρική και βελονισμός
Η εμφύσηση της διπολικής ζωτικής ενέργειας, αποτέλεσε τη ζωοδότρα δύναμη στη γέννηση του ανθρώπου. Η ενέργεια αυτή που έχει σαν φύση, αιτία και αποτέλεσμα την αδιάκοπη ροή και ισορροπία των αντιθέτων, κυκλοφορεί μέσα στον άνθρωπο, δίνοντάς του τη δύναμη να τρώει, να κοιμάται, να γελά, να κλαίει, να ζει. Ο άνθρωπος συγγενεύει «εξ ενεργείας» με όλη τη φύση, όλο τον ιδεατό και υλικό κόσμο, που δημιουργήθηκε από το συνδυασμό και την κυκλική ροή των αντιθέτων Γιν και Γιανγκ. Συνεπώς, μόνο η αρμονία του με αυτό το σύνολο μπορεί να αποτελέσει ικανή συνθήκη για την ομαλή κυκλοφορία της ενέργειας μέσα του. Επειδή αυτό δεν είναι συχνά δυνατό, λόγω της πολυπλοκότητας των παραγόντων που επεμβαίνουν στη ζωή και ειδικότερα την υγεία του ανθρώπου, δημιουργείται η ασθένεια, η οποία είναι ένοικος όχι μόνο του σώματος, αλλά και της ψυχοπνευματικής δομής του ανθρώπου.
Ασθένεια είναι λοιπόν κατά την παραδοσιακή κινέζικη ιατρική το αποτέλεσμα της διαταραχής στη ροή της ζωτικής δύναμης μέσα στα κανάλια που αυτή ρέει, στο σώμα. Η πολικότητα της ρέουσας ενέργειας μεταβάλλεται διαρκώς κατά τη διαδρομή της μέσα στους μεσημβρινούς (κανάλια ενέργειας). Έτσι η ενέργεια μεταβάλλεται από «Γιν μέσα στο Γιν» έως «Γιανγκ μέσα στο Γιανγκ». Η επίδραση ενός βλαπτικού (μη αρμονικού) παράγοντα στο σωματικό, ψυχικό ή πνευματικό επίπεδο, προκαλεί αρχικά μια διαταραχή στη ροή του Γιν και του Γιανγκ. Η ενέργεια διαταράσσεται στο μεσημβρινό αυτό, που είναι πιο ευαίσθητος ή συγγενεύει περισσότερο με τη φύση του βλαπτικού ερεθίσματος. Με την κινητοποίηση μιας δυνατής ζωτικής δύναμης, η ενεργειακή κυκλοφορία αποκαθίσταται αυτόματα και ο οργανισμός δεν τίθεται υπό δοκιμασία. Σε αποτυχία των αυτόματων θεραπευτικών μηχανισμών του σώματος όμως, η ενέργεια συνεχίζει να μπλοκάρεται, επηρεάζει δευτερογενώς και άλλους μεσημβρινούς, με τελικό αποτέλεσμα την αποδιοργάνωση του Γιν και του Γιανγκ και την εδραίωση μιας χρόνιας νόσου.
Ισορροπία Γιν και Γιανγκ
Σύμφωνα με την αρχή ότι τα Γιν και Γιανγκ αποτελούν την έκφραση των αντιθέτων, χαρακτηρίζεται ως Γιν η κατεύθυνση προς τα μέσα και κάτω, που αντιπροσωπεύει το αρνητικό, το αδύναμο και άτονο, το νερό, το συναίσθημα, τη σελήνη, τη νύχτα, το κρύο, τη γυναίκα, το κλάμα και τον ήπιο εξασθενητικό πόνο. Το Γιανγκ αντίθετα, κατευθύνεται προς τα επάνω και έξω και αντιπροσωπεύει το θετικό, το δυνατό και έντονο, τη φωτιά, τη λογική, τον ήλιο, την ημέρα, τη ζέστη, τον άντρα, το γέλιο και τον οξύ δυνατό πόνο. Ο συνδυασμός των δύο αντιθέτων εννοιών, φαίνεται παντού στη φύση, και η ίδια μας διδάσκει την εναλλαγή τους (ημέρα νύχτα, χειμώνας καλοκαίρι, κ.λ.π.), αλλά και την ισορροπία τους. Σε διαταραχή τους (π.Χ. φωτιά στα δάση: Γιανγκ), επηρεάζεται όλο το σύστημα, νοσεί το περιβάλλον, (ανομβρία, ισοπέδωση καιρικών συνθηκών : καταπίεση Γιν), νοσεί ο άνθρωπος.
