Οι επιστήμονες εργάζονται πυρετωδώς προκειμένου να απαντήσουν σε αυτό το φαινομενικά απλό ερώτημα. Παρά τις πολυάριθμες και εν μέρει πολυέξοδες μελέτες δεν έχει δοθεί οριστική απάντηση ως τώρα. Απ’ ότι φαίνεται η κάνναβη δεν είναι η αποκλειστική αιτία, αλλά η σταγόνα που κάνει το ποτήρι να ξεχειλίσει. Στο παρόν άρθρο θα συνοψίσουμε τα νεότερα συμπεράσματα και τη σημασία που έχουν για τους χρήστες κάνναβης.
Ο Π. ήταν ένας από εκείνους που «έπιναν» περισσότερο «χόρτο» από όσο τους έκανε καλό. Έγινε καταθλιπτικός και άκουγε φωνές που υπήρχαν μόνο στο κεφάλι του. Ύστερα από πολλές επισκέψεις στο ψυχιατρείο κατάλαβε ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει έτσι. Αποφάσισε να κόψει τα «τσιγαριλίκια». Συνειδητοποίησε ότι ο κίνδυνος μιας ψύχωσης ήταν απλά πολύ μεγάλος για αυτόν και έτσι αποφάσισε να μπει σε Θεραπευτικό Πρόγραμμα για να ξεφύγει από την χρήση και να παραμείνει καθαρός.
Advertisment
Δε βιώνουν όλοι οι χρήστες χασίς ότι έζησε ο Π., αλλά πολλοί έχουν εμπειρίες που δεν διαφέρουν από μια ψύχωση, όπως για παράδειγμα έντονες φοβίες μετά τη χρήση κάνναβης. Διάφορα ψυχωτικά συμπτώματα μπορούν να επιδράσουν καταλυτικά στον τρόπο με τον οποίο βιώνουν οι εξαρτημένοι από την κάνναβη. Συχνά τα συμπτώματα εξαφανίζονται μόλις περάσει η επήρεια. Αν όμως παραμείνουν, μπορεί να τεθεί θέμα σχιζοφρένειας.
Η σχιζοφρένεια είναι μια ιδιαίτερη μορφή ψύχωσης. Είναι μια πολύ σοβαρή ψυχική νόσος που εμφανίζεται συνήθως για πρώτη φορά από την ηλικία των 15 μέχρι τα 35. Πάντοτε συνοδεύεται με απώλεια της αίσθησης της πραγματικότητας που χαρακτηρίζεται από παράνοια π.χ. μανία καταδίωξης και/ή παραισθήσεις. Συχνά οι παθόντες χάνουν κάθε επαφή με το περιβάλλον και μερικοί πάνω στην απελπισία τους προσπαθούν να αυτοκτονήσουν.
Σχιζοφρένεια από την κάνναβη;
Απειλούνται λοιπόν όλοι οι χρήστες κάνναβης από ψύχωση ή ακόμη και από σχιζοφρένεια; Το ερώτημα μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, όμως αποτελεί αντικείμενο πολυάριθμων μελετών που αναζητούν κάποια σχέση αιτίας και αποτελέσματος μεταξύ κάνναβης και ψύχωσης. Υπάρχουν διάφορα ερμηνευτικά μοντέλα: η κατανάλωση κάνναβης θα μπορούσε να είναι η αποκλειστική αιτία για την εκδήλωση μιας ψύχωσης που υπό άλλες συνθήκες δεν θα εμφανιζόταν. Συνεπώς θα έπρεπε να μιλάμε για μια αυτόνομη «ψύχωση λόγω κάνναβης». Θα μπορούσαμε επίσης να σκεφτούμε ότι η χρήση κάνναβης προκαλεί ψυχώσεις μόνο σε άτομα που έχουν προδιάθεση να νοσήσουν. Η χρήση κάνναβης θα ήταν σε αυτές τις περιπτώσεις όχι η αποκλειστική αιτία, αλλά θα προκαλούσε μόνο την εκδήλωση της ήδη υπάρχουσας λανθάνουσας ψύχωσης. Η χρήση κάνναβης θα ήταν λοιπόν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Υπάρχει επίσης και η πιθανότητα άτομα με προδιάθεση σε ψυχώσεις να είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στη χρήση κάνναβης. Η χρήση κάνναβης θα ήταν τότε μάλλον αποτέλεσμα παρά αιτία μιας ψύχωσης ή απλώς συνοδευτικό σύμπτωμα χωρίς αιτιακή σχέση.
