Η συναισθηματική νοημοσύνη δεν αφορά μόνο τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις γάτες, οι οποίες φαίνεται να αναπτύσσουν πολύ γρήγορα και εύκολα σχέσεις οικειότητας με τους ανθρώπους. Έτσι, όταν οι γάτες βιώσουν τον αποχωρισμό με έναν άνθρωπο που συμπαθούν, μπορεί να εμφανίσουν σημάδια κατάθλιψης. Αυτός είναι ο λόγος που η γατούλα σας κάνει «την ανάγκη» της στα παπούτσια σας όταν λείπετε στην δουλειά. Επομένως, στην περίπτωση που βρείτε τα παπούτσια σας βρεγμένα μη θυμώσετε με τον/την γάτα σας. Απλά αγκαλιάστε την. Άλλες αντιδράσεις αγάπης που μπορεί να παρατηρήσετε είναι όταν βηματίζει αργά, όταν «φωνάζει» ή όταν εμποδίζει την είσοδό σας στο σπίτι και μπλέκεται στα πόδια σας. Επίσης, πολλά γατάκια, όταν μένουν μόνα τους, κάνουν εμετό ή αναζητούν μανιωδώς τροφή.
Μεταξύ τους οι γάτες επικοινωνούν με ένα αργό πετάρισμα των ματιών. Όταν μια γάτα κάνει αυτήν την κίνηση προς μία άλλη γάτα της δείχνει ένα σημάδι συμφιλίωσης. Όταν ανοιγοκλείνουν, όμως, αργά τα μάτια τους προς εμάς τους ανθρώπους, μας δίνουν ένα σημάδι τρυφερότητας, ακόμα και αγάπης. Εμείς μπορούμε να ανταποδώσουμε αυτήν την κίνηση με το να τις κοιτάμε για αρκετή ώρα στα μάτια και να ανοιγοκλείσουμε και εμείς τα μάτια μας αργά.
Αυτά τα υπέροχα συμβαίνουν με τις γάτες και τους γάτους και μας οδήγησαν να πειραματιστούμε με την επικοινωνία ενός γάτου σε μια ομάδα ατόμων που πάσχουν από άνοια και μάλιστα σε προχωρημένα στάδια. Η πρώτη μας επαφή έδειξε ότι όλα τα άτομα δεν αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο απέναντι σε ένα ζώο, όπως ο γάτος που είχαμε στην διάθεσή μας, ο γάτος όμως αντέδρασε το ίδιο ήρεμα και αγαπησιάρικα με όλους!!!
Advertisment
Τα περισσότερα μέλη μιας ομάδας ηλικιωμένων με άνοια εξέφρασαν χαρά και αγάπη προς τον γάτο και ζήτησαν να το κρατήσουν στην αγκαλιά τους και να χαϊδέψουν το λευκό και απαλό τρίχωμα του. Ο γάτος (ράτσα περσικός) δέχθηκε να κάτσει αγκαλιά σε όποιο μέλος το κρατούσε και έδειχνε να απολαμβάνει την διαδικασία. Το ίδιο και η πλειονότητα των ηλικιωμένων μας. Ωστόσο, υπήρξαν και δύο από τα 20 περίπου μέλη της ομάδας που εξέφρασαν δυσαρέσκεια, άρνηση να τους πλησιάσει το ζώο και φόβο.
Μετά από αρκετό καιρό πειραματιστήκαμε με ένα σκυλάκι, επίσης καλής ράτσας το οποίο ήρθε στο χώρο μας μαζί με τον ιδιοκτήτη του, μια νεαρή κοπέλα που εκτρέφει το σκυλάκι αυτό ως εκπαιδευμένο κατοικίδιο. Στην περίπτωση αυτή το σκυλάκι πλησίαζε και τριγυρνούσε κοντά στα πόδια των ηλικιωμένους μας. Ηλικιωμένοι που ήταν εξοικειωμένοι με δικά τους σκυλιά άπλωσαν το χέρι τους και το χάιδεψαν.
Ωστόσο, επειδή ήταν ιδιαίτερα ζωηρό και υπερκινητικό η ιδιοκτήτρια το κρατούσε δεμένο από το λουράκι του. Συχνά επίσης σηκωνόταν στα δύο πόδια του και της ζητούσε να το πάρει αγκαλιά. Το ότι το σκυλάκι ήταν ιδιαίτερα παιχνιδιάρικο, με ζωηρό ταπεραμέντο, με μαλλιαρό λευκό τρίχωμα προκάλεσε ευφορία και ευεξία στα μέλη της ομάδας. Και οι 20 ηλικιωμένοι ήταν στραμμένοι προς το σκύλο, παρατηρούσαν τι έκανε, γελούσαν με τα παιχνίδια του και κάποιοι θυμήθηκαν εμπειρίες με σκύλους που είχαν στην ιδιοκτησία τους στο παρελθόν. Επίσης και στην περίπτωση αυτή κάποιοι ηλικιωμένοι θυμήθηκαν σκύλους που είχαν στο σπίτι τους στο παρελθόν.
