Καθώς εξελίσσεται η επιστήμη, επιβεβαιώνει, συχνά καθυστερημένα, ότι αυτά που ήδη γνωρίζουμε σε σχέση με την αγάπη είναι λογικά και αδιαμφισβήτητα. Ιατρικές μελέτες δείχνουν ότι η αγάπη κάνει καλό στην υγεία και την ποιότητα της ζωής μας.
Ενώ μόνον λίγοι από εμάς χρειάζονται αποδείξεις για το ότι η αγάπη είναι ωφέλιμη στην υγεία και την ευζωία μας, το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου μας μάλλον θα ενισχυθεί από τη γνώση ότι αυτό είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο – το να αγαπάμε και να νιώθουμε ότι μας αγαπούν δημιουργεί ωφέλιμες χημικές και ορμονικές καταστάσεις, που οδηγούν στη θεραπεία και την καλή υγεία.
Advertisment
Εδώ θα αναφερθούμε σε λίγες μόνο από τις πολλές μελέτες που μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο και σε πολλά περιοδικά, όπως επίσης και στο βιβλίο της Candace Pert “Μόρια Συναισθημάτων” (Molecules of Emotion) και στην κινηματογραφική ταινία «Τι στο… μπιιιπ… ξέρουμε!;»
Ένας από τους πρωτοπόρους στην ιατρική μελέτη της αγάπης είναι ο Dr Dean Ornish, M.D., ο οποίος έγραψε το βιβλίο Αγάπη και Επιβίωση: η Επιστημονική Βάση της Θεραπευτικής Δύναμης της Οικειότητας (Love and Survival: The Scientific Basis for the Healing Power of Intimacy), όπου αναφέρει πολλές παρόμοιες μελέτες.
Μια έρευνα στο πανεπιστήμιο Yale αφορούσε 119 άνδρες και 40 γυναίκες, οι οποίοι έκαναν στεφανιογραφία. Απ’ αυτούς, εκείνοι που ένιωθαν πιο πολύ ότι τους αγαπούσαν και τους στήριζαν είχαν σημαντικά λιγότερες αποφράξεις στις καρδιακές αρτηρίες από τα άλλα μέλη της ομάδας.
Advertisment
Άλλη παρόμοια έρευνα έγινε σε 10 χιλιάδες έγγαμους άνδρες χωρίς προηγούμενο ιστορικό οπισθοστερνικών (στηθαγχικών) πόνων αλλά με υψηλά επίπεδα παραγόντων επικινδυνότητας, όπως ανεβασμένη χοληστερίνη, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτη, ηλεκτροκαρδιογραφικές ανωμαλίες. Εκείνοι που πίστευαν ότι οι γυναίκες τους δεν τους αγαπούσαν, ένιωθαν σχεδόν διπλάσιους στηθαγχικούς πόνους από την άλλη ομάδα, οι οποίοι ένιωθαν ότι οι γυναίκες τους, τους αγαπούσαν.
Η προσφορά αγάπης φαίνεται ότι κάνει το ίδιο καλό και στη διαδικασία της γήρανσης. Μία έρευνα σε πάνω από 700 ηλικιωμένους έδειξε ότι η γήρανση αναστελλόταν περισσότερο όταν οι άνθρωποι αυτοί προσέφεραν στους άλλους, παρά όταν δέχονταν από τους άλλους. Όση περισσότερη αγάπη και στήριξη έδιναν, τόσο περισσότερο ωφελούνταν σωματικά.
Σε μια άλλη μελέτη, δόθηκαν σε 276 υγιείς εθελοντές, ηλικίας από 18 έως 55 ετών, ρινικές σταγόνες που περιείχαν ρινο-ιό (rhinovirus), ο οποίος προκαλεί το κοινό κρυολόγημα. Οι ερευνητές αξιολόγησαν τους υποκείμενους στην έρευνα ανάλογα με 12 τύπους σχέσεων: με συζύγους, γονείς, πεθερικά, παιδιά και άλλα μέλη του στενού οικογενειακού κύκλου, γείτονες, φίλους, συναδέλφους, συμμαθητές και μέλη διαφόρων ομάδων. Ενώ όλοι σχεδόν επηρεάστηκαν, δεν ανέπτυξαν όλοι συμπτώματα κρυολογήματος.