O νόμος της εναλλαγής του Γιν και του Γιανγκ ισχύει και στο ανθρώπινο σώμα. Ανάλογα με την κατεύθυνσή τους, τη θέση και το όργανο με το οποίο συνδέονται, οι μεσημβρινοί είναι Γιν ή Γιανγκ. Όλοι οι μεσημβρινοί της πρόσθιας επιφάνειας του σώματος κατευθύνονται προς τα επάνω (θεωρούμε ότι το άτομο έχει τα χέρια υψωμένα στον ουρανό) και είναι Γιν, ενώ οι μεσημβρινοί της οπίσθιας επιφάνειας κατευθύνονται προς τα κάτω και είναι Γιανγκ. Επιπρόσθετα, τα όργανα διακρίνονται σε συμπαγή και είναι Γιν (ήπαρ, καρδιά, σπλήνα, πνεύμονες, νεφροί) και κοίλα που είναι Γιανγκ (χοληδόχος κύστη, λεπτό έντερο, παχύ έντερο, στομάχι, ουροδόχος κύστη). Τα όργανα αυτά χαρακτηρίζουν τους δέκα κύριους μεσημβρινούς. Υπάρχουν άλλα δύο κανάλια, το κανάλι του περικαρδίου και του τριπλού θερμαστή (όργανα άγνωστα στη δυτική ιατρική), τα οποία όμως θα μπορούσαν να ταυτιστούν με το συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό σύστημα, αφού αντιστοιχούν στις ίδιες λειτουργίες. Τα σπλαχνικά τμήματα των καναλιών, πορεύονται κεντρικά εσωτερικά και από την ένωσή τους προκύπτουν δύο έξτρα μεσημβρινοί: Ο Du που είναι Γιανγκ και διασχίζει τη σπονδυλική στήλη από πίσω και προς τα πάνω και ο Ren που είναι Γιν και έχει την ακριβώς αντίθετη πορεία. Υπάρχουν τέλος ακόμα έξι δευτερεύοντες μεσημβρινοί που δεν έχουν δικά τους βελονιστικά σημεία, ερεθίζονται μέσω των άλλων μεσημβρινών και έχουν μεγάλη σημασία στη θεραπεία, αλλά και τη διάγνωση των παθήσεων.
Η κυκλοφορία του chi στους δώδεκα βασικούς μεσημβρινούς
Η κυκλοφορία του chi στους δώδεκα βασικούς μεσημβρινούς
Στο σύμπαν κυριαρχούν οι νόμοι των αριθμών. Για την παραδοσιακή κινέζικη ιατρική, ο αριθμός 5 έχει μεγάλη σημασία. Η φύση, σύμφωνα με την παράδοση αυτή, αποτελείται από το συνδυασμό πέντε στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά είναι: το ξύλο (συκώτι – χολή), η φωτιά (καρδιά λεπτό έντερο), η γη (σπλήνας – στομάχι), το μέταλλο (πνεύμονες παχύ έντερο), και το νερό (νεφροί ουροδόχος κύστη). Όχι μόνο τα όργανα, αλλά και οι διάφοροι ιστοί αντιστοιχούν στα πέντε στοιχεία. Επίσης κάθε αισθητήριο όργανο αντιστοιχεί και σε ένα στοιχείο.
Τα 5 στοιχεία και η αντιστοιχία τους με όργανα και ιστούς γιν και γιανγκ
τα 5 στοιχεία και η αντιστοιχεία τους με όργανα και ιστούς γιν και γιανγκ
Ο ρόλος του βελονιστή είναι δύσκολος. Μόνο εάν είναι πραγματικά γνώστης αυτής της φιλοσοφίας θα μπορέσει να συνδυάσει τα διάφορα επιμέρους στοιχεία, για να θέσει σωστή διάγνωση που θα αφορά την θεραπεία του ασθενή κι όχι των συμπτωμάτων του. Για τη διάγνωση, εκτός από την προσεκτική παρατήρηση και το διάλογο που θα γίνει με τον ασθενή, χρησιμοποιείται και η εξέταση της γλώσσας ή του δέρματος, ψηλάφηση του σφυγμού που αντιστοιχεί σε κάθε όργανο (παραδοσιακός τρόπος διάγνωσης που ελέγχει κατά πόσο ένας μεσημβρινός είναι περισσότερο Γιν ή Γιανγκ απ’ όσο θα έπρεπε) και προσπαθεί μετά να δει μέσα από τον ασθενή, την εναλλαγή των αντιθέτων και τον συνδυασμό των στοιχείων.
