Απόσπασμα από το βιβλίο της Ιουλίας Πιτσούλη «Ηρακλής Ο Ήρωας Μέσα Μας» Εκδόσεις Διόπτρα
Τα συμφέροντα είναι πάντα ομαδικά. Το εγώ προσπαθεί να μας πείσει για το αντίθετο. Μας παροτρύνει να επιδιώξουμε την προσωπική μας ικανοποίηση, έστω κι αν χρειαστεί να θυσιαστούν κάποιοι άλλοι. Πρόκειται για μέγιστη πλάνη, η οποία είναι υπεύθυνη για τη δυστυχία της ανθρωπότητας. Ωστόσο, αυτή η πλάνη σπάνια γίνεται αντιληπτή εξ αιτίας της απόπειρας του εγώ να διαχωρίσει την αιτία, δηλαδή την επιδίωξη ατομικών συμφερόντων, από το αποτέλεσμα -που είναι η ενίσχυση του φόβου και του πόνου.
Advertisment
Υπάρχει και κάτι ακόμα το οποίο μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι τα συμφέροντα είναι ατομικά και πως ο καθένας πρέπει να προασπίζεται τα δικά του: ο αργά αναλυόμενος χρόνος. Στον κόσμο της ύλης παρουσιάζεται ένα είδος χρονοκαθυστέρησης. Μεσολαβεί κάποιο χρονικό διάστημα για να εμφανιστούν τα αποτελέσματα της σκέψης και της δράσης μας. Ακόμα και το φως των άστρων είναι «παλιό». Ξεκίνησε από την πηγή του πολύ νωρίτερα από τη στιγμή που το βλέπουμε. Όλα απαιτούν κάποιο χρόνο για να εκδηλωθούν. Αυτό το φαγητό που τρώμε τώρα θέλει περίπου είκοσι λεπτά για να στείλει το σήμα του, μέσω εγκεφάλου, και να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε χορτάσει.
Ο σπόρος που σήμερα φυτεύεται θέλει εβδομάδες ή και μήνες για να βλαστήσει. Κατά τον ίδιο τρόπο, όλα όσα κάνουμε απαιτούν κάποιο χρονικό διάστημα για να αποδώσουν τα αποτελέσματα τους. Όμως, αργά ή γρήγορα, η ποιότητα των σκέψεων και της δράσης μας επιστρέφει σε εμάς. Το δικό μας βόλεμα, που γίνεται αιτία να ξεβολευτεί κάποιος άλλος, θα γίνει το δικό του βόλεμα αύριο, όταν εκείνος θα ξεβολέψει εμάς ή κάποιους άλλους.
Τα σκουπίδια που πετάει κάποιος στην παραλία σήμερα θα τα βρει την επομένη, η θέση στάθμευσης που «αρπάζει» από τον άλλο μεταδίδει ένα μήνυμα. Όταν το μήνυμα κάνει τον κύκλο του, θα έχει εμπεδωθεί κι από άλλους και κάποιος θα βρεθεί να αρπάξει τη δική του. Δεν υπάρχει δράση χωρίς αντίδραση, ούτε ατομική ικανοποίηση σε βάρος άλλων που δεν θα προκαλέσει μια επανάληψη της ίδιας κατάστασης με τα πρόσωπα στους αντίθετους ρόλους.
Advertisment
Το Τίμημα της Μοναξιάς και του Φόβου
Ό,τι κάνουμε, επομένως, θα ξαναγυρίσει σε μας στο τέλος. Η ικανοποίηση της στιγμής που απαιτεί τον αποκλεισμό των άλλων εμπεριέχει το τίμημα της μοναξιάς. Και αυτό αποκαλύπτεται ανάγλυφα καθώς ο Φόλος και ο Ηρακλής, που αποκόπηκαν από την ομάδα για να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες, είδαν τελικά την ομάδα να αποκόπτεται επίσης από αυτούς και να στρέφεται εναντίον τους. Η μοναξιά και η απώλεια ήταν όντως οι συνέπειες: έχασε ο Ηρακλής δυο καλούς φίλους, έχασε κι ο Φόλος τη ζωή του. Σε αυτό το σημείο ας παρατηρήσουμε λίγο πιο προσεκτικά τι συμβαίνει με τον κένταυρο Χείρωνα.