Εκείνοι που ανέφεραν μόνον έναν έως τρεις τύπους σχέσεων είχαν πάνω από τετραπλό κίνδυνο εξέλιξης του κρυολογήματος, σε σύγκριση με αυτούς που ανέφεραν πάνω από έξι τύπους σχέσεων. Προφανώς, οι συναισθηματικοί μας δεσμοί με τους γύρω μας ενισχύουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα.
Ο Dr Dean Ornish καταλήγει στο βιβλίο του: «Όταν νιώθεις ότι σ’ αγαπούν, ότι τρέφεσαι συναισθηματικά, ότι σε νοιάζονται, ότι σε στηρίζουν, ότι έχεις στοργή, τότε έχεις περισσότερες πιθανότητες να είσαι ευτυχισμένος και υγιής. Έχεις πολύ λιγότερο κίνδυνο να αρρωστήσεις και, αν αρρωστήσεις, έχεις περισσότερες πιθανότητες να ξεπεράσεις την ασθένεια».
Πρώιμου σταδίου έρευνες σε «ερωτευμένους» δείχνουν ότι το να είσαι ερωτευμένος προκαλεί ορισμένες ωφέλιμες χημικές αντιδράσεις και ορμονικά αποτελέσματα. Όταν δύο άνθρωποι νιώθουν έλξη ο ένας για τον άλλον, φαίνεται ότι αυξάνονται κάποια χημικά στοιχεία στον οργανισμό τους.
Ένα απ’ αυτά είναι η Φενυλαιθυλαμίνη, η οποία επιταχύνει τη ροή πληροφοριών μεταξύ των νευρικών κυττάρων. Άλλα στοιχεία είναι η Δοπαμίνη, η οποία μας κάνει να νιώθουμε ωραία και η Νορεπινεφρίνη, η οποία διεγείρει την παραγωγή αδρεναλίνης. Σύντομα θα μας κατακλύσουν μελέτες πάνω σ’ αυτό το θέμα, που θα αποδεικνύουν τα οφέλη του να αγαπάς και να σε αγαπούν.
Έρευνες στο Ινστιτούτο για τα Μαθηματικά της Καρδιάς (Institute for HeartMath) στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ απoκάλυψαν ότι όταν νιώθουμε αγάπη ή άλλα θετικά συναισθήματα, όπως συμπόνια, νοιάξιμο, ευγνωμοσύνη, η καρδιά μας στέλνει μηνύματα στον εγκέφαλο που προκαλούν την έκκριση ορμονών, οι οποίες επιδρούν θετικά στην υγεία μας και στη συναισθηματική μας κατάσταση.
Μια εξήγηση στο «Ινστιτούτο για τα Μαθηματικά της Καρδιάς» είναι ότι στην πραγματικότητα η καρδιά παρακολουθεί τη ροή αίματος για να εντοπίσει ορμόνες και μεταφράζει τις ορμονικές πληροφορίες σε νευρολογικές πληροφορίες.
Όταν είμαστε ανήσυχοι, θυμωμένοι ή στενοχωρημένοι, προκαλείται αρρυθμία στους καρδιακούς παλμούς παρεμποδίζοντας τη λειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού.
Από την άλλη, όταν έχουμε συναισθήματα όπως αγάπη, ευγνωμοσύνη, εκτίμηση, η καρδιά μας χτυπάει ρυθμικά, διευκολύνοντας τη λειτουργία του φλοιού. Οι ρυθμικοί καρδιακοί παλμοί δημιουργούν έναν εσωτερικό συγχρονισμό που βελτιώνει τον τρόπο που σκεφτόμαστε, αισθανόμαστε και χειριζόμαστε την ασθένεια.
Επιπλέον, φαίνεται ότι οι ρυθμοί της καρδιάς επηρεάζουν άμεσα το ίδιο το νευρικό μας σύστημα, επιφέροντας μεγαλύτερη αρμονία και ισορροπία. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα διαιρείται σε δύο κλάδους, έναν που επιταχύνει και έναν που επιβραδύνει τις διαδικασίες. Όταν είμαστε «εκτός αγάπης» με αρνητικά συναισθήματα, αυτοί οι δύο κλάδοι του συστήματος χάνουν την αρμονική τους συνεργασία.