Τα 5 στοιχεία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με διάφορους τρόπους.
η αλληλεπίδραση των 5 στοιχείων μεταξύ τους
Κόκκινο βέλος: εσωτερική προωθητική επίδραση
Μαύρο βέλος: εσωτερική επιρροή και υπερ-επιρροή
Μπλε βέλος: αντίθετη επίδραση
Ας δούμε όμως ένα παράδειγμα διάγνωσης, που μπορεί να δώσει ένας βελονιστής χρησιμοποιώντας τα στοιχεία που έχουν αναφερθεί (Acupunkture, George T. Lewith 1987): Στην κατηγορία των αρθρίτιδων που είναι ασθένειες Bi (μπλοκαρισμένη ενέργεια), ο πόνος μπορεί να εμφανίζεται περιφερόμενος (περιφερόμενο Bi). Ο ιστός δε, αν είναι σε φλεγμονή δικαιολογεί ένα «θερμό Bi» και η δυσκαμψία ένα «σκληρό Bi». Τα είδη των αρθρίτιδων κατατάσσονται έτσι σε επώδυνο σκληρό Bi, περιφερόμενο θερμό Bi, και επώδυνο Bi. Το πρώτο αντιστοιχεί στην χρόνια φλεγμονώδη αρθρίτιδα, ενώ το τελευταίο και κυρίως το δεύτερο στην οξεία φάση αυτής. Στο «επώδυνο σκληρό Bi» η γλώσσα του ασθενή είναι λεπτή, λευκή και λιπαρή, ερεθισμένη, με ορατά σημάδια από τα δόντια. Ο σφυγμός παρουσιάζεται αδύναμος και τα μέλη ανακουφίζονται από τοπική θερμότητα και μόξα (είδος βελονιστικής πρακτικής που συνδυάζει τη θερμότητα με τον ερεθισμό των βελονιστικών σημείων.
Πως εφαρμόζεται ο βελονισμός
Αν έπρεπε να δοθεί ένας τεχνικός ορισμός για το βελονισμό, θα διατυπωνόταν κάπως έτσι:
«Βελονισμός είναι η τέχνη του ερεθισμού με βελόνες, συγκεκριμένων σημείων στο σώμα, που βρίσκονται στην πορεία καναλιών ενέργειας τα οποία λέγονται μεσημβρινοί».
Σύμφωνα με την κινέζικη ιατρική παράδοση, η κινητήρια ενέργεια ενός ζώντος οργανισμού (chi) κυκλοφορεί μέσα σ’ αυτόν ακολουθώντας κάποιες συγκεκριμένες πορείες (κανάλια ενέργειας), τους μεσημβρινούς. Τέτοιοι μεσημβρινοί υπάρχουν 12 στο ανθρώπινο σώμα και αντιστοιχούν στα ζωτικά όργανα (καρδιά, ήπαρ, πνεύμονες, κ.λ.π.). Αυτοί αποτελούνται από ένα κεντρικό τμήμα (colateral) που αντιστοιχεί στο εσωτερικό όργανο κάθε μεσημβρινού, και από ένα περιφερικό τμήμα, το οποίο βρίσκεται πιο επιφανειακά κι έτσι μπορεί να ερεθιστεί.
Πάνω στα περιφερικά κυρίως τμήματα των βασικών μεσημβρινών υπάρχουν συγκεκριμένα σημεία, στα οποία υπάρχει τάση συσσώρευσης ενέργειας, ή είναι δυνατό μέσω αυτών να επηρεαστεί η ενέργεια ενός καναλιού.
