της Ηρώς Κουνάδη
Καθηγητής γλωσσολογίας στην Οξφόρδη, βετεράνος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, πιστός Καθολικός, που έφτιαξε δεκάδες γλώσσες από το μηδέν και έπλασε μια ολόκληρη μυθολογία μόνος του. Μερικές φορές δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε ότι ο συγγραφέας του Χόμπιτ και του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, ο μάγος που άκουγε στο ασυνήθιστο όνομα Τζον Ρόναλντ Ρόιλ Τόλκιν, ήταν κανονικός άνθρωπος. Για να μας (και σας) το υπενθυμίσουμε, ορίστε μερικά πράγματα που πιθανότατα δεν ξέρατε για τον βίο και την πολιτεία του.
Advertisment
Ως γλωσσολόγος και καθηγητής αγγλοσαξονικής και αργότερα αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης από το 1925 ως το 1959. Αγαπούσε τόσο τη δουλειά του, που έδινε από 70 έως 136 διαλέξεις τον χρόνο, ενώ το συμβόλαιό του προέβλεπε μόλις 36.
Ενώ ήταν γενικά ήσυχος και συνεσταλμένος στις δημόσιες εμφανίσεις του, δεν ήταν αυτό που θα λέγαμε ο τυπικός λέκτορας της Οξφόρδης. Πήγαινε σε πάρτι ντυμένος πολική αρκούδα, κυνήγησε μια φορά έναν γείτονα ντυμένος Αγγλοσάξωνας πολεμιστής με τσεκούρι, και έδινε συχνά αστειευόμενος τη… μασέλα του ως πληρωμή σε υπαλλήλους καταστημάτων.
Έγραψε τις ιστορίες του Χόμπιτ και του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών για να υποστηρίξουν τις γλώσσες που είχε φτιάξει, και όχι το ανάποδο (τις γλώσσες για να υποστηρίξουν τις ιστορίες) όπως πιστεύει πολύς κόσμος. Σε ένα γράμμα του, μάλιστα, αναφέρει πως «Για μένα το όνομα έρχεται πρώτο, και η ιστορία ακολουθεί. Θα προτιμούσα να έγραφα στη γλώσσα των ξωτικών. Άφησα, όμως, στον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, τόση “γλώσσα” όση πίστευα ότι οι αναγνώστες θα μπορούσαν να χωνέψουν. Ούτως ή άλλως, για μένα είναι εν πολλοίς μια σπουδή επάνω στην “αισθητική γλωσσολογία” όπως απαντώ συχνά στον κόσμο που με ρωτά “περί τίνος πρόκειται”».
Advertisment
Δεν θα χαιρόταν καθόλου, μα καθόλου, αν έβλεπε τους fans της πρώτης τριλογίας του Peter Jackson να πηγαίνουν σε πάρτι ντυμένοι Legolas και Gimli. Δεν έβλεπε με καθόλου καλό μάτι τους περισσότερους fans του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, γιατί θεωρούσε ότι δεν ήταν «ικανοί να εκτιμήσουν το έργο». Πράγμα αναμενόμενο, αν το συνδυάσει κανείς με το γράμμα της προηγούμενης παραγράφου.
Όταν ήταν 16 ετών ερωτεύτηκε μια προτεστάντισσα, την Edith Bratt, την οποία ο κηδεμόνας του, ένας καθολικός ιερέας, του απαγόρευσε να βλέπει μέχρι να ενηλικιωθεί (στα 21 του). Εκείνος υπάκουσε, και περίμενε πέντε χρόνια για να την συναντήσει την ημέρα των γενεθλίων του κάτω από μία σιδηροδρομική γέφυρα. Εκείνη διέλυσε τον αρραβώνα της με έναν άλλον άνδρα, ασπάστηκε τον καθολικισμό και οι δυο τους παντρεύτηκαν και έζησαν μαζί όλη την υπόλοιπη ζωή τους. Στον κοινό τους τάφο, κάτω από τα ονόματά τους υπάρχουν και εκείνα των Beren και Luthien, του διάσημου ζευγαριού από το Σιλμαρίλλιον.