Advertisment
Είναι πολύπλοκο ζήτημα και η επιστήμη δεν μπόρεσε ως τώρα να δώσει ξεκάθαρη απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα. Στις πρόσφατες μελέτες υπάρχει ωστόσο η τάση να υιοθετηθεί η λεγόμενη «Υπόθεση της σκανδάλης». Η χρήση κάνναβης δηλαδή είναι κατά πάσα πιθανότητα όχι αυτό που προκαλεί, αλλά αυτό που πυροδοτεί μια ψύχωση, όταν τα άτομα είναι ευαίσθητα σε ψυχωτικές διαταραχές. Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει για παράδειγμα μια ομάδα εμπειρογνωμόνων από την Αυστραλία μετά από έλεγχο πολλών οριζόντιων μελετών. Οι συγγραφείς – η Louisa Degenhardt και ο Wayne Hall – δεν μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι υπάρχει αυτόνομη «ψύχωση λόγω κάνναβης» . Επιπλέον, στις περιπτώσεις όπου έχει εδραιωθεί μόνιμη ψύχωση ως αποτέλεσμα της χρήσης κάνναβης, γίνεται συνήθως διάγνωση συμπτωμάτων σχιζοφρένειας.
Η κάνναβη ως συστατικό του ψυχωτικού μοντέλου
Στη συνέντευξη που έδωσε στο site drugcom η δρ. Jockers-Scherübl, αρχίατρος της ψυχιατρικής κλινικής του Hennigsdorf, εξηγεί ότι σε μια σχιζοφρένεια αναζητούμε τους στρεσογόνους παράγοντες και τις αδυναμίες του ασθενή. Εκτός από μια πιθανή γενετική προδιάθεση υπάρχουν διάφοροι επίκτητοι στρεσογόνοι παράγοντες όπως είναι τα παιδικά τραύματα, οι λοιμώξεις, τα προβλήματα με την οικογένεια, τον σύντροφο ή τον χώρο εργασίας. «Μπορεί να συμβαίνουν ταυτόχρονα πολλά δυσάρεστα πράγματα», καταλήγει η δρ. Jockers-Scherübl. «Όλοι αυτοί οι παράγοντες να κάνουν κάποιον να διαβεί ευκολότερα το κατώφλι της ψύχωσης. Και όταν
κάποιος βρίσκεται πολύ κοντά σε αυτό το κατώφλι και κάνει επιπλέον και χρήση κάνναβη, περνά ευκολότερα στην άλλη πλευρά. Επομένως η κάνναβη μπορεί να πυροδοτήσει ψυχωτικές διαταραχές ή ακόμα και σχιζοφρένειες, και μάλιστα η πιθανότητα αυξάνεται όσο μεγαλύτερη είναι η προδιάθεση σε αυτήν.»
Παρόμοιες απόψεις έχει η αμερικανική ερευνητική ομάδα του Deepak D’Souza που δημοσίευσε το 2009 τα συμπεράσματα των ερευνών της. Θεωρεί ότι η κάνναβη είναι μόνο ένα συστατικό μέσα σε ένα πλέγμα πιθανών αιτίων. Η κάνναβη από μόνη της δεν θα ήταν ούτε αρκετή ούτε απαραίτητη για να πυροδοτήσει μια ψύχωση. Με άλλα λόγια; Η κάνναβη από μόνη της δεν τρελαίνει. Μόνο αν μπουν στο παιχνίδι και άλλοι παράγοντες μπορεί η κάνναβη να πυροδοτήσει ψυχωτικές διαταραχές. Αυτό αποδεικνύει και το γεγονός ότι από τους περίπου 9 εκ. ανθρώπους που έχουν καταναλώσει κάνναβη στη Γερμανία μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό παθαίνει κάποτε στη ζωή του κάποια ψύχωση.