Το τελευταίο ζωάκι με το οποίο πειραματιστήκαμε ήταν ένα μικρό επίσης λευκό χαμστεράκι. Επειδή το συγκεκριμένο ζώο είναι ιδιαίτερο μικρό δεν ρισκάραμε να το αφήσουμε ελεύθερο στο πάτωμα. Το τοποθετήσαμε στο κέντρο της αίθουσας μέσα σε ένα μεγάλο χάρτινο ανοιχτό κουτί όπου μπορούσαν όλοι οι ηλικιωμένοι να το βλέπουν. Κάποια στιγμή ως ιδιοκτήτρια του χάμστερ το πήρα στη χούφτα μου και το χάιδεψα. Αμέσως κάποιοι ηλικιωμένοι ζήτησαν να κρατήσουν στα χέρια τους το χαμστεράκι. Τελικά όλοι το κράτησαν στα χέρια τους.
Έχει ενδιαφέρον να γνωρίζεται ότι Animal-Assisted therapy (AAT) ή Pet Therapy είναι μια εναλλακτική συμπληρωματική μέθοδος θεραπείας κατά την οποία χρησιμοποιούνται ζώα ως «θεραπευτές». Η συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση έχει ως στόχο την βελτίωση της λειτουργικότητας ασθενών σε κοινωνικό συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο.
Advertisment
Η πιο παλιά αναφορά χρήσης ζώου για θεραπευτικούς λόγους έλαβε χώρα σε ένα Κέντρο Ψυχικής Υγείας το York Retreat στα τέλη του 18ου αιώνα, από τον William Tuke. Αξίζει να αναφέρουμε ότι και ο Freud κατέγραψε τις παρατηρήσεις του από την παρουσία ζώου στις συνεδρίες του. Συγκεκριμένα ο ίδιος είχε στο σπίτι του πολλούς σκύλους και συχνά έπαιρνε στις συνεδρίες που έκανε με ασθενείς τον σκύλο του τον Jofi ράτσας chow. Όπως αναφέρει ο ίδιος η παρουσία του σκύλου ήταν βοηθητική επειδή οι ασθενείς ανακάλυπταν πως ό,τι κι αν πουν δεν θα προκαλέσουν σοκ ή αναστάτωση στον σκύλο και αυτό τους καθησύχαζε και τους ωθούσε να χαλαρώσουν και να εμπιστευθούν. Αυτό ήταν αποτελεσματικότερο όταν ο ασθενής ήταν παιδί ή έφηβος.
Ωστόσο, το πρώτο καταγεγραμμένο πρόγραμμα Pet Therapy πραγματοποιήθηκε σε ειδικό χώρο που διέθεσε ο στρατός το 1940 για πρώτη φορά σε Νοσοκομείο της Νέας Υόρκης. Συγκεκριμένα, το πρόγραμμα αφορούσε την επανένταξη και κοινωνικοποίηση των βετεράνων στρατιωτών η οποία στηριζόταν σε ζώα (αγροτικά ζώα και ζώα συντροφιάς) και εφαρμόστηκε από τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό και τις Υγειονομικές Υπηρεσίες του Στρατού.
Έκτοτε αναφέρονται ανακοινώσεις επιστημονικών παρατηρήσεων για την επίδραση των ζώων σε ψυχολογικό αλλά και σε σωματικό επίπεδο πληθυσμών που αφορούν: παιδιά με ειδικές ανάγκες, παιδιά με αυτισμό, κακοποιημένα παιδιά, παιδιά με χρόνια νοσήματα. Για παράδειγμα, η θεραπευτική ιππασία για παιδιά με νευρολογικά και κινητικά προβλήματα είναι ένα σημαντικό μέρος της θεραπευτικής τους αγωγής.
Επίσης προγράμματα Pet Therapy συχνά εφαρμόζονται για τη βελτίωση της συναισθηματικής ωρίμανσης και κοινωνικοποίησης φυσιολογικών παιδιών προσχολικής ή σχολικής ηλικίας και εφήβων.
Επιπλέον, ενδιαφέρον παρουσιάζουν αποτελέσματα ερευνών που καταγράφουν την βελτίωση τόσο των ψυχολογικών όσο και των σωματικών παραμέτρων ατόμων της τρίτης ηλικίας, ασθενών με Alzheimer, ασθενών με AIDS, ασθενών με κατάθλιψη, ακόμη και φυλακισμένων.
Κλείνοντας το σύντομο αυτό άρθρο ενδιαφέρον έχει να σημειωθεί ότι εκτός από τα πιο συνηθισμένα ζώα – γάτα, σκύλος – μπορούν να χρησιμοποιηθούν για θεραπευτικούς λόγους επίσης τα άλογα, τα κουνέλια, τα ψάρια, οι χελώνες, τα χάμστερ και τα ωδικά πουλιά. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να χρησιμοποιούνται δελφίνια, αλλά και αγροτικά ζώα. Τα ζώα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε θεραπευτικό πλαίσιο δεν είναι απαραίτητο να ανήκουν σε μια συγκεκριμένη ράτσα. Είναι όμως σημαντικό να έχουν κάποια συγκεκριμένα στοιχεία ιδιοσυγκρασίας. Δηλαδή, να εμφανίζουν φιλική και ήρεμη συμπεριφορά απέναντι σε ανθρώπους έτσι ώστε με μια στοιχειώδη εκπαίδευση να δέχονται την επαφή και την αγκαλιά από οποιοδήποτε άτομο τα πλησιάσει.
Τέλος, εάν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε οποιουδήποτε ζώο σε προγράμματα θεραπευτικής συντροφιάς πρέπει να του εξασφαλίσουμε αρίστη ποιότητα ζωής και συνεχή κτηνιατρική φροντίδα.
Κατερίνα Σιαμπάνη. Msc Συμβουλευτικής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια και Εκπαιδεύτρια Gestalt.