Με τον συνάδελφό του στην Οξφόρδη, C. S. Lewis (συγγραφέα των Χρονικών της Νάρνια), ήταν τόσο στενοί φίλοι, που η σύζυγος του Τόλκιν ζήλευε την φιλία τους. Οι σχέσεις τους ψυχράνθηκαν στην πορεία, λόγω της σκανδαλώδους ζωής του Lewis –διατηρούσε σχέσεις με μια χωρισμένη Αμερικανίδα, πράγμα ανεπίτρεπτο για τον καθολικό Τόλκιν. Μετά τον θάνατο του Lewis, ο μετανιωμένος Τόλκιν θα γράψει στην κόρη του «μέχρι τώρα ένιωθα σαν γέρικο δέντρο που έχανε τα φύλλα του ένα ένα. Αυτό (σ.Σ.: ο θάνατος του Lewis) ήταν σαν χτύπημα με τσεκούρι στις ρίζες».
Ο Τόλκιν ήταν βετεράνος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στο 11ο Εκστρατευτικό Τάγμα του βρετανικού στρατού στη Γαλλία. Έχασε όλους τους φίλους του, εκτός από έναν, στον πόλεμο –για την περίπτωση που αναρωτιόσασταν από πού προκύπτουν όλα τα αντιπολεμικά μηνύματα στο έργο του.
Εκτός από τις γλώσσες που έφτιαχνε ο ίδιος, δούλεψε πολύ για την ανακατασκευή και την διάσωση (σε μορφή γραπτών κειμένων) νεκρών γλωσσών όπως τα Μεσαιωνικά Ουαλικά και τα Λομβαρδικά. Το ποίημά του Bagmä Blomä (Λουλούδι των Δέντρων) ήταν το πρώτο κείμενο που γράφτηκε στην γοτθική γλώσσα μια χιλιετία αφού σταμάτησε να μιλιέται.
Μισούσε τους Ναζί –οι οποίοι τον λάτρευαν. Η ακαδημαϊκή δουλειά του επάνω στην Αρχαία Σκανδιναβική Γλώσσα και την γερμανική ιστορία ενθουσίαζε τα “παιδιά” του Χίτλερ, που είχαν ψύχωση με την αναβίωση του αρχαίου γερμανικού πολιτισμού. Εκείνος, όμως, αρνήθηκε την γερμανική μετάφραση του έργου του, όταν ο υποψήφιος εκδότης του, που έπρεπε να συμμορφωθεί με τον νόμο των Ναζί, του ζήτησε να πιστοποιήσει ότι ανήκε στην άρια φυλή. Έγραψε, μάλιστα, στην απάντησή του ότι τον στεναχωρούσε ιδιαίτερα το γεγονός πως δεν είχε Εβραίους προγόνους.
Σε ένα γράμμα στον γιο του έγραφε για τους Ναζί: «Έχω σε αυτόν τον πόλεμο ένα προσωπικό μίσος που καίει μέσα μου –κι αυτό μάλλον θα με έκανε καλύτερο στρατιώτη στα 49 μου, απ’ ό,τι ήμουν στα 22 μου. Ενάντια σε αυτόν τον καταραμένο αδαή βλάκα, τον Αδόλφο Χίτλερ, που καταστρέφει, διαστρεβλώνει, εκμεταλλεύεται για τους άθλιους σκοπούς του και καθιστά για πάντα καταραμένο αυτό το ευγενές βόρειο πνεύμα, αυτήν την σπουδαία συνεισφορά στην Ευρώπη, που τόσο αγάπησα και προσπάθησα να παρουσιάσω ως είχε».
Και έξτρα μπόνους, για τους λάτρεις των συμπτώσεων και των παραφυσικών φαινομένων: Ο Τόλκιν πέθανε σε ηλικία 81 ετών το 1973. Κοιτάξτε ξανά την χρονολογία, από το τέλος προς την αρχή: «3 δόθηκαν στα ξωτικά, 7 στους προπάτορες των νάνων, 9 στους άρχοντες των ανθρώπων, 1 κράτησε ο Μαύρος Άρχοντας, που βασιλεύει στα σκοτάδια, στης Μόρντορ τη γη, που ζουν οι Σκιές…». Τα υπόλοιπα τα ξέρετε.
