Σήμερα είχες την μεγάλη παρουσίαση στο γραφείο σου, την οποία ετοίμαζες τους τελευταίους μήνες έχοντας αφιερώσει όλη σου την ενέργεια και την προσοχή. Κι ενώ όλοι οι συνάδελφοι σε συγχαίρουν και επευφημούν την προσπάθειά σου, ο εαυτός σου αποφασίζει να κάνει την ανατροπή και αντί να σε επιβραβεύσει, απαντά με επικριτική διάθεση: «μπορούσες να τα πεις καλύτερα», «κόμπιαζες και το κοινό δεν μπορούσε να σε παρακολουθήσει με προσοχή», «την επόμενη φορά θα την αναθέσουν σε κάποιον άλλο που μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα», «τελικά είσαι άχρηστος».
Το άκουσμα αυτής της λέξης μετατρέπεται σε χείμαρρο αυστηρότητας στα αυτιά σου, κατακλύζει την καρδιά σου και δημιουργεί ένα κόμπο στο λαιμό σου. Νιώθεις τόσο αδύναμος μπροστά σ’ ένα τέρας, το οποίο με χαρακτηριστική άνεση και επιτακτική φωνή, χωρίς κανένα δισταγμό, σε επικρίνει συνεχώς ενεργοποιώντας σου ενοχικά συναισθήματα, ξυπνά μνήμες και πεποιθήσεις που βρίσκονται εδραιωμένα μέσα σου τα οποία σε συντροφεύουν καθ΄όλη την παιδική και μετέπειτα ενήλικη ζωή σου που σε κάθε ενεργοποίησή τους, δημιουργούν νέες ψυχικές ρωγμές.
Advertisment
Γονείς πρότυπα
Ο κριτικός σου εαυτός έκανε την πρώτη του εμφάνιση στην τρυφερή εκείνη ηλικία όπου οι γονείς σου άρχισαν να λειτουργούν ως πρότυπα. Εάν ο ένας ή και οι δύο παρουσίαζαν στοιχεία τελειομανίας κι έντονη αυτοκριτική σκέψη, είναι πολύ πιθανό να αντέγραψες τα ίδια χαρακτηριστικά, καθώς το καθετί απορροφάται αυτόματα κι ασυναίσθητα, ριζώνοντας στο υποσυνείδητο και καταλήγοντας να γίνει μέρος της ιδιοσυγκρασίας και της μετέπειτα προσωπικότητάς σου.
Οι γονείς με υψηλές προσδοκίες
Η πίεση που ένοιωθες ήταν έντονη. Έμοιαζε με μέγγενη γύρω από το σβέρκο σου, που γινόταν αισθητή σε κάθε προτροπή τους για την υλοποίηση μιας προσδοκίας τους: να καταφέρεις να μπεις στην ομάδα ποδοσφαίρου του σχολείου ή να γίνεις σημαιοφόρος πάση θυσία. Οι απαιτήσεις τους υψηλές και διαφαίνονταν ξεκάθαρα, ακόμα και αν δεν υπήρχε φανερή γκρίνια σε περίπτωση που τελικά δεν τα είχες καταφέρει. Ο ήχος, ωστόσο, της βουβής απογοήτευσης τους ήταν πολύ πιο ηχηρός και από το βάζο που σπάει και γίνεται θρύψαλα.
Ο πήχης ανέβαινε, ιδιαίτερα, στην περίπτωση που ήσουν ο μεγαλύτερος από τα αδέρφια σου ή ακόμη και μοναχοπαίδι, καθώς η ευαισθησία που είχες αναπτύξει και ο ενοχικός σου εαυτός απέναντι στις προσδοκίες των γονιών σου λειτουργούσαν αδιάκοπα. Υιοθέτησες την έννοια του «καλού παιδιού», εκείνου που δεν εναντιώνεται σε τίποτα και σε κανέναν, που υλοποιεί τα όνειρα τους, που αποτελεί την εξελιγμένη εικόνα τους, παραμερίζοντας συχνά τις δικές σου ανάγκες και τα θέλω σου, αποζητώντας, με ασυνείδητο ψυχικό κόστος για εσένα τον ίδιο, το ενθαρρυντικό και επιδοκιμαστικό βλέμμα των πιο κοντινών του προσώπων.