Τα βελονιστικά σημεία είναι τριών ειδών:
Κλασσικά σταθερά σημεία. Είναι 361 σημεία και έχουν χαρτογραφηθεί στα αρχεία του κινέζικου παραδοσιακού βελονισμού πολλές χιλιάδες χρόνια πριν. Κάθε ένα τέτοιο σημείο έχει συγκεκριμένο κινέζικο όνομα, που φανερώνει στοιχεία για τη θέση ή για τη λειτουργία του: «Γκέϊ Κο» σημαίνει ευχάριστη οσμή, και αντιστοιχεί στο σημείο «παχύ έντερο 20» που βρίσκεται δίπλα στα ρουθούνια της μύτης, ενώ το «Φου Μον» που μεταφράζεται ως πύλη του ανέμου, περιγράφει την επίδραση του 12ου σημείου της κύστης για τα αναπνευστικά προβλήματα.
Εμπειρικά σημεία. Αυτά ανακαλύπτονται από τον ασθενή ή το βελονιστή και αποτελούν σημεία που όταν τυχαία ή κατά λάθος ερεθιστούν, προκαλούν απαλλαγή από κάποια συμπτώματα.
ASHI Points και επώδυνα σημεία. Είναι σημεία τα οποία αφορούν κυρίως μυοσκελετικούς πόνους. Αποτελούν σημεία ευαισθησίας και με την ψηλάφηση δίνουν στον εξεταστή την αίσθηση τοπικής σύσπασης και έντασης.
Ο κλασσικός κινέζικος βελονισμός ασχολείται κυρίως με τα πρώτα 361 σημεία. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, εκτός από τους πρωτεύοντες μεσημβρινούς, υπάρχουν δύο ακόμη κεντρικοί μεσημβρινοί (κανάλια Du και Ren), καθώς και έξι δευτερεύοντες. Οι τελευταίοι δεν έχουν σημεία που αντιστοιχούν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες, αλλά ερεθίζονται μέσω των άλλων μεσημβρινών (μέσω των προαναφερθέντων κλασσικών 361 σημείων).
Δύο πολύ γνωστές μορφές του βελονισμού είναι ο ωτοβελονισμός και ο ερεθισμός της κρανιακής απονεύρωσης. Στον ωτοβελονισμό ερεθίζονται σημεία που αντιπροσωπεύουν ολόκληρο το σώμα αλλά βρίσκονται στο αυτί, τα οποία αναπαριστούνται σε ειδικούς χάρτες. Ο ερεθισμός τους γίνεται με τη χρήση πολύ μικρών βελονών. Ο κρανιακός βελονισμός ακολουθεί extra κανάλια ενέργειας, τα οποία συχνά δεν έχουν συγκεκριμένα σημεία, αλλά ερεθίζεται όλο το κανάλι στο μήκος του. Έχει μεγαλύτερη εφαρμογή σε νευρολογικές και ψυχιατρικές παθήσεις.
Ο ερεθισμός των βελονιστικών σημείων γίνεται συνήθως με δύο τρόπους:
Βελονισμός. Χρησιμοποιούνται βελόνες με διάμετρο 0,26 0,46 mm και μήκος που ποικίλλει από 0,5 cm έως και μερικά εκατοστά. Μια βελόνα αποτελείται από τη λαβή, τη ρίζα, το σώμα και την αιχμή. Βυθίζεται δε στο σώμα σε βάθος, που ποικίλλει ανάλογα με την ανατομία της περιοχής, αλλά και το βάθος στο οποίο θεωρείται ότι βρίσκεται το συγκεκριμένο βελονιστικό σημείο.
οι βελόνες που χρησιμοποιούνται για τον βελονισμό
Θερμικός ερεθισμός (moxibution). Λαμβάνοντας υπόψην την αντίληψη ότι το ψυχρό πολύ συχνά είναι αίτιο αποσυντονισμού της ζωτικής ενέργειας, γίνεται ερεθισμός με μόξα (moxibution) ή και με βεντούζες. Οι τελευταίες γίνονται κυρίως σε αναπνευστικές παθήσεις, όπως άσθμα ή βρογχίτιδα, και ερεθίζουν σημεία όπου υπάρχει τοπογραφική συγγένεια με τα συμπτώματα της πάθησης (θώρακας και ράχη).
Ο μοξιμπισμός γίνεται με την καύση φύλλων του φυτού Artemesia vulgaris απευθείας πάνω στο δέρμα ή μέσω υγρών φύλλων, ή ακόμα και σε συνδυασμό με βελονιστικό ερεθισμό. Ο τελευταίος τύπος χρησιμοποιείται συχνά σε ιδιαίτερα επίπονες χρόνιες παθήσεις με «ψυχρό chi», όταν ο στόχος είναι να μεταφερθεί θερμότητα σε βαθύτερα στρώματα ιστών.
