«Το πρόβλημα με την λεκτική κακοποίηση είναι ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις», είπε η Μάρθα. Είχε έρθει να αναζητήσει βοήθεια για την μακροχρόνια κατάθλιψη που αντιμετώπιζε. «Τι εννοείς έλλειψη αποδείξεων», τη ρώτησα. «Όταν οι άνθρωποι κακοποιούνται σωματικά ή σεξουαλικά, αυτό φαίνεται, είναι πραγματικό. Αλλά η λεκτική κακοποίηση είναι άμορφη. Νιώθω ότι αν πω σε κάποιον πως έχω κακοποιηθεί λεκτικά, θα σκεφτούν ότι απλά παραπονιέμαι για το ότι μου έχουν φωνάξει», εξηγεί η Μάρθα.
«Είναι κάτι πολύ παραπάνω από αυτό», την διαβεβαίωσα. «Το πρόβλημα είναι οτι κανείς δεν μπορεί να δει τις ουλές μου». Γνώριζε διαισθητικά ότι η κατάθλιψη, το άγχος και η βαθιά ριζωμένη ανασφάλειά της ήταν πληγές που είχαν δημιουργηθεί από την λεκτική κακοποίηση που είχε υποστεί. «Εύχομαι να με είχε χτυπήσει», έλεγε η Μάρθα συχνά. «Θα το ένιωθα πιο πραγματικό». Η δήλωσή της αυτή ήταν ανατριχιαστική και με έκανε σχεδόν να βάλω τα κλάματα.
Advertisment
Η λεκτική κακοποίηση είναι κάτι πολύ περισσότερο από το να σε μαλώνουν/ φωνάζουν. Η Μάρθα μου είπε ότι υπήρχαν πολλοί λόγοι που τα ξεσπάσματα της μητέρας της ήταν τόσο τραυματικά για εκείνη:
– Η ένταση της φωνής της
– Ο διαπεραστικός της τόνος
Advertisment
– Το βλέμμα μίσους στα μάτια της
– Οι επικριτικές και περιφρονητικές εκφράσεις του προσώπου της
– Η μεγάλη διάρκεια – ορισμένες φορές, της φώναζε για ώρες
– Οι προσδιορισμοί και οι προσβολές
– Τα απρόβλεπτα ερεθίσματα που προκαλούσαν τα ξεσπάσματα
– Και τα χειρότερα όλων: η εγκατάλειψη και παραμέληση
Τέτοια ξεσπάσματα αλλάζουν το νου, τον εγκέφαλο και το σώμα με πολυάριθμους τρόπους. Αυξάνουν τη δραστηριότητα της αμυγδαλής (του συναισθηματικού εγκεφάλου), αυξάνουν τις ορμόνες του στρες στο κυκλοφορικό, τη μυϊκή ένταση και πολλά άλλα ακόμα. Τέτοια φαινόμενα αλλάζουν το πώς σκεφτόμαστε και νιώθουμε για τον εαυτό μας, ακόμα κι αφού έχουμε ενηλικιωθεί και αφήσει το σπίτι μας. Και αυτό επειδή ο εγκέφαλός μας είναι συνδεδεμένος σύμφωνα με τις εμπειρίες μας – ακούμε κυριολεκτικά τη φωνή των γονιών μας στο κεφάλι μας, ακόμα κι όταν δεν είναι εκεί. Η Μάρθα έπρεπε να προσπαθεί κάθε μέρα να απωθήσει αυτές τις φωνές από το μυαλό της.
Οι έρευνες πάνω στο ζήτημα του δεσμού ανάμεσα στο βρέφος και στη μητέρα επιβεβαιώνουν αυτό που ενστικτωδώς γνωρίζαμε: οι άνθρωποι τα καταφέρνουν καλύτερα, όταν νιώθουν ασφαλείς, όταν νιώθουν ότι αγαπιούνται, που σημαίνει αυτόματα ότι τους έχουν φερθεί με σεβασμό. Το νέο για εμάς είναι ότι γεννιόμαστε με πλήρως ώριμα βασικά συναισθήματα, όπως θλίψη, φόβο και θυμό. Όταν, για παράδειγμα, ενεργοποιείται συνεχώς ο φόβος από ένα σκληρό περιβάλλον, όπως όταν κάποιος φωνάζει συνέχεια, το σώμα και τα συναισθήματα ανταποκρίνονται αυτόματα, δημιουργώντας τραυματικό στρες σε ένα παιδί.