Όταν είμαστε σε μία κατάσταση μη αγάπης ή όταν είμαστε θυμωμένοι με κάποιον, οι δύο κλάδοι του νευρικού συστήματος αποσυγχρονίζονται. Μοιάζει σαν να πολεμούν ο ένας τον άλλον. Ο ένας προσπαθεί να επιταχύνει τους παλμούς της καρδιάς καθώς ο άλλος προσπαθεί να τους επιβραδύνει. Αυτό δημιουργεί τον πολύ ακατάστατο καρδιακό ρυθμό, ο οποίος με τη σειρά του, προκαλεί περισσότερη συναισθηματική ένταση στο νευρικό σύστημα και στο νου μας. Όμως, όταν είμαστε σε κατάσταση αγάπης, η καρδιά μας λειτουργεί ρυθμικά, πράγμα που επιτρέπει στο σώμα να συνεχίσει τη φυσική του αναγεννητική διαδικασία.
Η επιστήμη αρχίζει ακριβώς να βρίσκει αποδείξεις ότι η αγάπη και η συμπόνια ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Για παράδειγμα, όταν οι υποκείμενοι στην έρευνα ένιωθαν θυμωμένοι για διάστημα πέντε λεπτών, τα επίπεδα κορτιζόλης αυξάνονταν. Η κορτιζόλη, γνωστή ως «ορμόνη του άγχους», καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα. Ως αποτέλεσμα, οι άνθρωποι στο πείραμα είχαν μειωμένη έκκριση του σπουδαίου αντισώματος ανοσοσφαιρίνη Α (ΙgA) για έξι ώρες, ύστερα από θυμό μόνο πέντε λεπτών. Η έκκριση της IgA λειτουργεί σαν πρώτη γραμμή άμυνας του σώματος κατά της ασθένειας.
Έτσι, IgA σε χαμηλότερα από τα φυσιολογικά επίπεδα, μας καθιστά πιο ευάλωτους στα κρυολογήματα, τη γρίπη και τις ασθένειες του αναπνευστικού.
Από την άλλη πλευρά, όταν οι ίδιοι άνθρωποι ένιωθαν αγάπη και εκτίμηση έστω για πέντε λεπτά, η έκκριση της IgA αυξανόταν σημαντικά. Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι ενώ η IgA ανέρχεται σχεδόν κατακόρυφα ύστερα από πεντάλεπτη αγάπη και μετά πέφτει, έπειτα αρχίζει μία αργή, βαθμιαία αύξηση, η οποία κρατά για πολλές ώρες.
Πριν λίγα χρόνια, οι ερευνητές στο «Ινστιτούτο για τα Μαθηματικά της Καρδιάς» χρησιμοποίησαν θετικό οραματισμό και εσωτερική καλλιέργεια θετικών συναισθημάτων για να διδάξουν 30 ανθρώπους πώς να νιώθουν αγάπη με συνειδητό τρόπο.
Ύστερα από ένα μήνα μέτρησαν τα επίπεδα κορτιζόλης και DΗΕΑ, γνωστής ως «αντιγηραντική ορμόνη». Οι μετρήσεις αυτών των δύο ορμονών θεωρούνται ένα πολύ καλό μέτρο άγχους και γήρανσης. Εάν βρίσκονται σε δυσαρμονία, με υψηλή κορτιζόλη και χαμηλή DΗΕΑ, έχουμε ραγδαία γήρανση. Βρήκαν ότι τα επίπεδα κορτιζόλης όλης της ομάδας είχαν μειωθεί κατά μέσο όρο 23%, ενώ τα επίπεδα DΗΕΑ είχαν αυξηθεί 100% σε όλους.
Φαίνεται ότι το να μάθουμε να αγαπάμε και να μένουμε σ’ αυτά τα συναισθήματα αγάπης, φέρνει ισορροπία σ’ αυτές τις ορμόνες επηρεάζοντας θετικά την υγεία μας.
Όταν από τη ξεχωριστότητα, το θυμό και την πικρία εξελισσόμαστε προς τη συμπόνια, την αγάπη και την ευγνωμοσύνη, η υγεία μας βελτιώνεται σημαντικά.
H Candace Pert, Ph.D, ερευνήτρια – καθηγήτρια στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Georgetown στην Ουάσιγκτον και συγγραφέας του βιβλίου που προαναφέραμε «Μόρια Συναισθημάτων: Γιατί Νιώθεις Όπως Νιώθεις» (Molecules of Emotion, Why You feel the Way You Do [Scribner 1997]) αναφέρει ότι οι ενδορφίνες, οι οποίες σχετίζονται με το αίσθημα της ευδαιμονίας, μας βοηθούν να «δενόμαστε» με τους άλλους ανθρώπους.
