«Βοηθήστε αυτόν που κουτσαίνει να πετάξει» λέει ο ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής και ομοιοπαθητικός γιατρός, Κωνσταντίνος Φυτόπουλος. Παιδί εργατικής οικογένειας, αποφάσισε πολύ νωρίς τον δρόμο που θα ακολουθούσε. Σήμερα, είναι ένας φτασμένος ψυχίατρος, ο οποίος ερευνά τον δρόμο της θεραπείας και προσπαθώντας να καταστήσει τον άνθρωπο ελεύθερο και κυρίαρχο επάνω στον εαυτό του και στις δυσκολίες του. Ο γιατρός, μίλησε στον Μωυσή Σεργιάννη και την Εναλλακτική Δράση για πολλά και σπουδαία ζητήματα ψυχιατρικής, δίνοντας απαντήσεις αλλά και κατευθύνσεις στους μπερδεμένους δρόμους της σύγχρονης ψυχικής υγείας.
Advertisment
Κύριε Φυτόπουλε τι είναι αυτό που σας ώθησε στις σπουδές της ψυχιατρικής;
Την ψυχιατρική άρχισα να τη σκέφτομαι από 14ετών. Ήταν η χρονιά που γυρίσαμε από το Μόναχο στην Ελλάδα και συνέχισα το γυμνάσιο στην Κατερίνη. Θυμάμαι σε μια συζήτηση με τους γονείς μου σχετικά με το μέλλον μου, τους δήλωσα ότι θα γίνω γιατρός και μάλιστα ψυχίατρος. Είναι αλήθεια ότι η δήλωσή μου αυτή και η σαφήνειά της, εκτός από τους ίδιους, ξάφνιασε και μένα. Εκείνη την εποχή με είχαν συνεπάρει οι χαρακτήρες από τα έργα του Ντοστογέφσκυ και είχα αρχίσει να διαβάζω Φρόυντ που με κέντρισε βαθειά το ενδιαφέρον. Από την άλλη γυρνώντας από το αστικό περιβάλλον του Μονάχου, στην αρχή της εφηβείας μου, στην πατρίδα και κάτω από την σκιά του Ολύμπου και των Πιερίων, επηρεασμένος και από την εξιδανίκευση της βουκολικής ζωής από τους γερμανούς και γάλλους ρομαντικούς του 18ου, ήμουν πολύ ενθουσιασμένος. Η δυσκολία όμως της χειρονακτικής αγροτικής ζωής με προσγείωσε κάπως άβολα και με έστρεψε στο διάβασμα και στην μελέτη.
Η μητέρα μου ήταν μοδίστρα και ο πατέρας μου ήταν αγρότης που αγαπούσε την φύση και την γαλήνη της. Το όνειρο του ήταν να με κάνει δάσκαλο. Δεν ξέρω πόση σημασία έδωσαν σε εκείνη μου την δήλωση, εμένα πάντως με ξάφνιασε η σιγουριά, και η διαύγεια της και αναρωτήθηκα από ποιο σημεία μέσα μου, αναδύθηκε.
Στην εποχή του Πλάτωνα δεν μπορούμε να διαχωρίσουμε ξεκάθαρα την επιστήμη από τη φιλοσοφία. Μετά τον μεσαίωνα όμως γεννήθηκαν δύο πόλοι. Η επιστήμη και η πνευματικότητα. Με αποτέλεσμα να έχουμε δύο ακραία πρότυπα. Τον υλιστή επιστήμονα που αναγνώριζε μόνο όσα έβλεπε ή αντιλαμβανόταν με τις αισθήσεις ή τα όργανά του. Και τον πνευματικό αναζητητή ο οποίος αντιλαμβανόταν τα πάντα από μία δογματική τοποθέτηση που πολλές φορές η λογική επιχειρηματολογία δεν έβρισκε χώρο. Τα τελευταία 80 χρόνια όμως αυτό έχει ανατραπεί οριστικά και αμετάκλητα. Τι κατά τη γνώμη σας συντέλεσε σε αυτή τη ραγδαία αλλαγή παραδείγματος;
Στη ραγδαία αλλαγή παραδείγματος συνετέλεσαν οι ανακαλύψεις στη σύγχρονη φυσική και βιολογία, η θεωρεία των συστημάτων, καθώς και η διεύρυνση της χαρτογράφησης της Ψυχής από την υπέρ-προσωπική ψυχολογία και την ψυχολογία του βάθους. Ανακαλύψεις που ξαναέθεσαν επιτακτικά το ζήτημα της σύνθεσης και σύζευξης του πνεύματος και της συνείδησης με την ύλη.
Advertisment
Η επιστήμη και ο ορθολογισμός ήταν ένα καθοριστικό βήμα απογαλακτισμού από τις δεισιδαιμονίες, τις θεοκρατικές πεποιθήσεις και την ‘μαγική σκέψη’ που επικρατούσαν στον μεσαίωνα. Ήταν η εφηβική επανάσταση της ανθρώπινης σκέψης, που μην ξεχνάμε προέκυψε και σαν αντίδραση στις ακρότητες της ιεράς εξέτασης, που είχε φτάσει να πουλάει κυριολεκτικά «άφεση αμαρτιών» με συγχωροχάρτια και να καίει ανθρώπους που είχαν αρχετυπικές ή προσωπικές πνευματικές εμπειρίες . Σαν εφηβική όμως επανάσταση έκαψε και πολλά χλωρά μαζί με τα ξερά. Απαξίωσε αξίες που η σοφία και η ενορατική εμπειρία αρχαίων πολιτισμών είχε κατακτήσει και εγκαθίδρυσε ένα Υλο-τροπικό «παράδειγμα» (με την έννοια του κοσμοειδώλου που η φιλοσοφία της επιστήμης προσδίδει στον όρο). Δεν διαχώρισε απλά το πνεύμα ή την συνειδητότητα από την ύλη, αλλά μάλλον αυθαίρετα υπονόησε ότι η συνειδητότητα ή το πνεύμα δεν είναι παρά παράγωγο της ύλης.
