Αντλώντας έμπνευση από τη φύση, ο αρχιτέκτονας Μα Γιανσόνγκ κάνει σχέδια που κόβουν την ανάσα για κτίρια που ξεφεύγουν από τη συμμετρία σε σχήμα κουτιού που συναντάμε σε τόσες πολλές σύγχρονες πόλεις. H πληθωρική και γεμάτη χάρη δουλειά του – από το ζευγάρι των ουρανοξυστών που «χορεύουν» μεταξύ τους μέχρι την Όπερα που μοιάζει χιονοσκέπαστο βουνό – μας δείχνει την ομορφιά της αρχιτεκτονικής που αψηφά τις νόρμες.
Advertisment
Διαβάστε εδώ ολόκληρη την ομιλία
00:05
Είμαι αρχιτέκτονας. Αυτή η φωτογραφία δείχνει την πόλη απ’ όπου κατάγομαι, το Πεκίνο, στην Κίνα. Το παλιό Πεκίνο μοιάζει με πανέμορφο κήπο, μπορείς να δεις πολλή φύση. Όταν ήμουν μικρός, έμαθα να κολυμπώ σ’ αυτή τη λίμνη και σκαρφάλωνα στα βουνά κάθε μέρα μετά το σχολείο. Όταν είχα πια μεγαλώσει, όμως, χτίζονταν όλο και πιο πολλά σύγχρονα κτίρια. Όλα πανομοιότυπα. Όλα μοιάζουν με σπιρτόκουτα.
00:38
Γιατί τα σύγχρονα κτίρια κι οι πόλεις είναι γεμάτα κουτιά; Σ’ αυτή τη φωτογραφία, βλέπετε βασικά δύο πόλεις. Στα αριστερά τη Νέα Υόρκη, και στα δεξιά την Τιαντζίν, μια κινεζική πόλη υπό κατασκευή. Έχουν παρόμοιες κορυφογραμμές. Ίσως ακολουθούν και τις ίδιες αρχές. Συναγωνίζονται ποια είναι η πιο πυκνοκατοικημένη, ποια θα καταλάβει πιο πολύ χώρο, ποια θα είναι πιο αποδοτική. Εξαιτίας αυτών, η μοντέρνα αρχιτεκτονική γίνεται σύμβολο εξουσίας και δύναμης.
01:16
Υπάρχει μεγάλη ανοικοδόμηση στις κινεζικές πόλεις και, ξέρετε, όχι μόνο συναγωνίζονται για να καταλάβουν τον χώρο και το ύψος, αλλά μαθαίνουν πολλά από στρατηγικές αστικής δόμησης της Β. Αμερικής κι αναπαράγουν πολλά από πόλη σε πόλη. Εδώ, λοιπόν, το λέμε «1.000 πόλεις με ένα πρόσωπο».
Advertisment
01:38
Οπότε ως αρχιτέκτονας στην Κίνα, πρέπει ν’ αναρωτηθώ τι μπορώ να κάνω γι’ αυτό; Μια μέρα, καθώς περπατούσα στον δρόμο, είδα κάποιους που πουλούσαν ψάρια. Είχαν τα ψάρια σ’ αυτή την λεκάνη σε σχήμα κύβου. Αναρωτήθηκα το ίδιο, γιατί σε σχήμα κύβου και ο χώρος για τα ψάρια; Τους αρέσει;
01:59
(Γέλια)
02:00
Προφανώς όχι. Ίσως οι χώροι σε σχήμα κύβου, η αρχιτεκτονική τους, είναι πιο οικονομική, πιο εύκολη στην κατασκευή. Έκανα, λοιπόν, μια μικρή έρευνα, έβαλα κάμερα και παρατήρησα πώς συμπεριφέρονται τα ψάρια μέσα στον χώρο-κύβο. Βρήκα ότι μάλλον δεν ήταν ευτυχισμένα. Ο χώρος σε σχήμα κύβου δεν ήταν η καταλληλότερη κατοικία, κι έτσι αποφάσισα να τους σχεδιάσω μια νέα λεκάνη. Θεωρώ ότι θα έπρεπε να είναι πιο φυσική, να είναι πιο ρευστός ο χώρος εσωτερικά. Με πιο περίπλοκους εσωτερικούς χώρους. Νομίζω τα ψάρια θα είναι πιο χαρούμενα σ’ αυτόν τον χώρο, αν και δεν το ξέρω με σιγουριά αφού δεν μου μιλάνε.