Πόσο μεγάλο είναι το ρίσκο;, θα μπορούσε να ρωτήσει κάποιος ή κάποια. Η ερευνητική ομάδα του Stanley Zammit από τη Βρετανία έχει ασχοληθεί με αυτή την ερώτηση. Η ομάδα έκανε μια μετά-ανάλυση, η οποία συμπεριλάμβανε 35 ξεχωριστές μελέτες. Οι μετά-αναλύσεις έχουν πολύ μεγαλύτερη ισχύ από τις μεμονωμένες μελέτες. Οι ερευνητές και οι ερευνήτριες κατέληξαν ότι οι χρήστες κάνναβης έχουν περίπου 41% περισσότερες πιθανότητες να πάθουν ψύχωση σε σχέση με όσους απέχουν. Βρήκαν επίσης ότι ένας άλλος παράγοντας είναι η ποσότητα, δηλαδή όσο περισσότερη κάνναβη καταναλώνει κάποιος τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να εμφανιστεί μια ψύχωση. Πρέπει όμως να ξέρουμε ότι παγκοσμίως η πιθανότητα να γίνει κάποιος σχιζοφρενής είναι 1%. Συνεπώς, με βάση τα γενικά ποσοστά της νόσου μπορούμε να πούμε ότι στους 10.000 χρήστες κάνναβης γίνονται σχιζοφρενείς περίπου οι 100, άσχετα με την χρήση κάνναβης. Με την χρήση κάνναβης ο αριθμός των σχιζοφρενών φτάνει τους 141.
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο;
Οι υψηλές πιθανότητες ψύχωσης αποδίδονται κυρίως στη βιολογική επίδραση της κάνναβης στον εγκέφαλο. Η κάνναβη επηρεάζει ορισμένους νευροδιαβιβαστές, όπως τη ντοπαμίνη, που παίζουν ρόλο στη δημιουργία ψυχωτικών συμπτωμάτων. Υπάρχει επίσης η υποψία ότι οι υποδοχείς κανναβινοειδών του ανθρώπινου οργανισμού συμμετέχουν στη σχιζοφρένεια και σε άλλες ψυχωτικές διαταραχές. Διάφορες μελέτες τείνουν να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα, όμως αυτό πρέπει να επιβεβαιωθεί από περαιτέρω έρευνα.
Απεναντίας, επαρκώς επιβεβαιωμένη είναι η υπόθεση ότι ιδιαίτερα η χρήση κάνναβης από μικρή ηλικία επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος κατά την εφηβεία ολοκληρώνει ακόμη σημαντικά στάδια ανάπτυξης. Εικάζεται ότι τα ενδοκανναβινοειδή του ανθρώπινου οργανισμού παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτή. Βέβαια, μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου και σε ποσότητες που είναι απαραίτητες για την ωρίμανση του. Όταν ένας έφηβος κάνει χρήση κάνναβης ο εγκέφαλός του κατακλύζεται συστηματικά με κανναβινοειδή, επειδή η δραστική ουσία ΤHC προσκολλάται στους ίδιους υποδοχείς ενδοκανναβινοειδών. Αυτή λοιπόν η συσσώρευση και η υπερδιέγερση που προκαλείται μπορούν να προκαλέσουν μεταβολές που αφενός επιδρούν αρνητικά στη γνωστική αποδοτικότητα, αφετέρου μπορούν να επιφέρουν μεγαλύτερη ευαισθησία στις ψυχώσεις. Μια πρόσφατη μελέτη μεγάλης διάρκειας μας πληροφορεί ότι όσοι έφηβοι κάνουν χρήση κάνναβης έχουν διπλάσιες πιθανότητες να γίνουν σχιζοφρενείς σε σχέση με συνομήλικους τους που απέχουν.
Πιο δυνατό χόρτο
Η επιστημονική βιβλιογραφία αποδεικνύει ότι στην αγορά κυκλοφορεί όλο και πιο δυνατή κάνναβη, προπαντός όταν καλλιεργείται σε εργαστήρια. Εκεί καλλιεργούνται συγκεκριμένα είδη κάνναβης με στόχο να αυξηθεί η περιεκτικότητα των φυτών σε ΤHC. Μια βρετανική μελέτη έδειξε ότι δεν αυξάνεται μόνο η περιεκτικότητα σε ΤHC σε αυτές τις καλλιέργειες, αλλά μειώνεται αντίστοιχα η ποσότητα κανναβιδιόλης (CBD). Η κανναβιδιόλη είναι ένα παράγωγο που δημιουργείται όταν η κάνναβη αποθηκεύεται για πολύ καιρό ή υπερθερμαίνεται. Η κανναβιδιόλη καθεαυτή δεν έχει ψυχοτρόπα επίδραση. Μπορεί να ελαττώσει τη διέγερση που προκαλείται από το ΤHC και να προστατεύσει από ψυχωτικές επιδράσεις. Αυτή κάνει τους καταναλωτές κάνναβης να νιώθουν χαλάρωση και υπνηλία. Με την απουσία της κανναβιδιόλης η επήρεια της κάνναβης γίνεται πολύ πιο έντονη και παραισθησιογόνα. Σύμφωνα με την άποψη των συγγραφέων έτσι αυξάνεται η πιθανότητα εκδήλωσης ψύχωσης, εφόσον η δόση – όπως προαναφέρθηκε – παίζει σε αυτή την περίπτωση κάποιον ρόλο.
