Με τον όρο αυτοεκτίμηση εννοούμε τον τρόπο με τον οποίο εμείς αξιολογούμε τον εαυτό μας, το πόσο καλό θεωρούμε τον εαυτό μας συγκριτικά με τους άλλους. Θετική αυτοεκτίμηση είναι το αίσθημα της εκτίμησης του εαυτού μας και η εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας. Είναι ένα από τα κυριότερα κλειδιά για την ευτυχία, την ευημερία και την εξέλιξη του ανθρώπου.
Ανάλογα με την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας, το πόσο καλά τον γνωρίζουμε και τον εκτιμούμε, διαμορφώνουμε και την πραγματικότητά μας. Είναι ένας δείκτης, μια ζυγαριά, που δηλώνει την αξία, την αγάπη και το σεβασμό προς τον εαυτό μας.
Advertisment
Παράγοντες που επηρεάζουν τη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης
Σύμφωνα με τους περισσότερους επιστήμονες, η αυτοεκτίμηση, αναπτύσσεται νωρίς στη ζωή του παιδιού και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκειά της (Λεονταρή, Α. 1996: 52-53). Στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης σημαντικό ρόλο παίζει:
1) Το οικογενειακό περιβάλλον και κυρίως ό,τι έχει σχέση με πρότυπα, σχέσεις, κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, αυτοεκτίμηση γονέων, προσδοκίες γονέων για το παιδί.
2) Το σχολείο, καθώς η σχολική κοινότητα παρέχει τη βάση για να καθοριστούν τα κριτήρια σύγκρισης με βάση τα οποία το παιδί θα προσδιορίσει την αυτοεκτίμησή του και,
Advertisment
3) η ευρύτερη ομάδα των συνομηλίκων, γιατί με βάση τις πληροφορίες που εκπέμπονται από αυτή, επηρεάζεται η αξιολόγηση των επί μέρους τομέων αυτοεκτίμησης.
Τελευταία, γίνεται λόγος για τη σχολική αυτοεκτίμηση, η οποία σύμφωνα με παιδαγωγικούς όρους, ορίζεται ως ο τρόπος που βλέπει και αξιολογεί το παιδί τον εαυτό του μέσα στο σχολείο σε σχέση με τις ικανότητες, τη συμπεριφορά και τις επιδόσεις του στα μαθήματα. Διαμορφώνεται από τα πρώτα χρόνια της σχολικής του ζωής και είναι πολύ σημαντική γιατί πάνω σε αυτή οικοδομείται η αίσθηση της αυτοεκτίμησης και ως ενήλικου ατόμου. Τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση νιώθουν ότι δεν είναι ικανά να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σχολείου, δεν θεωρούν τον εαυτό τους πολύτιμο και συχνά διακατέχονται από αισθήματα απογοήτευσης, ματαίωσης και ανεπάρκειας.
Ο ρόλος των γονιών και των εκπαιδευτικών είναι πολύ σημαντικός όσο αφορά την ενίσχυση της αυτοεικόνας του παιδιού από τα πρώτα στάδια της ζωής του καθώς είναι οι μοναδικοί υπεύθυνοι για την διαμόρφωση κλίματος ασφάλειας και αποδοχής άνευ όρων. Μερικές επισημάνσεις προς τους γονείς θα ήταν χρήσιμες προκειμένου να τους βοηθήσουν να καλλιεργούν κλίμα ενίσχυσης και τόνωσης της αυτοεκτίμησης του παιδιού:
– Είναι σημαντικό να διαχωρίζεται ο ρόλος του παιδιού από αυτόν του μαθητή. Οι γονείς πρέπει συχνά να επιβεβαιώνουν την αγάπη προς τα παιδιά τους ανεξάρτητα από τις σχολικές επιδόσεις.
– Να αποφεύγεται η σύγκριση με τα άλλα αδέρφια. Κάθε προσωπικότητα είναι μοναδική. Έτσι, το παιδί βοηθιέται να αντιληφθεί τις ικανότητές του και να μην αγχώνεται με τις επιδόσεις.
– Το παιδί πρέπει να νιώθει ασφαλές να εκφράζεται ελεύθερα, χωρίς να νιώθει ότι απειλείται με τιμωρία όταν κάτι από αυτό που σκέφτεται ή πράττει δεν είναι αρεστό στους γονείς.
– Δεν χρησιμοποιούμε εκφράσεις όπως «με απογοήτευσες», «κοίτα πόσο καλά τα πάει ο αδερφός σου», «ο Γ. πιο έξυπνος είναι από σένα;». Έτσι το παιδί απογοητεύεται και κάθε προσπάθεια και οδηγείται στη ματαίωση.
– Είναι σημαντικό ο γονιός να σέβεται το χρόνο και το ρυθμό μάθησης του παιδιού χωρίς να το πιέζει και να το επιβραβεύει για την προσπάθεια που κατέβαλλε και όχι αποκλειστικά για το αποτέλεσμα,
– Ο γονιός, τέλος, είναι παράδειγμα για το παιδί και όταν ξέρει ότι και οι γονείς του κάνουν λάθη τότε και το ίδιο νιώθει καλά με τα δικά του.
Αλεξάνδρα Πετκοπούλου, Φιλόλογος, Msc Ειδική Εκπαίδευση
