Γράφει η Κατερίνα Φίλη
Ειδική Παιδαγωγός – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Παλιότερα, το παιδί μεγάλωνε συνήθως μέσα σε πλαίσια κάπως άκαμπτα, για να αναλάβει έναν προκαθορισμένο ρόλο μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στη σύγχρονη κοινωνία, η παλιά οικονομία που είχε σκοπό απλώς την επιβίωση, δεν μπορούσε να επιτρέπει στα παιδιά την πολυτέλεια των εναλλακτικών παραλλαγών και της επιλογής.
Η οικογένεια σήμερα είναι ολοένα και λιγότερο ο καθρέφτης της ευρύτερης κοινότητας, αντίθετα με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν.
Advertisment
Δεν αποτελεί πλέον το ουσιώδες και αναντικατάστατο «κύτταρο» της κοινωνίας. Η οικογένεια είναι δυνατόν, όπως και τα μέλη της, να αυτονομούνται, να δραστηριοποιούνται ατομικά προς διάφορες κατευθύνσεις, και σήμερα το πρωταρχικό της μέλημα είναι η κοινωνικοποίηση των νέων μελών της και η φροντίδα για αυτά. Ο κοινωνικός αυτός ρόλος, περιλαμβάνει τη μέριμνα να αποκτήσει το παιδί τις μορφές εκείνες της συμπεριφοράς, τις στάσεις, τους κανόνες και τους ρόλους που του είναι απαραίτητα για να ενταχθεί αρμονικά στο κοινωνικό σύνολο. Επιπλέον, ο οικογενειακός περίγυρος είναι η πιο ζωτική κοινωνική ομάδα, στην οποία έχει τις ρίζες της και από την οποία τροφοδοτείται η προσωπικότητα τόσο στην παιδική ηλικία όσο και στην ενήλικη ζωή.
Η ευελιξία και η ρευστότητα που χαρακτηρίζουν την εποχή μας προσφέρουν μεν μεγαλύτερο εύρος για ενίσχυση της ατομικότητας των παιδιών, όμως, επιπλέον, εγκυμονούν έναν μεγαλύτερο «κίνδυνο»: πολλοί νέοι να βρίσκονται σε δυσαρμονία προς την κοινωνία στην οποία ανήκουν. Ακριβώς αυτή η ελευθερία, που έχει κερδίσει η οικογένεια και το άτομο – η χαλάρωση της κοινωνικής δομής – έφερε μαζί της το πρόβλημα των «προοδευτικών – αντικομφορμιστικών» ,ακόμα και των «αποξενωμένων-περιθωριακών» νέων. Άλλοι όμως θα υποστήριζαν ότι ακόμη δεν υπάρχει αρκετή ελευθερία επιλογής στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και της εκπαίδευσης.
Η οικογένεια, ως θεσμός, έχει δεχθεί κριτική σε διάφορα επίπεδα. Όσοι αντιτίθενται στο κοινωνικό και πολιτικό «κατεστημένο», οι φιλελεύθεροι, κατηγορούν την οικογένεια ότι με την κοινωνικοποίηση που επιδιώκει, ασκεί ρόλο καταπιεστικό. Αποδοκιμάζουν ρητά τον τρόπο με τον οποίο η οικογένεια λειτουργεί ως παράγοντας «κοινωνικού ελέγχου». Υποστηρίζουν ότι η μεταβίβαση από γενιά σε γενιά των κοινωνικών κανόνων συμπεριφοράς περιορίζει τη δυνατότητα επιλογής και την ελευθερία του ατόμου. Άλλοι επικριτές ακολουθούν μη-πολιτικοποιημένη γραμμή, αλλά, και αυτοί, εκφράζουν ανησυχία για διαταραχές στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού, εξαιτίας των εντάσεων που αποτελούν μέρος της σύγχρονης οικογενειακής δομής.
Advertisment
Εκείνο που είναι προφανές είναι ότι όλοι βρισκόμαστε στη δίνη των αξιολογικών-προσωπικών ιδεολογιών και εκτιμήσεων. Το «τι είναι σωστό» να μάθει να κάνει ένα παιδί καθορίζεται από τις ιδεολογικές και ηθικές εκτιμήσεις-αξίες – και, κατά συνέπεια, από τη συνείδηση – των γονέων του.Ως εκ τούτου, δεν θα πρέπει να μας εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι ο «ιδανικός» τύπος γονέων, έχει να κάνει με «δημοκρατικές», «φιλελεύθερες» και «προσανατολισμένες στην επιτυχία» πρακτικές και το ιδανικό αποτέλεσμα μιας τέτοιας ανατροφής είναι η δημιουργία «επιτυχημένων», «δραστήριων», «διεκδικητικών» και «ανεξάρτητων» ατόμων.
Με άλλα λόγια, η «ιδεολογία» που έχει ο καθένας μας για τα θέματα ανατροφής του παιδιού είναι, αναγκαστικά, αντανάκλαση όχι μόνο των πολιτισμικών ή εθνικών κανόνων ζωής, αλλά επίσης των στάσεών μας που διαμορφώνονται καθώς είμαστε μέλη ενός συγκεκριμένου στρώματος στη διάρθρωση της κοινωνίας.
————–
Η Κατερίνα Φίλη θα είναι η εισηγήτρια του σεμιναρίου που θα λάβει χώρα στην Αθήνα με θέμα “Προβλήματα Παιδικής ηλικίας και Αντιμετώπιση” για γονείς και εκπαιδευτικούς. Μάθετε περισσότερα εδώ