Με άλλα λόγια, μας βοηθούν να δημιουργούμε σχέσεις αγάπης. Οι ενδορφίνες είναι «φυσικές ενδογενείς ουσίες, παρόμοιες με τη μορφίνη, τις οποίες παράγουμε στον εγκέφαλο, τα σεξουαλικά όργανα, τα έντερα, το ανοσοποιητικό σύστημα και την καρδιά», λέει η Pert.
Σύμφωνα με την ίδια ερευνήτρια: «Όταν νιώθουμε αγάπη, τα δεδομένα δείχνουν σίγουρα ότι εμπλέκονται ενδορφίνες». Είναι γνωστό ότι οι ενδορφίνες δημιουργούν ένα θετικό συναίσθημα παρόμοιο με ευδαιμονία, όπως επίσης ότι διεγείρουν τα ειδικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, τα ονομαζόμενα κύτταρα του «φυσικού καταστροφέα», τα οποία καταπολεμούν τον καρκίνο. Επιπλέον, βελτιώνουν την πέψη και την απέκκριση.
Ευτυχώς, μπορούμε να δεχόμαστε τα οφέλη της αγάπης ακόμα και όταν δεν έχουμε σύζυγο ή εραστή. Μπορούμε να νιώθουμε αγάπη για ένα συνάδελφο, γονιό, παιδί ή συγγενή. Η ακόμα για κάποιο σκυλάκι, γατάκι, ψάρι ή φυτό. Μπορούμε να νιώθουμε αγάπη για το Θεό. Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι ζουν πιο υγιή ζωή ή αναρρώνουν καλύτερα ύστερα από σοβαρή ασθένεια ή εγχείρηση, αν έχουν κατοικίδιο ζώο – ειδικά, οι ηλικιωμένοι τα πάνε γενικά καλύτερα όταν έχουν κάποιο ζώο στο σπίτι.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε την ίδια θετική ορμονική αρμονία, αν εστιαζόμαστε σε συναισθήματα βαθιάς ευγνωμοσύνης ή εκτίμησης για ανθρώπους, τοποθεσίες, το φαγητό που τρώμε, κάποιον ηθοποιό, κάποιον ηγέτη, μια κινηματογραφική ταινία, μια συναυλία ή οποιοδήποτε πλάσμα, αντικείμενο, δραστηριότητα ή γεγονός που μας κάνει να νιώθουμε καλά. Τα θετικά συναισθήματα, όπως η αγάπη και η ευγνωμοσύνη βελτιώνουν την εσωτερική μας φυσιολογία εξισορροπώντας το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Το να νιώθουμε ότι μας αγαπούν και το να αγαπάμε τους άλλους κυριολεκτικά δομεί την υγεία και τη θεραπεία μας.
Σε έρευνες πάνω στη «νευροβιολογία της γονικής αγάπης» έχουν παρατηρήσει ότι η ορμόνη Οξυτοκίνη – που σχετίζεται με τα αισθήματα αγάπης για το παιδί και επίσης με το θηλασμό – έχει ισχυρή επίδραση στο σώμα, το νου και τη συμπεριφορά. Είναι το αντικαταθλιπτικό και το αγχολυτικό της φύσης. Δημιουργεί αισθήμα- τα ηρεμίας και μια αίσθηση σύνδεσης και έτσι πραγματικά καθορίζει το πώς βλέπουμε τον κόσμο. Επίσης, μειώνει τα πάθη, πράγμα που την κάνει το κλειδί στην θεραπεία των εθισμών κάθε είδους. Για παράδειγμα, ποντίκια που τα είχαν εθίσει στην ηρωίνη, χρησιμοποιούσαν λιγότερη ναρκωτική ουσία, όταν οι ερευνητές τους αύξησαν το επίπεδο της οξυτοκίνης στον εγκέφαλό τους.
Στα μελλοντικά χρόνια θα επιβεβαιωθεί πολύ περισσότερο το πόσο ευεργετικό είναι για μας να μας αγαπούν και εμείς να αγαπούμε και να εκτιμούμε τους άλλους ανθρώπους και την ίδια τη ζωή. Ίσως να μην χρειαζόμαστε την επιστήμη να μας το πει αυτό, αλλά ίσως χρειάζεται να μας υπενθυμίσουν αυτό που η επιστήμη καταδεικνύει και ανακοινώνει.
Ρόμπερτ Ηλίας Νατζέμυ
ETRA PUBLISHING ©2007