Advertisment
Κακοποιητικοί γονείς
Έτσι, η απογοήτευση σου μπορούσε εύκολα να μετατραπεί σε οργή ή θλίψη, η θλίψη σε φόβο κι ο φόβος σε θυμό και μάλιστα, κατά πάσα πιθανότητα, μόνιμο. Αυτό αποτελεί δυστυχώς το χειρότερο πιθανό σενάριο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όλη η κριτική διάθεση, η αίσθηση της αναξιότητας που έχεις βιώσει από τους γονείς σου έχουν γίνει πλέον φύση σου, δεύτερος εαυτός σου που σε καταδιώκει. Τώρα πλέον ως ενήλικας συμπεριφέρεσαι στον εαυτό σου με τον ίδιο ακριβώς τρόπο όπως συμπεριφερόντουσαν οι δικοί σου σε εσένα όσο μεγάλωνες. Ανεξάρτητα από το πρόσωπο αναφοράς ή την πηγή, τα αποτελέσματα είναι τα ίδια. Οι εξωτερικές εμπειρίες που συλλέγεις σε όλη σου τη ζωή και σε συντροφεύουν σε κάθε σου βήμα, μαθαίνουν να συνυπάρχουν και να κρατιούνται ζωντανές στο εσωτερικό σου, γεγονός που αβίαστα ενεργοποιεί τις φωνές εκείνες, οι οποίες σε μαστιγώνουν για όλα σου τα λάθη.
Όποια και να ήταν η αιτία, άσχετα με τις απαντήσεις που θα δώσεις στον ίδιο σου τον εαυτό, η αυτοκριτική σου κατακερματίζεται, κατρακυλά σαν δεκαράκι σε ανώμαλο δρόμο και ριζώνει στην ψυχή σου, ενώ μένεις να αναρωτιέσαι πώς απέκτησες αυτό τον μόνιμο σύντροφο; Εκεί ακριβώς αναζητάς και τον δρόμο προς την απελευθέρωση!
Συνειδητοποίησε ότι η αυτοκριτική και όχι η συμπεριφορά σου είναι το πρόβλημα που προσπαθείς να διορθώσεις
Αυτό που πάση θυσία πρέπει να αποφύγεις, είναι να ενδώσεις στην πεποίθηση που σιγοκαίει μέσα σου: ότι ο μόνος τρόπος για να γλυτώσεις από αυτές τις φωνές είναι να συμμεριστείς όσα σου «φωνάζουν» και να προσπαθείς όλο και περισσότερο. Να δουλεύεις πιο σκληρά, να μην κάνεις λάθη, να κάνεις αυτό που άλλοι περιμένουν από σένα. Αυτό το μοτίβο θα λειτουργήσει παροδικά. Θα νιώσεις μια απέραντη ανακούφιση και πνευματική ηρεμία μόλις καταφέρεις τον στόχο που είχες βάλει, καθώς οι φωνές θα σιγήσουν, αλλά θα καραδοκούν ως την επόμενη μεγάλη προσδοκία. Μακροπρόθεσμα, αυτό το μονοπάτι θα οδηγήσει σε αδιέξοδο, γιατί απλά δεν είσαι τέλειος, γιατί θα συνεχίσεις να αισθάνεσαι την πίεση και όσο συμβαίνει αυτό, τόσο θα κατηγορείς τον εαυτό σου και άλλο τόσο θα διογκώνεται το τέρας μπροστά στα μάτια σου, στήνοντας τρελό χορό. Προκειμένου όμως να βγεις από αυτόν τον λαβύρινθο, πρέπει να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου να αναγνωρίζει όλες τις αυτόματες αρνητικές σκέψεις, να μάθεις σταδιακά να διαφοροποιείς την γνωσιακή σου διαδικασία και σταδιακά να αλλάξεις σ΄ ένα νέο «εσύ»!
Διαχώρισε το παρελθόν, παρόν και το μέλλον
Αυτό που πρέπει να μάθεις να κάνεις εδώ και τώρα, είναι να διαχωρίσεις το παρελθόν από το παρόν και από το μέλλον. Όταν οι ψίθυροι του παρελθόντος αρχίζουν να σου …γαργαλούν το αυτί για περισσότερα/καλύτερα/δυνατότερα επιτεύγματα, τότε ακριβώς είναι η στιγμή να κόψεις ή να απαλλαγείς από τα βαρίδια που σε τράβαγαν προς τα κάτω, σε πίεζαν, σου θύμιζαν κομμάτια της παιδικής σου ηλικίας, τα οποία θέλεις να αφήσεις πίσω και δεν σε άφηναν να αναπνεύσεις ελεύθερα. Αυτά τα βαρίδια δεν χρειάζεται να είναι μέρος της ενήλικης ζωής σου.
Απώθηση
Προκειμένου να κρατήσεις φιμωμένες αυτές τις φωνές, πρέπει ΕΣΥ να έχεις τον έλεγχο του μυαλού σου, αντί να ελέγχει εκείνο εσένα, εστιάζοντας στη γνωστική διαδικασία. Για να γίνει αυτό, έχεις δύο βασικές επιλογές:
Η πρώτη είναι να οραματίζεσαι τον κριτικό σου εαυτό σαν ένα νευρικό σκυλί που γαβγίζει σε κάθε σου κίνηση. Σε αυτήν την περίπτωση σκέφτεσαι ότι ο κριτικός σου εαυτός προσπαθεί να σε προστατέψει, να σε ενεργοποιήσει απέναντι στον επικείμενο φόβο του να κάνεις λάθος. Εδώ ακριβώς πρέπει να μάθεις να ημερεύεις το σκυλί, λέγοντάς του ότι όλα θα πάνε καλά γιατί ΕΣΥ ΕΧΕΙΣ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ!