02:49
(Γέλια)
02:51
Έναν χρόνο αργότερα, είχαμε την ευκαιρία να σχεδιάσουμε αυτό το αληθινό κτίριο για ανθρώπους. Πρόκειται για δυο πύργους που χτίσαμε στη Μισισόγκα, μια πόλη έξω από το Τορόντο. Ο κόσμος το λέει «Πύργοι Μέριλιν Μονρό»
03:09
(Γέλια)
03:10
εξαιτίας της καμπυλότητάς τους. Η ιδέα ήταν να χτίσουμε έναν πύργο, ουρανοξύστη, συγκρότημα κατοικιών, όχι κουτί όμως. Το έχουμε εμπνευστεί από τη φύση, με τη δυναμική της λιακάδας και του ανέμου. Αφού τελειώσαμε τον σχεδιασμό του πρώτου πύργου, μας είπαν, «Δεν χρειάζεται να σχεδιάσετε τον δεύτερο, απλά να επαναλάβετε το ίδιο σχέδιο, και θα πληρωθείτε διπλά». Αλλά τους είπα, «Δεν μπορείς να έχεις δύο Μέριλιν δίπλα-δίπλα». Η φύση ποτέ δεν επαναλαμβάνεται, οπότε τώρα έχουμε δύο κτίρια σε χορευτική αρμονία μεταξύ τους.
04:00
Έτσι κάνω στον εαυτό μου την εξής ερώτηση. Γιατί στη σύγχρονη πόλη νομίζουμε συχνά ότι η αρχιτεκτονική είναι μια μηχανή, είναι ένα κουτί; Θέλω, λοιπόν, να δω πώς οι άνθρωποι έβλεπαν τη φύση παλιά. Σε αυτόν τον παραδοσιακό κινεζικό πίνακα, είδα ότι συχνά αναμείγνυαν το φυσικό με το τεχνητό, το φτιαχτό, μ’ έναν πολύ έντονο τρόπο, ώστε να δημιουργήσουν αυτό το τοπίο που προκαλεί συναισθήματα. Οπότε στη σύγχρονη πόλη, το ερώτημα είναι: Υπάρχει τρόπος να μη χωρίζουμε τα κτίρια από τη φύση, αλλά να τα συνδυάζουμε;
04:41
Αυτό είναι ένα άλλο ένα έργο που χτίσαμε στην Κίνα. Είναι ένα αρκετά μεγάλο οικιστικό συγκρότημα. Μέσα σ’ ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο. Για να πω την αλήθεια, την πρώτη φορά που πήγα εκεί, βρήκα την τοποθεσία φοβερά όμορφη. Και παραλίγο να απορρίψω το έργο, γιατί νιώθεις σαν εγκληματίας αν παρέμβεις εκεί. Δε θέλω να γίνω εγκληματίας. Όμως το ξανασκέφτηκα, γιατί αν δεν το έκανα εγώ, θα ύψωναν εκεί τους συνηθισμένους πύργους, ούτως ή άλλως. Και θα ήταν κρίμα. Οπότε αποφάσισα ότι έπρεπε να το δοκιμάσω.
05:27
Το κάναμε παίρνοντας τα περιγράμματα των τριγύρω βουνών, και μετατρέποντας αυτές τις γραμμές σε κτίρια. Αυτοί, λοιπόν, οι πύργοι, αντλούν στην ουσία σχήματα και γεωμετρίες από τη φύση. Έτσι, κάθε κτίριο έχει διαφορετικό σχήμα, διαφορετικό μέγεθος, διαφορετικό ύψος. Και γίνονται προέκταση της φύσης όπου είναι χωροθετημένα.