Ο τοπογραφικός εντοπισμός των σημείων ή «διακοπτών ενέργειας» γίνεται με τη βοήθεια χαρτών, ειδικά σχεδιασμένων ανθρώπινων ομοιωμάτων, αλλά και περιγραφικά. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται ένας αναλογικός κινέζικος τρόπος μέτρησης, που σαν μονάδα έχει το «κουν» ή «τσουν» (chun) . Ένα chun είναι ίσο με το μήκος της δεύτερης φάλαγγας του μεσαίου δακτύλου, δύο chun είναι το άθροισμα της διαμέτρου των τριών μεσαίων δακτύλων στο ύψος της δεύτερης φάλαγγας και τρία chun είναι η διάμετρος των τεσσάρων δακτύλων.
ερεθισμός βελονιστικού σημείου με καύση του φυτού “μόξα”
Επίσης χρησιμοποιούνται περιγραφές όπως «στο μέσο της απόστασης μεταξύ της ξιφοειδούς απόφυσης και του ομφαλού», ή «στον πυθμένα της ταμπακέρας» – το τελευταίο αναφέρεται στην εσοχή μεταξύ της κερκίδας και του σκαφοειδούς οστού! Ο αρχικός προσεκτικός εντοπισμός του σημείου αλλά και του βάθους του, καθώς και η πείρα αίσθηση που αποκτιέται με τον χρόνο, αποτελούν σημαντικά στοιχεία για έναν καλό βελονιστή.
Το μέρος όπου γίνεται ο βελονισμός, παίζει επίσης σημαντικό ρόλο, σύμφωνα με την παραδοχή ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι σε πλήρη αρμονία με το περιβάλλον του. Ένας χώρος ήσυχος, υποφωτισμένος, με χρώματα που χαλαρώνουν, αισθήματα ασφάλειας και σιγουριάς, είναι συνθήκες που επιτρέπουν στη ζωτική ενέργεια να αναζωογονηθεί.
χάρτης που απεικονίζει τους μεσημβρινούς και σημεία βελονισμού
Ο βελονισμός γίνεται συνήθως σε ξαπλωτή θέση σε ένα μέτριας σκληρότητας κρεβάτι, και σε ύπτια, πλάγια ή πρηνή στάση, ανάλογα με την επιφάνεια όπου βρίσκονται τα σημεία που θα ερεθιστούν με τις βελόνες. Κάποιες φορές μπορεί να γίνει και σε καθιστή θέση.
Πάντα ωστόσο δίνεται προσοχή στον τρόπο που ο ασθενής σηκώνεται, καθώς επίσης και στο διάστημα παραμονής του στο κρεβάτι μετά το βελονισμό, γιατί αισθήσεις όπως υπερβολική χαλάρωση, υπνηλία, νευρικό γέλιο, κλάματα, κάποιες φορές ακόμα και λιποθυμία, κ.λ.π. δεν είναι καθόλου ασυνήθιστες μετά από μία συνεδρία βελονισμού.
Πεδίο εφαρμογής του Βελονισμού
Το πεδίο εφαρμογής του βελονισμού είναι τεράστιο. Δεν περιορίζεται μόνο σε ασθένειες του σώματος, ούτε καν μόνο σε ανθρώπους. Αν και η φιλοσοφία του βελονισμού σκοπεύει στη ολιστική θεραπεία του ατόμου κι όχι μόνο στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων παθήσεων, παρακάτω θα γίνει μία προσπάθεια να παρουσιαστούν περιπτώσεις όπου συχνά αντιμετωπίζονται με την θεραπευτική μέθοδο του βελονισμού:
Αρθρίτιδες (εύφλεκτες αρθροπάθειες): Όλα τα είδη των αρθρίτιδων είναι “bi” ασθένειες. “Bi” σημαίνει μπλοκαρισμένος μεσημβρινός. Αυτή η κατηγορία περιλαμβάνει παθήσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, το σύνδρομο Reiter, ινομυοσίτιδα, ρευματισμούς και οστεοαρθρίτιδα.