Ένας άλλος τρόπος, είναι να οραματίζεσαι την κριτική φωνή σου, ως ένα παιδί που εκφοβίζει τον ίδιο του τον εαυτό, δηλαδή εσένα! Στην προκειμένη περίπτωση μαζεύεις όλη την δύναμη και την ενέργειά σου, στέκεσαι στο ύψος σου, αναγνωρίζεις και καταγράφεις τις αρνητικές σου σκέψεις και τα ευαίσθητα σχήματα που σου ενεργοποιεί, επικεντρώνοντας στη διαδικασία και όχι τόσο στο περιεχόμενο. Αυτό που ουσιαστικά καταφέρνεις είναι να σταθείς ενώπιον του με θάρρος και να εκφράσεις όλα όσα ήθελες και είχες ανάγκη να πεις στους γονείς σου, όλα αυτά τα χρόνια. Κάθε φόβος, ανησυχία, συναίσθημα βρίσκει χώρο και χρόνο να εκφραστεί, ανακουφίζοντάς σε.
Νέο μοτίβο σκέψης
Το επόμενο βήμα είναι να αντικαταστήσεις τα κριτικά «μηνύματα» που λαμβάνεις με περισσότερο θετικά και ρεαλιστικά. «Έκανα το καλύτερο που μπορούσα», «ακόμα και να μην τα καταφέρω, δεν ήρθε το τέλος του κόσμου», «είμαι ένα καλό άτομο και είμαι περήφανος για ό,τι έχω καταφέρει». Αυτές οι θετικές δηλώσεις θα σε κάνουν να αισθανθείς καλύτερα. Όχι άμεσα. Στην αρχή θα μοιάζουν ως θεωρητικές δηλώσεις και χωρίς κανένα υπόβαθρο, αλλά με τον καιρό θα γίνουν δικές σου, το άκουσμά τους θα σού είναι οικείο, η υπόνοια ότι ισχύουν θα γίνεται όλο και μεγαλύτερη και στο τέλος θα είσαι ώριμος να τις ενστερνιστείς.
Όρισε τις δικές σου αξίες
Επειδή ο κριτικός σου εαυτός έχει μάθει να οδηγείται από τους κανόνες και τα «πρέπει» της παιδικής σου ηλικίας, τις προσδοκίες των άλλων και τις απαιτήσεις της ενήλικης πλέον ζωής σου, κάθε προσωπική σου επιλογή, σχέση, αντίδραση, γνωστική διαδικασία και συμπεριφορά περνά από το πρίσμα του να ευχαριστείς τους άλλους. Να είσαι αντάξιος των προσδοκιών τους και να μην τους απογοητεύσεις ούτε κατ’ ελάχιστον. Σαν «καλό παιδί» προσπαθείς να σταθείς στο ύψος που σου ορίζουν οι τρίτοι, ενώ παράλληλα καλείσαι να βρεις τον χώρο και τον χρόνο να ανακαλύψεις τον εαυτό σου, να χαράξεις τον δρόμο σου, όπως εσύ ποθείς.
Το θέμα στην προκειμένη περίπτωση είναι να πάρεις τον έλεγχο στα χέρια σου, αλλάζοντας τον τρόπο που είχες μάθει να αντιμετωπίζεις έως τώρα τον κριτικό σου εαυτό. Αποδέξου την μη τελειότητά σου, την πιθανότητα λαθών στις πράξεις σου, αγκάλιασε την ενοχική σου φύση και ημέρευσέ την ριζώνοντας την πεποίθηση ότι ακόμα και αν δεν ακολουθείς αυτό που οι άλλοι περιμένουν από σένα, αυτό δεν σε μετατρέπει αυτόματα σε λιγότερο «καλό» ή «σωστό» στα μάτια των άλλων. Έτσι και μόνο μπορεί ο κριτικός σου εαυτός να μετατραπεί στον καλύτερό σου φίλο.
Πατρίτσια-Στεφανία Σενβάϊτζ, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια / Photo: Author/Depositphotos
- Πιστεύετε πως δεν μπορείτε να αισθανθείτε αγάπη; - 13 Δεκεμβρίου 2017
- Ο ανόητος ούτε συγχωρεί ούτε ξεχνά. Ο αφελής και συγχωρεί και ξεχνά. Ο έξυπνος συγχωρεί, αλλά δεν ξεχνά! - 5 Δεκεμβρίου 2017
- Οι παλιές μας πληγές… μπορεί να «κλέψουν» τις τωρινές μας σχέσεις - 6 Οκτωβρίου 2017