Συμπέρασμα
Οι χρήστες κάνναβης πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι με την χρήση έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν ψύχωση από ότι άτομα που απέχουν. Ιδιαίτερα απειλούνται οι χρήστες που προτιμούν το δυνατό χόρτο με την πιο ισχυρή επίδραση. Γενικά ισχύει: όσο περισσότερη η χρήση, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Όποιος μάλιστα έχει στην οικογένειά του ανθρώπους που πάσχουν από σχιζοφρένεια ή ανακαλύπτει στον εαυτό του συμπτώματα που μοιάζουν με αυτά της ψύχωσης, θα ήταν καλύτερο να μην ξανακαπνίσει κάνναβη. Ενδείξεις θα μπορούσαν να είναι: η ακαθόριστη αίσθηση ότι σου συμβαίνει κάτι παράξενο, η αίσθηση ότι σε παρακολουθούν ή το συναίσθημα ότι οι σκέψεις σου τρέχουν και δεν μπορείς να τις ελέγξεις. Όποιος διαπιστώνει ότι έχει αυτά τα συμπτώματα δεν θα γίνει απαραίτητα ψυχωτικός, όμως για να μην πάει γυρεύοντας πρέπει να αποφύγει την χρήση κάνναβης ή τουλάχιστον να τη μειώσει δραστικά.
Αν θέλει κάποιος βοήθεια και υποστήριξη στη μείωση της χρήσης ή και στο να κόψει την χρήση κάνναβης, μπορεί να απευθυνθεί στο ΚΕΘΕΑ ΑΝΑΔΥΣΗ ή σε κάποιο άλλο Θεραπευτικό Πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ.
Το KEΘEA ΑΝΑΔΥΣΗ λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη από το 2001 και καλύπτει όλη την περιοχή της Βόρειας Ελλάδας. Υποστηρίζει εφήβους και νέους (13-21 χρονών) που κάνουν περιστασιακή ή συστηματική χρήση ψυχοτρόπων ουσιών και τις οικογένειές τους.
Τηλ. 2310 – 25 35 34
Για όλα τα άλλα Προγράμματα του ΚΕΘΕΑ μπορείτε να καλέσετε στην Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχολογικής Υποστήριξης του ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ στο τετραψήφιο 1145 (αστική χρέωση) ή να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.kethea.gr
Το ΚΕΘΕΑ είναι το μεγαλύτερο δίκτυο υπηρεσιών απεξάρτησης και κοινωνικής επανένταξης στη χώρα μας. Βρίσκεται δίπλα στους χρήστες ουσιών και τις οικογένειές τους από την ίδρυση της ΙΘΑΚΗΣ, της πρώτης ελληνικής Θεραπευτικής Κοινότητας, το 1983. Όλες οι υπηρεσίες του παρέχονται δωρεάν και χωρίς λίστες αναμονής: στο δρόμο, στα σωφρονιστικά καταστήματα, σε μονάδες σε όλη την Ελλάδα. To KEΘΕΑ απευθύνεται επίσης σε όσους αντιμετωπίζουν πρόβλημα με άλλες μορφές εξάρτησης, όπως το αλκοόλ, ο τζόγος και το διαδίκτυο.
Πηγή άρθρου: Drugcom.de του Γερμανικού Ομοσπονδιακού Κέντρου Πληροφόρησης για θέματα Υγείας
Μετάφραση:
Νατάσα Σεχίδου – μεταφράστρια
Επιμέλεια κειμένου:
Ηλίας Παρασκευόπουλος – κοινωνικός λειτουργός, σύμβουλος τοξικοεξάρτησης, οικογενειακός ψυχοθεραπευτής (ΚΕΘΕΑ ΙΘΑΚΗ / ΚΕΘΕΑ ΑΝΑΔΥΣΗ)
