Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα των εξαρτήσεων αποκτά επικίνδυνες διαστάσεις και στη χώρα μας, καθώς ο αριθμός των «νέων χρηστών» συνεχώς αυξάνει, ενώ οι μορφές εξαρτητικής συμπεριφοράς πολλαπλασιάζονται.
Η πιο ακραία και καταστροφική μορφή εξάρτησης είναι εκείνη που οδηγεί σε μια δουλική σχέση ενός ατόμου με μία ή, πολλές φορές, και περισσότερες ψυχοτρόπες ουσίες, όπως τα ναρκωτικά, το αλκοόλ, τα χάπια.
Advertisment
Σε μια εποχή δύσκολη, με τάσεις μηδενισμού, έλλειψη οραμάτων, ανυπαρξία ιδανικών, αναξιοπιστία, ψέματα, ανεργία, παντοδυναμία του χρήματος, διαφήμιση πολυφαρμακίας και αλκοολούχων ποτών, δημιουργούνται όλες οι προϋποθέσεις που ενισχύουν την επικινδυνότητα του φαινομένου.
Η εξάρτηση αποτελεί ένα σύμπτωμα δυσλειτουργίας ενός ολόκληρου συστήματος αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στο εξαρτημένο άτομο, την οικογένειά του, την κοινωνία, τον πολιτισμό. Σύμπτωμα μιας μπλοκαρισμένης ή και αδύνατης επικοινωνίας, μιας αφόρητης οδύνης.
Η εξάρτηση ισοδυναμεί με το χάσιμο του ελέγχου από το άτομο όσον αφορά την ποσότητα και τη διάρκεια λήψης της ουσίας, με αποτέλεσμα το άτομο να επιθυμεί όλο και μεγαλύτερες δόσεις και να μην μπορεί να βάλει όριο και φρένο στην παρορμητικότητά του. Έτσι, οχυρώνεται πίσω από την ουσία και με έναν τρόπο «φεύγει» από την οδυνηρή πραγματικότητά του. Είναι μια διαδικασία απώλειας της σκέψης, απώλειας της ελευθερίας του. τα στοιχεία που την χαρακτηρίζουν είναι έντονη επιθετικότητα, μοναξιά και αυτοκαταστροφή, αν αναλογιστούμε πόσο «δηλητήριο» βάζει ο ίδιος στο σώμα του και με τι τρόπο.
Advertisment
Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι η χρήση είναι ταυτόχρονα και ηδονή αλλά και πόνος. Το άτομο που κάνει χρήση έχει ένα δυσλειτουργικό εγώ, ανίκανο και αδύναμο να ελέγξει και να επεξεργαστεί, να διαχειριστεί αλλά κυρίως να αντέξει τα έντονα συναισθήματα που αισθάνεται, όπως θυμό, άγχος, χαρά, συγκίνηση, φόβο, ντροπή, ενοχές, ματαίωση.
Η χρήση δίνει το αίσθημα της παντοδυναμίας, της τελειότητας, του αθάνατου, ένα αίσθημα ψεύτικο και εύθραυστο. Δεν πρόκειται βέβαια για την απόλυτη ευδαιμονία, δεν πρόκειται για την απόλυτη λήθη, μιας και η ψυχή πάντοτε ανθίσταται λίγο εκεί στα κατάβαθα όπου ο εξαρτημένος την έχει παραγκωνίσει, αλλά πρόκειται για την αποχαύνωση της σκέψης, τη συσκότιση της συνείδησης, τον ηθικό λήθαργο μπροστά στον οποίο η πραγματικότητα συνεχίζει να κινείται δίχως το άτομο να βγαίνει από αυτόν. Είναι μια αυτοκτονία αργή, ακατανίκητη και ανώνυμη.
Σημαντικό ρόλο στην ύπαρξη εξαρτητικής συμπεριφοράς παίζει η οικογένεια του χρήστη. Συχνά, οι ίδιες οι οικογένειες διατηρούν μια παθολογική ισορροπία με το να ασχολούνται συνεχώς με το χρήστη και τη χρήση, αγνοώντας άλλα σημαντικά και πολλές φορές τραγικά θέματα που συμβαίνουν ή έχουν συμβεί μέσα σε αυτές.
Στις περισσότερες οικογένειες φαίνεται να υπάρχει ανεπίλυτο και ανεπεξέργαστο πένθος, το οποίο διαιωνίζεται χωρίς ποτέ να επιτυγχάνεται η αποδέσμευση των ατόμων από αυτό. Σε αυτές τις οικογένειες συνήθως ο πατέρας είναι μια φιγούρα απούσα. Ένας πατέρας που δεν συμμετέχει λόγω φόρτου εργασίας ή λόγω κακής σχέσης με τη μητέρα, ένας πατέρας που δεν έχει άποψη και θέση στο σύστημα της οικογένειας, που μαθαίνει τα γεγονότα τελευταίος, που είναι άρρωστος ή που έχει πεθάνει.
