Τι είναι η τέχνη Αντρέι;
Πριν ορίσουμε ο,τιδήποτε πρέπει να απαντήσουμε με μια ευρύτερη ερώτηση: Ποιο νόημα έχει η ζωή του ανθρώπου στη γη; Ίσως να βρεθήκαμε εδώ για να ανυψωθούμε πνευματικά. Αν η ζωή μας τείνει σε έναν πνευματικό πλούτο, ίσως η τέχνη να είναι ένας από τους τρόπους προσέγγισης αυτού του σκοπού. Αυτό πιστεύω με τον τρόπο που ορίζω την ζωή. Η τέχνη πρέπει να βοηθά τον άνθρωπο στην πνευματική του εξύψωση. Δεν ξέρω. Μερικοί λένε ότι η τέχνη βοηθάει τον άνθρωπο να κατανοήσει τον κόσμο. Ότι είναι γνώση όπως και κάθε διανοητική δραστηριότητα. Δεν πείθομαι με την εκδοχή της γνώσης. Με αυτή την έννοια είμαι σχεδόν αγνωστικιστής. Η γνώση μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από τον βασικό σκοπό της ζωής μας. Όσο πιο πολλά μαθαίνουμε τόσα λιγότερα ξέρουμε. Αφού όσο εμβαθύνουμε ο ορίζοντας στενεύει. Η τέχνη εξυψώνει τον άνθρωπο για να ξεπεράσει τον εαυτό του και να φτάσει σε αυτό που θα ονομάζαμε ελεύθερη βούληση. Οι πιέσεις που δέχεται ο Ρουμπλιώφ δεν είναι εξαίρεση. Κάθε καλλιτέχνης δέχεται πιέσεις. Ποτέ δεν έχει ιδανικές συνθήκες εργασίας. Μα και αν υπήρχαν αυτές οι συνθήκες ίσως τότε να μην επιζούσε η δουλειά του. Γιατί ο καλλιτέχνης δεν ζει στο κενό. Πρέπει να δέχεται κάποια πίεση. Δεν ξέρω τι είδους μα πρέπει να υπάρχει. Ο καλλιτέχνης υπάρχει επειδή ο κόσμος δεν είναι τέλειος. Κανείς δεν θα είχε τη ανάγκη της τέχνης αν στον κόσμο βασίλευαν η ομορφιά και η αρμονία. Ο άνθρωπος δεν θα έψαχνε την αρμονία σε άλλες δραστηριότητες. Θα ζούσε μέσα της. Η τέχνη γεννιέται από τις κακοτεχνίες του κόσμου και αυτό είναι το θέμα της ταινίας μου «Αντρέι Ρουμπλιώφ». Η αναζήτηση δεσμών και εννοιών που εκφράζονται στις αρμονικές σχέσεις μεταξύ ανθρώπων, μεταξύ τέχνης και ζωής, χρόνου και ιστορίας. Αυτό είναι το θέμα της ταινίας μου.
Advertisment
Τι πιστεύετε για την επιστήμη; Είναι για καλό ή για κακό;
Μπορούμε να μιλήσουμε και να αξιολογήσουμε τα επιτεύγματα της επιστημονικής προόδου. Όμως πιστεύω ότι η επιστήμη δεν εξαρτάται από τον άνθρωπο. Επομένως δεν μπορούμε να πούμε εάν είναι καλή ή κακή. Μπορούμε όμως να πούμε μετά από μακροχρόνιες ιστορικές διαδικασίες , ο πολιτισμός μας έφτασε σε ένα στάδιο δραματικής εσωτερικής σύγκρουσης του ανθρώπου. Υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα ανάμεσα στην επιστημονική-τεχνολογική του εξέλιξη και στην πνευματική του ανάπτυξη. Και το χάσμα αυτό διαρκώς διευρύνεται. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που οι συνθήκες σήμερα είναι δραματικές. Ο πολιτισμός μας βρίσκεται στο χείλος του πυρηνικού ολέθρου, ακριβώς εξαιτίας του χάσματος ανάμεσα στις δυο σφαίρες του ανθρώπου.
Τι πιστεύεται για ανθρώπους όπως ο Αϊνστάιν και ο Γαλιλαίος;
Advertisment
Πιστεύω ότι και οι δύο είχαν άδικο.