05:52
Ξέρετε, ο κόσμος νομίζει ότι χρησιμοποιούμε υπολογιστές για να κάνουμε τέτοια σχέδια, αλλά προσωπικά σχεδιάζω πολύ με το χέρι, γιατί μου αρέσει το στοιχείο του τυχαίου στο σχέδιο στο χέρι. Αυτά τα σχέδια φέρουν συναισθήματα που τα σχέδια με υπολογιστές δεν έχουν.
06:16
Η αρχιτεκτονική, οι άνθρωποι και η φύση μπορούν να συνυπάρξουν κι έχουν μια καλή σχέση σ’ αυτή τη φωτογραφία. Εδώ βλέπετε έναν από τους αρχιτέκτονες της ομάδας μας. Νομίζω ότι απολαμβάνει το όμορφο φυσικό τοπίο, και νιώθει ανακουφισμένος που δεν ανήκει στους εγκληματίες —
06:41
(Γέλια)
06:43
τελικά.
06:45
Πίσω στην πόλη, τώρα, στο Πεκίνο, μας ζητήθηκε να κάνουμε κάποιους αστικούς πύργους. Έφτιαξα αυτή τη μακέτα. Είναι αρχιτεκτονική μακέτα, μοιάζει με μίνι-βουνό και μίνι-κοιλάδες. Έβαλα τη μακέτα στο γραφείο μου και την πότιζα καθημερινά. Χρόνια μετά, ολοκληρώσαμε αυτό το κτίριο. Δείτε πώς το σκίτσο μου μεταφράζεται στο πραγματικό κτίριο. Μοιάζουν αρκετά. Μοιάζει με μαύρο βουνό. Και να πώς αυτό το κτίριο είναι χωροθετημένο στην πόλη. Βρίσκεται στην άκρη αυτού του όμορφου πάρκου. Διαφέρει κατά πολύ από τα γύρω κτίρια, επειδή εκείνα προσπαθούν να σχηματίσουν ένα τείχος γύρω από τη φύση. Εμείς, όμως, εδώ προσπαθούμε να κάνουμε το κτίριο κομμάτι της φύσης, ώστε να προεκτείνουμε τη φύση από το πάρκο μέσα στην πόλη. Αυτή ήταν η ιδέα.
07:49
Κάποιος Κινέζος κριτικός τέχνης ζωγράφισε αυτόν τον πίνακα. Έβαλε στον πίνακα το κτίριό μας. Βλέπετε αυτό το μαύρο, μικροσκοπικό βουνό; Ταιριάζει άψογα μέσα στον πίνακα. Στην πραγματική ζωή, ωστόσο, δεχτήκαμε αντιδράσεις για το σχέδιό μας, επειδή δείχνει τόσο διαφορετικό από τα γύρω κτίρια. Και μου ζητήθηκε να τροποποιήσω το σχέδιο, είτε στο χρώμα είτε στο σχήμα του, για να ταιριάζει καλύτερα με το πλαίσιο. Οπότε η ερώτησή μου ήταν, γιατί ταιριάζει στον παραδοσιακό, φυσικό περίγυρο και όχι στην πραγματικότητα; Ίσως κάτι πάει στραβά με τα πραγματικά κτίρια. Κάτι πάει στραβά με το πλαίσιο.
08:41
Στον Βορρά της Κίνας, χτίσαμε αυτό το κτίριο της Όπερας. Βρίσκεται δίπλα στο ποτάμι, μέσα στον υγρότοπο. Αποφασίσαμε να κάνουμε το κτίριο κομμάτι του τοπίου και να γίνονται ένα στον ορίζοντα. Κυριολεκτικά μοιάζει με χιονοσκέπαστο βουνό. Ο κόσμος μπορεί να περπατήσει πάνω του. Τα πρωινά ή όταν δεν έχει παράσταση όπερας, ο κόσμος έρχεται εδώ, απολαμβάνει τη θέα, και μπορεί να συνεχίσει τη διαδρομή από το πάρκο ανεβαίνοντας στο κτίριο. Όταν φτάνουν στη στέγη, υπάρχει ένα αμφιθέατρο που πλαισιώνει τον ουρανό, όπου μπορούν να τραγουδήσουν προς τον ουρανό. Στο εσωτερικό της όπερας, έχουμε αυτή τη μεγάλη αίθουσα με πολύ φυσικό φως, και μπορούν να απολαύσουν κι αυτό το ημι-αίθριο, και την όμορφη θέα γύρω τους.
