«Μένω στο γάμο μου για χάρη των παιδιών». Αυτή η φράση αποτελεί μια από τις πιο κοινές «δικαιολογίες» που ακούω από ανθρώπους που υποστηρίζουν ότι θα ήθελαν να χωρίσουν αλλά δεν το τολμούν. Η στερεότυπη αντίληψη που κυριαρχούσε για χρόνια στην κοινωνία μας ήταν ότι τα «παιδιά χωρισμένων γονιών» είναι καταδικασμένα να αντιμετωπίσουν αυξημένα προβλήματα συμπεριφοράς τόσο στην παιδική όσο και στην μετέπειτα ενήλικη ζωή τους. Η αντίληψη αυτή κυριαρχούσε σε τέτοιο βαθμό που κάποιοι κατέληξαν να υποστηρίζουν ότι εφόσον ένα ζευγάρι επέλεξε να κάνει παιδιά οφείλει να παραμείνει δεσμευμένο στο γάμο του όσο δυσλειτουργικός και αν είναι αυτός. Οι αντιλήψεις αυτές όμως έχουν ξεκινήσει τις τελευταίες δύο δεκαετίες σιγά-σιγά να αποδομούνται και να αντικαθίστανται από την άποψη ότι η εμμονή σε έναν «άρρωστο» γάμο μπορεί τελικά να αποδειχτεί πιο επιβλαβής για τα παιδιά από ότι ένα διαζύγιο.
Οι απόψεις για το τι είναι σωστό για τα παιδιά και τι όχι πλέον διίστανται, και όταν οι απόψεις διίστανται η παραφιλολογία ανθεί. Τι ισχύει λοιπόν και τι δεν ισχύει; Έχουν δίκιο οι γονείς που επιλέγουν να «μείνουν μαζί για τα παιδιά» ή μήπως η παραμονή σε ένα δυστυχισμένο γάμο είναι τελικά πιο επιβλαβής για τα παιδιά από ό,τι η διάλυσή του; Είναι τα παιδιά χωρισμένων γονιών καταδικασμένα να ζήσουν μια ζωή γεμάτη ψυχολογικά προβλήματα ή είναι οι συγκρούσεις των γονέων αυτές που τελικά τους δημιουργούν άλυτες ψυχολογικές εμπλοκές;
Advertisment
Συχνά καλούμαι να δώσω απαντήσεις σε τέτοιου είδους ερωτήματα. Η άποψή μου είναι πλέον σαφής: Ένα διαζύγιο σίγουρα δεν είναι ευχάριστο αλλά δεν είναι κατ’ ανάγκη αυτό καθ’εαυτό που πληγώνει και που δημιουργεί ψυχολογικές εμπλοκές στα παιδιά. Ο πραγματικά επιβαρυντικός παράγοντας για τα παιδιά είναι η έντονη εχθρότητα που συχνά αναπτύσσεται μεταξύ δύο συντρόφων που οδεύουν προς το διαζύγιο και που δυστυχώς συνήθως συνεχίζεται και μετά από αυτό.
Θα προσπαθήσω να το πω ακόμα πιο απλά: Αυτό που έχει σημασία για την ψυχολογική και συναισθηματική ευημερία των παιδιών δεν είναι αν οι γονείς τους είναι παντρεμένοι ή χωρισμένοι αλλά η ποιότητα της σχέσης τους. Εν ολίγοις αυτό που έχει σημασία για τα παιδιά είναι οι γονείς τους να μην συμπεριφέρονται εχθρικά ο ένας προς στον άλλον αλλά αντίθετα να νοιάζονται ο ένας για τον άλλον και να αλληλοϋποστηρίζονται, ανεξάρτητα αν αυτό συμβαίνει στα πλαίσια του γάμου ή μετά από ένα διαζύγιο. Σύμφωνα με την προσωπική μου εμπειρία ένα «καλό διαζύγιο» είναι προτιμότερο από έναν δυστυχισμένο γάμο. Δεν σας κρύβω ότι βλέπω συχνά παιδιά χωρισμένων γονιών με λιγότερα προβλήματα σε σύγκριση με παιδιά που οι γονείς τους μένουν μαζί σε ένα γάμο που δεν λειτουργεί. Και αυτό είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη.