Καρδιαγγειακές και πνευμονικές παθήσεις: Περιλαμβάνει στηθάγχη (Angina Pectoris) που είναι είτε τύπου “Shi”, δηλαδή οφείλεται σε φράξιμο και λίμναση της ενέργειας, ή τύπου “Xu” που σημαίνει ανεπάρκεια ενέργειας. Σ’ αυτήν την κατηγορία εντάσσεται και το άσθμα, που αποτελεί μπλοκάρισμα ενέργειας από “άνεμο και θερμό”, ή “άνεμο και ψυχρό”. Η οξεία βρογχίτιδα σημαίνει έντονο”Chi” ενώ αντίθετα η χρόνια, άτονο. Η υπέρταση τέλος, μπορεί να έχει είτε άτονο είτε και έντονο “Chi”.
Στομαχικές και εντερικές παθήσεις: Πόνοι υπογαστρίου λόγω επιβράδυνσης της ενέργειας, φλεγμονή τυφλού από διαταραχή κυκλοφορίας της ενέργειας, παθήσεις χολής, διάρροια, λόξιγκας, πεπτικό έλκος κ.λ.π.
Γυναικολογικά νοσήματα και νοσήματα του ουροποιητικού: Αμηνόρροια, δυσμηνόρροια, φλεγμονές ουροποιογεννητικού συστήματος, ορμονικές διαταραχές, ενούρηση, ανικανότητα, σύνδρομο εμμηνόπαυσης, διαταραχές τοκετού, επίσχεση, κ.λ.π.
Ψυχολογικά προβλήματα: Κατάθλιψη, ίλιγγος, υστερία. Η τελευταία μπορεί να μιμηθεί όλες τις παθήσεις, αποτελεί δε πολύ συχνά αίτιο για πολλές παθολογικές καταστάσεις (ψυχοσωματικό σύνδρομο).
Νευρολογικές παθήσεις: Παράλυση προσωπικού, κεφαλαλγία, εμβοές αυτιών, πονόδοντος, νευραλγία τριδύμου, ζαλάδες κ.λ.π.
Μολυσματικές παθήσεις: Ρινική καταρροή, χρόνιο συνάχι και ιγμορίτιδα, αλλεργίες, παιδικές ασθένειες, αμυγδαλίτιδα, κνίδωση, κ.λ.π.Πρέπει οπωσδήποτε να τονιστεί, πως υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο βελονισμός δεν επιτρέπεται. Τέτοιες είναι:
σε άτομα υπό την επήρεια αλκοόλ
σε κουρασμένα και εξαντλημένα άτομα
σε έγκυες γυναίκες με ιδιαίτερη προσοχή σε συγκεκριμένα σημεία
πάνω σε πληγές
κάθετα επάνω στον θώρακα (για ευνόητους λόγους να μην τραυματιστούν οι πνεύμονες)
Σε γενικές γραμμές, η μέθοδος του βελονισμού, εφόσον συνοδεύεται από τους απαραίτητους κανόνες υγιεινής και αποστείρωσης, είναι σπάνιο να επιφέρει κάποια παρενέργεια. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην επιλογή αυτής της μεθόδου θεραπείας, ειδικά σε περιπτώσεις όπου κρίνεται η ζωή του ασθενή, και που πιθανόν η παράλειψη να επισκεφτεί αυτός έναν γιατρό της σχετικής ειδικότητας, μπορεί να αποβεί επικίνδυνο. Αυτός είναι και ο κυριότερος κίνδυνος της θεραπευτικής μεθόδου του βελονισμού. Σχετικά ωστόσο με την πρακτική της μεθόδου αυτής, θα κλείσουμε με ένα απόσπασμα από ένα άρθρο του Ralph C. Croizier, που συγκρίνει την δυτική ιατρική με την παραδοσιακή κινέζικη:
Πρέπει να σημειωθεί ότι οι βελόνες είναι τόσο λεπτές, που προκαλούν ασήμαντη βλάβη και τα σημεία ερεθισμού είναι προσεκτικά επιλεγμένα, ώστε να αποφεύγουν ζωτικά όργανα. Επιπλέον, σύμφωνα με πολλές σχολές (βελονισμού), δεν υπάρχει αναγκαιότητα εμβίθυσης της βελόνας πέραν από λίγα χιλιοστά. Στη χειρότερη λοιπόν περίπτωση, ο βελονισμός δεν μπορεί να είναι πιο βλαβερός, από οποιαδήποτε αιματηρή ιατρική πράξη της Δύσης.