Το στρες στον εγκέφαλο και το σώμα του αυξάνονται από οτιδήποτε φαίνεται απειλητικό, όπως δυνατές, θυμωμένες φωνές, θυμωμένα μάτια, επιθετικές χειρονομίες και πολλά άλλα. Τα παιδιά τα καταφέρνουν καλύτερα, όταν είναι ήρεμα. Όσο πιο ήρεμα και συνδεδεμένα είναι με τον φροντιστή τους, τόσο πιο ήρεμο και ασφαλές νιώθει ένα παιδί και τόσο υγιέστερα αναπτύσσεται το σώμα και ο εγκέφαλός του.
Τι χρειάζεται να προσέχουν οι γονείς
Τα ακόλουθα είναι ορισμένα από τα πράγματα που χρειάζεται να θυμάστε, ώστε να βοηθήσετε τον εγκέφαλο των παιδιών σας να αναπτυχθεί με ασφάλεια:
– Τα παιδιά έχουν συναισθηματικές ανάγκες που απαιτούν σωστή φροντίδα. Γενικά, όσο περισσότερο ικανοποιούνται αυτές οι ανάγκες, τόσο ευκολότερο θα είναι για ένα παιδί να αποκτήσει ανθεκτικότητα ως ενήλικας.
– Μαθαίνοντας για τα βασικά συναισθήματα, θα μπορέσετε να διδάξετε το παιδί σας να τα χειρίζεται με μεγαλύτερη επιτυχία.
– Μπορείτε να επηρεάσετε την αυτοεκτίμηση του παιδιού σας, όντας ευγενικοί, συμπονετικοί. Ενδιαφερθείτε πραγματικά να γνωρίσετε τον κόσμο και το νου τους.
– Όταν ένα ράγισμα εμφανίζεται στη σχέση σας, όπως συχνά συμβαίνει κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, προσπαθήστε να αποκαταστήσετε τη συναισθηματική σύνδεση με το παιδί όσο συντομότερα γίνεται.
– Μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να νιώσει ασφαλές, επιτρέποντάς του να διαχωριστεί από εσάς και να γίνει ένα ολοκληρωμένο και ανεξάρτητο άτομο. Να το δέχεστε ξανά με αγάπη και φροντίδα, ακόμα κι αν είστε θυμωμένοι ή απογοητευμένοι από τη συμπεριφορά του. Μπορείτε ήρεμα να συζητήσετε τις ανησυχίες σας μαζί του και να χρησιμοποιήσετε αυτές τις ευκαιρίες για να του διδάξετε κάτι.
Ως γονιός, δεν είναι εύκολο να ελέγχετε πάντα το θυμό σας ή να συνειδητοποιείτε ότι έχετε ξεπεράσει το όριο και βρίσκεστε στην άρρωστη σφαίρα της λεκτικής κακοποίησης. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο «είμαι λίγο αυστηρός» και τραυματίζω ψυχικά το παιδί μου. Εδώ χρειάζεται και μια επίγνωση της συμπεριφοράς σας: ακούστε τον τόνο της φωνής σας, τις επιλογές των λέξεων και παρακολουθήσει την γλώσσα του σώματός σας. Τα μικρά παιδιά, που μπορεί να αντιδρούν με σκληρότητα, άμυνα ή αδιαφορία στις πράξεις μας, είναι και πάλι ευάλωτα στο τραύμα.
Hilary Jacobs Hendel, ψυχαναλύτρια, ψυχοθεραπεύτρια – Photo: Author/Depositphotos