Το ότι οι συγκρούσεις είναι επιβλαβείς για τα παιδιά βέβαια είναι κάτι που πλέον οι περισσότεροι γονείς γνωρίζουν. Κάποιοι, λοιπόν, καταλήγουν να πιστεύουν ότι η λύση είναι να μην τσακώνονται μπροστά στα παιδιά. Η δική μου άποψη είναι ότι η ιδέα να αποκρύπτει ένα ζευγάρι τις συγκρούσεις του από τα παιδιά όχι μόνο δεν είναι καλή αλλά έχει αποδειχτεί και ανέφικτη. Πρώτον τα παιδιά αντιλαμβάνονται τα προβλήματα των γονέων τους ακόμα και όταν αυτοί δεν τα εκφράζουν ανοιχτά. Δεύτερον, αυτό που ίσως δεν αντιλαμβάνονται οι γονείς αυτοί είναι ότι δεν είναι μόνο οι ανοιχτές συγκρούσεις επιβλαβείς για τα παιδιά αλλά το γενικότερο κλίμα εχθρότητας το οποίο μπορεί να εκφράζεται όχι μόνο μέσα από ανοιχτές συγκρούσεις και τσακωμούς αλλά και μέσα από συνεχείς επικρίσεις, μέσα από παθητική επιθετικότητα (π.χ. «μούτρα» και αδιαφορία), μέσα από ένα κλίμα περιφρόνησης ή συνεχούς ανταγωνισμού κλπ.
Advertisment
Εν ολίγοις, αν ένας γονιός επιθυμεί να κάνει κάτι για χατίρι των παιδιών του, το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να προσπαθήσει να βελτιώσει τη σχέση του με τον άλλο γονιό, είτε αποφασίσετε να παραμείνετε στο γάμο είτε όχι.
Πριν κλείσω όμως, και για την αποφυγή παρεξηγήσεων θα ήθελα να σημειώσω το εξής: Η προσωπική μου άποψη είναι ότι τα παιδιά αναμφισβήτητα πληγώνονται όταν οι γονείς τους χωρίζουν. Το διαζύγιο είναι μια πραγματικότητα που σηματοδοτεί έναν αριθμό αλλαγών και απωλειών που είναι δύσκολο να μεταβολιστούν χωρίς κόστος. Φαντάζομαι πως οι περισσότεροι από εσάς γνωρίζετε πως στις μέρες μας, στατιστικά, περισσότεροι από ένας στους τρεις γάμους καταλήγουν σε διαζύγιο. Και δυστυχώς, ενώ μπορεί να είναι απαραίτητο και επιθυμητό κάποιοι από αυτούς τους γάμους να τελειώνουν, ένας σημαντικός αριθμός γάμων λύνονται χωρίς αυτό να είναι απαραίτητο. Για το λόγο αυτό όταν κάποιος με ρωτά αν θα πρέπει να παραμείνει στο γάμο του για τα παιδιά, απαντώ πως η ερώτηση υπονοεί ότι ένας δυστυχισμένος γάμος είναι καταδικασμένος να παραμείνει εσαεί δυστυχισμένος και μη λειτουργικός.
Η δική μου άποψη όμως είναι διαφορετική. Με ένα μικρό αριθμό εξαιρέσεων, οι περισσότεροι γάμοι με προβλήματα μπορούν να μεταμορφωθούν σε χαρούμενες και λειτουργικές σχέσεις. Τα ζευγάρια έχουν πλέον τη δυνατότητα να αναζητήσουν συμβουλές και βοήθεια ώστε να σταματήσουν να ζουν μέσα στις συγκρούσεις, την απογοήτευση και τη μιζέρια. Πριν λοιπόν κάποιος αποφανθεί αν θα πρέπει να χωρίσει ή όχι για χάρη των παιδιών του καλό είναι να εξετάσει ενδελεχώς την πιθανότατα να φτιάξει το γάμο του.
Ζωή Στραβοπόδη-Τζιάνο, Ψυχοθεραπεύτρια – Οικογενειακή Σύμβουλος