09:42
Έχω χτίσει αρκετά βουνά, κι εδώ σας δείχνω ένα κτίριο που νομίζω ότι μοιάζει με σύννεφο. Το Μουσείο Αφηγηματικών Τεχνών Λούκας που κατασκευάζεται στην πόλη του Λος Άντζελες. Το μουσείο ιδρύθηκε από τον Τζορτζ Λούκας, τον δημιουργό της σειράς ταινιών «Ο πόλεμος των άστρων». Γιατί κτίριο που μοιάζει με σύννεφο; Επειδή θεωρώ, φαντάζομαι, ότι το σύννεφο είναι μυστηριώδες. Είναι φύση. Είναι σουρεαλιστικό το φυσικό στοιχείο να προσγειώνεται στην πόλη. Σε κάνει να νιώθεις περίεργος να δεις τι είναι αυτό, και θέλεις να το εξερευνήσεις. Έτσι λοιπόν το κτίριο προσγειώθηκε στη γη. Σηκώνοντας το μουσείο, κάνοντάς το να ίπταται πάνω από το έδαφος, ελευθερώνουμε το τοπίο κάτω από το κτίριο. Και μπορούμε, ταυτόχρονα, να δημιουργήσουμε τον κήπο στην ταράτσα από πάνω, όπου μπορείτε να καθίσετε και ν’ απολαύσετε τη θέα. Το μουσείο θα ολοκληρωθεί το 2022, κι είστε όλοι καλεσμένοι τότε.
11:00
Μετά από τα βουνά και τα σύννεφα, χτίζουμε αυτά τα ηφαίστεια πίσω στην Κίνα. Είναι ένα τεράστιο πάρκο αθλητικών εγκαταστάσεων με τέσσερα στάδια, με ένα γήπεδο ποδοσφαίρου 40.000 θέσεων. Οπότε, είναι πολύ μεγάλο έργο. Από τη φωτογραφία βλέπετε ότι δύσκολα ξεχωρίζει κανείς το κτίριο από το φυσικό τοπίο. Επομένως, το κτίριο γίνεται φυσικό τοπίο. Ακόμη περισσότερο, γίνεται τέχνη τοπίου, όπου ο κόσμος μπορεί να περπατά γύρω στο κτίριο, μπορεί να σκαρφαλώνει στο κτίριο καθώς τριγυρίζει σ’ αυτό το πάρκο με τα ηφαίστεια. Αυτή η φωτογραφική απεικόνιση δείχνει έναν από τους χώρους στα ηφαίστεια. Πρόκειται για πισίνα με φυσικό φως που έρχεται από ψηλά.
11:57
Αυτό, λοιπόν, που προσπαθούμε να φτιάξουμε είναι ένα περιβάλλον που θολώνει το όριο μεταξύ αρχιτεκτονικής και φύσης. Έτσι, η αρχιτεκτονική δεν είναι πια λειτουργικό μηχάνημα καθημερινής χρήσης. Αντανακλά και τη φύση γύρω μας. Αντανακλά και την ψυχή και το πνεύμα μας. Ως αρχιτέκτονας, δε νομίζω ότι θα πρέπει να επαναλάβουμε άλλο αυτά τα άψυχα σπιρτόκουτα στο μέλλον. Νομίζω πως αυτό που ψάχνω είναι μια ευκαιρία να φτιάξω ένα μέλλον με αρμονία μεταξύ ανθρώπων και φύσης.
12:36
Σας ευχαριστώ πολύ.
12:37
(Χειροκρότημα)