Αυτή η σοφή οντότητα, που ήταν μεταξύ άλλων και φημισμένος γιατρός, δεν μπορούσε να θεραπεύσει τον εαυτό του όταν πληγώθηκε από το δηλητηριασμένο βέλος. Υπέφερε φρικτά, λέει ο μύθος, γι’ αυτό και πρόθυμα αντάλλαξε την αθανασία του με τον λυτρωτικό θάνατο. Ας θυμηθούμε ότι η Λερναία Ύδρα ήταν το σύμβολο των ακατάπαυστων επιθυμιών. Οι επιθυμίες συνδέονται πάντα με την έλλειψη -την οποία και επιχειρούν να «θεραπεύσουν» ωθώντας μας να τις ικανοποιήσουμε. Όμως, η έλλειψη, δηλαδή η απουσία πληρότητας, δεν ανήκει στην αιωνιότητα. Η αιωνιότητα, μετέχοντας του Θείου, έχει την ιδιότητα της πληρότητας. Το αθάνατο, το πλήρες,το Θείο δεν έχει επιθυμίες.
Συνεπώς ο Χειρών, καθώς τραυματίζεται από το βέλος,το οποίο είναι βουτηγμένο στο δηλητήριο της Λερναίας ‘Υδρας, είναι σαν να βάλλεται ξαφνικά από τις επιθυμίες και τότε εκπίπτει από τον χώρο των αθανάτων στον χώρο των θνητών. Χάνει την αθανασία του. Την ανταλλάσσει, σύμφωνα με τον μύθο, με τη θνητότητα του Προμηθέα. Θα έχει πια τη μοίρα των θνητών: θα υποφέρει από τις επιθυμίες, που θα διαδέχονται η μια την άλλη ασταμάτητα και θα τον «γονατίζουν». (Ας θυμηθούμε ότι το χτύπημα που δέχτηκε ήταν στο γόνατο). Ο κένταυρος Χείρων λοιπόν, αυτός ο μέγας θεραπευτής, που είχε την ικανότητα να «κεντά την αύρα» δια των χειρών του (κένταυρος Χείρων), δεν καταφέρνει να κρατηθεί μακριά από τις υλικές επιθυμίες κι έτσι θυσιάζεται σ’ αυτές. Ο Ηρακλής, με τη δική του ακράτεια, χάνει αυτόν τον παλιό δάσκαλο και σοφό συμβουλάτορα αλλά και τον φίλο του Φόλο.
Όμως και οι δυο βρίσκονται μέσα του σε ένα επίπεδο. Πρόκειται άρα για την επανάληψη, ξανά και ξανά, του ίδιου δράματος: η πτώση από το αιώνιο και αθάνατο στο θνητό και πεπερασμένο λόγω της ψευδαίσθησης ότι είμαστε διαχωρισμένοι ο ένας από τον άλλον και ότι έχουμε διακριτά συμφέροντα. Επιπλέον, εκείνος που πιστεύει στην πλάνη των ατομικών συμφερόντων πληρώνει το τίμημα του συνεχούς φόβου: εφόσον τα συμφέροντα του είναι διαχωρισμένα από αυτά των υπολοίπων, το ίδιο θα πρέπει να ισχύει και από την πλευρά των άλλων. Έτσι, τα συμφέροντα όλων είναι ανταγωνιστικά και αλληλοαπειλούμενα.
Υπάρχει η ανάγκη να τα προασπίζουν διαρκώς ενάντια σε όλους τους υπόλοιπους, θέτοντας τον εαυτό τους σε κατάσταση συνεχούς απειλής, φόβου και αδυναμίας. Αυτή είναι η γενική ψευδαίσθηση της ανθρωπότητας. Εξ αιτίας της πίστης στα διαχωρισμένα συμφέροντα υποφέρει και αλληλοσπαράσσεται για χιλιάδες χρόνια. Το «θείο κρασί» όμως δόθηκε, αφηγείται ο μύθος, για να το μοιραστούν όλοι από κοινού. Αυτό το «από κοινού» είναι ένα βασικό κλειδί για την κατανόηση της βαθύτερης αλήθειας.