Είναι η πιο παθητική φιγούρα ή η πιο βίαιη, αυτή που δημιουργεί το φόβο και τον τρόμο, γι’ αυτό γίνεται μισητή.
Ο Μπρουρόλ λέει: “Η τέχνη αρχίζει εκεί όπου αρχίζει η μικρή πινελιά”.
Τα λόγια αυτά εμπεριέχουν μια τρανταχτή αλήθεια και δεν ισχύουν μόνο για την τέχνη, μα και για όλη τη ζωή. Μπορούμε να πούμε ότι η πραγματική ζωή αρχίζει εκεί όπου αρχίζει «η μικρή πινελιά», εκεί όπου αρχίζει αυτό που μας φαίνεται σαν μια απειροελάχιστη αλλαγή.
Η πραγματική ζωή δεν είναι αυτό μέσα στο οποίο κάνουν την εμφάνισή τους μεγάλες εξωτερικές αλλαγές που κάνουν τους ανθρώπους να πολεμούν μεταξύ τους και να αλληλοσκοτώνονται. Η πραγματική ζωή αποτελείται από μια σειρά απειροελάχιστων, εσωτερικών κυρίως, αλλαγών.
Σε αυτήν τη δύσκολη και επίπονη διαδικασία αποκρυπτογράφησης των αιτιών και των όρων εγκατάστασης της εξάρτησης στον άνθρωπο βοηθούν και διάφορες διαμεσοποιημένες θεραπείες. Μία από αυτές είναι η δραματοθεραπεία.
Το δράμα προέρχεται από το ρήμα «δράω-ω», που σημαίνει «κάνω πράξη-δράση». Με τον όρο «δράση» εννοούμε τη θεατρική πράξη. Στη δραματοθεραπεία ενδιαφερόμαστε κυρίως για τη δημιουργική διαδικασία και επικοινωνία και όχι για την ερμηνεία και το αισθητικό αποτέλεσμα.
Μέσα από τα δρώμενα έχουμε δημιουργία η οποία μεταμορφώνει την παθητικότητα σε δράση, την άγνοια σε σοφία, την απομόνωση σε σχέση.
Οι θεραπευτικοί άξονες στους οποίους κινείται η δραματοθεραπεία στο χώρο της απεξάρτησης είναι οι παρακάτω:
1. Δημιουργία ενός περιβάλλοντος που να εμπνέει αποδοχή, εχεμύθεια, ελευθερία και ασφάλεια.
2. Δημιουργία θεραπευτικής σχέσης, σχέσης εμπιστοσύνης.
3. Ανάπτυξη αισθήματος αυτοέκφρασης – συνεργασίας.
4. Δημιουργία του αισθήματος του «ανήκειν» σε ένα χώρο, σε μια ομάδα.
5. Λειτουργία συμβολοποίησης.
6. Δημιουργία υγιούς σχέσης με έναν σημαντικό «ΑΛΛΟΝ».
7. Επεξεργασία αισθήματος αποτυχίας, απώλειας.
8. Ενίσχυση των ικανοτήτων του ανθρώπου και της αυτοεκτίμησής του.
9. Αναγνώριση και επαφή με το δημιουργικό κομμάτι.
10. Αναγνώριση ρόλων, αναγνώριση συστήματος ρόλων και ανάκληση νέων βοηθητικών ρόλων.
Βρίσκοντας ο κάθε θεραπευόμενος σιγά-σιγά το σύστημα των ρόλων του, καταλαβαίνει την ουσία της ταυτότητάς του: όλοι αυτοί οι ρόλοι του, τα κομμάτια που κάποια θα πρέπει να ελαττώσει και άλλα να ενισχύσει, απαρτίζουν την προσωπικότητά του. μέσω της δ/θ, οι θεραπευόμενοι βρίσκουν ένα μεγαλύτερο φάσμα έκφρασης, αναπτύσσοντας το σώμα και τη φωνή και με αυτόν τον τρόπο καταφέρνουν να βιώσουν, να επικοινωνήσουν και να μεταδώσουν θέματα που προηγουμένως δεν μπορούσαν.
Η θεατρική απόσταση επιτρέπει να συμβεί αυτό με έναν ελεγχόμενο τρόπο. Γιατί στο θέατρο δεν εμπλέκεται κανείς εξ’ ολοκλήρου αλλά υπάρχει πάντα ένα τμήμα του εαυτού που παρακολουθεί τον εαυτό και τους άλλους. Γι’ αυτό και δεν συνθλιβόμαστε!
Βιβλιογραφία: Τετράδια Ψυχιατρικής Robert Landy, Προσωπικότητα και Προσωπείο
Αντιγόνη Χριστοφόρου Ψυχοθεραπεύτρια – Δραματοθεραπεύτρια
Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής – Τμήμα Απεξάρτησης “18 Άνω”