Αντρέι τι θα θέλατε να πείτε στους νέους;
Θα μου άρεσαν αν μάθαιναν να αγαπούν την μοναξιά. Το να μένουν μόνοι με τον εαυτό τους. Νομίζω ότι τα προβλήματα των νέων έγκεινται στο γεγονός ότι συναθροίζονται για να κάνουν θορυβώδεις ή και επιθετικές πράξεις. Και αυτό επειδή δεν θέλουν να νιώσουν μόνοι. Πράγμα θλιβερό. Ο άνθρωπος πρέπει να μάθει να ζει μόνος από παιδί. Γιατί το να ζεις μόνος δεν σημαίνει ότι νιώθεις μοναξιά.
Αντρέι αγαπάτε τον εαυτό σας; Θα θέλατε να είστε διαφορετικός;
Μου φαίνεται ότι δεν τον αγαπώ αρκετά. Εξάλλου αυτό ισχύει για όλους μας. Αν αγαπούσαμε τον εαυτό μας θα μπορούσαμε να αγαπήσουμε και τους άλλους. Αυτός που δεν αγαπά τον εαυτό του, που δεν ξέρει τον σκοπό της ύπαρξης του, δεν μπορεί να νιώσει αγάπη ούτε για τους άλλους ούτε για την ίδια την ζωή. Δεν αγαπώ αρκετά τον εαυτό μου και επομένως δεν αγαπώ αρκετά ούτε τους άλλους. Μα θα το ήθελα. Ένα από τα βασικά μου ελαττώματα είναι η ανυπομονησία και διαρκώς προσπαθώ να απαλλαγώ. Φοβάμαι ότι θα αποτύχω. Δεν είμαι αρκετά ανεκτικός για την ηλικία μου. Αλήθεια αυτό με κάνει να υποφέρω γιατί δεν μπορώ τους άλλους με συμπάθεια. Οι άνθρωποι με ενοχλούν.
Υπήρξατε ποτέ φτωχός;
Τα παιδικά μου χρόνια ήταν πολύ φτωχά. Η μητέρα μου μας ανέθρεψε σε δύσκολους καιρούς και ξέρω καλά τι θα πει φτώχεια. Πέθαινα πραγματικά της πείνας. Κάποτε δεν υπήρχε ελπίδα ούτε για ένα κομμάτι ψωμί, την επόμενη μέρα. Είναι σκληρό και εξευτελιστικό για τον άνθρωπο. Μα, τον διδάσκει και τον συμπονά. Αυτός που πείνασε στα αλήθεια δεν θα γίνει ποτέ άπληστος.
Και ο πλούτος τι είναι;
Για μένα δεν είναι τίποτα το ιδιαίτερο. Είναι ένα μέσο που σου επιτρέπει να κάνεις τι ζωή που θέλεις. Και εφόσον αποφάσισα να κάνω απλή ζωή δεν νομίζω να θελήσω ποτέ να γίνω πλούσιος. Εξάλλου τι είναι ο πλούτος; Είναι κάτι σχετικό. Ο άνθρωπος δεν τον χρειάζεται διότι όταν τον αποκτήσει αλλάζει, γίνεται άπληστος, αμύνεται για να προασπίσει τα χρήματα του, γίνεται σκλάβος τους και αυτή είναι η αρνητική άποψη του πλούτου. Η σκλαβιά που επιβάλει στον άνθρωπο.
Αντρέι πότε ήταν η τελευταία φορά που κλάψατε;
Όταν πέθανε η μητέρα μου ένιωσα πολύ μόνος. Είχα χάσει τον πιο κοντινό μου άνθρωπο έστω και αν ζούσαμε χώρια, μακριά ο ένας από τον άλλον. Την τελευταία φορά που έκλαψα ήταν όταν πέθανε. Όχι από πόνο ή λύπη για τον θάνατο της. Εξάλλου ήταν άρρωστη από καιρό και θα έπρεπε να χαρώ που ο θάνατος την απάλλαξε από τα βάσανα της. Όχι. Έκλαψα από εγωισμό. Επειδή ένιωθα μόνος. Επειδή είχα χάσει τον πιο κοντινό μου άνθρωπο. Ήταν δάκρυα εγωισμού. Αλλά και όλα τα δάκρυα είναι εγωιστικά. Είναι η πραγματική ενσάρκωση του εγωισμού.