Βέβαια το υλοτροπικό αυτό «παράδειγμα», έχει φτάσει σήμερα στα όρια του. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι το υλοτροπικό ‘παράδειγμα’ σκέψης δεν είναι άμοιρο ευθυνών για την σημερινή κρίση, που είναι οικονομική, οικολογική, κοινωνική, κρίση αξιών και νοήματος, ακόμη και ιατρική κρίση με την ραγδαία αύξηση στις ψυχοσωματικές και τις αυτοάνοσες παθήσεις όπως και στις ψυχικές διαταραχές. Βέβαια κάθε κρίση είναι και μια χρυσή ευκαιρία για ωρίμανση και διεύρυνση. Έτσι στις μέρες μας βλέπουμε στην επιστήμη να προτείνονται θεωρίες ολοένα και περισσότερο ολιστικές για την εξήγηση της πραγματικότητας. Θεωρίες που προσπαθούν να συμπεριλάβουν τις ιδιότητες που αναδύονται σε συστήματα με υψηλή πολυπλοκότητα και υπερβαίνουν το άθροισμα των μερών τους. Τέτοιες ενοποιητικές θεωρίες προτείνονται όλο και περισσότερο στις μέρες μας. Στο πεδίο της ιατρικής παραδοσιακές πρακτικές όπως η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός και η ενεργειακή ιατρική με την κλινική τους αποτελεσματικότητα στις ψυχοσωματικές και χρόνιες παθήσεις καθώς και με την σύγχρονή εξέλιξη της θεωρίας τους, επιχειρούν να υπερβούν αλλά και να εμπλουτίσουν το μηχανιστικό, ύλο-τροπικό, νόσο-κεντρικό ¨παράδειγμα¨ της δυτικής ιατρικής με ένα πλέον ολιστικό άνθρωπο-κεντρικό και όλο-τροπικό ιατρικό ‘παράδειγμα’, που αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως μια ψυχο-σωματική-κοινωνική-πνευματική οντότητα, στην οποία επιπρόσθετα προκύπτει το φαινόμενο της συνείδησης.
Στην παλέτα των συναισθημάτων η μετεξέλιξη και μεταμόρφωση της επιθετικότητας και του φόβου (που στην ακραία δυσανάλογη του μορφή, γίνετε πανικός) καθώς και των κάθε λογής αντιστάσεων που προκαλεί, σε εσωτερική γαλήνη και αγάπη, είναι κομβική και καθοριστική, είναι στοίχημα Ζωής.
Πολλές φορές η εποχή μας μοιάζει παράδοξη. Ο δυτικός κόσμος φαίνεται να ζει σε μία περίοδο αφθονίας. Ταυτόχρονα όμως με αυτή την αφθονία συναντάμε και μια τεράστια αύξηση ψυχολογικών συμπτωμάτων. Δεν σας κρύβω ότι πριν από πολλά χρόνια η κρίση πανικού μου, έμοιαζε σαν μια απόκοσμη κατάσταση που τη βίωναν ελάχιστοι άνθρωποι. Σήμερα η κρίση πανικού τείνει να γίνει καθημερινότητα. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η βαθύτερη αιτία αυτής της κατάστασης;
Η οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη αν και συχνά βοηθάει δεν οδηγεί απαραίτητα στην ψυχική υγεία, στην ευτυχία και στην ευεξία. Μπορεί η ανάπτυξη της επιστήμης, της τεχνολογίας, ο ελεύθερος χρόνος, το διαδίκτυο, τα κινητά, η ευκολία στην επικοινωνία, να έκανε τον κόσμο μας μια γειτονιά, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ο κόσμος έγινε πιο ευτυχισμένος από τις προηγούμενες γενιές. Οι ρυθμοί ζωής έχουν ανέβει υπερβολικά και ο άνθρωπος έχει αποξενωθεί από θεμελιακές και ουσιαστικές ανθρώπινες αξίες όπως η συμπόνια, η αλληλεγγύη, ο αλληλοσεβασμός, η κατανόηση, η ενσυναίσθηση, η ανιδιοτέλεια, η αθωότητα, η αξιοπρέπεια, το φιλότιμο, η ευλάβεια, η χαρά, η άνεση η αγάπη, η φιλία. Αξίες που δεν καταμετρούνται με χρήματα. Αυτή η θεοποίηση του κέρδους και των οικονομικών μεγεθών οδηγεί σταθερά στην καταστροφή της φύσης αλλά και στην αποξένωση μας από τους φυσικούς μας εσωτερικούς ρυθμούς. Η απομάκρυνση μας αυτή από τη φύση, από το περιβάλλον μας, από τον εαυτό μας, έστρωσαν το δρόμο για την ραγδαία αύξηση σε αυτές τις ψυχολογικές διαταραχές. Μπορεί τώρα εμείς να το λέμε κρίση πανικού ή βαριά κατάθλιψη, σε παλαιότερους, πριν την βιομηχανική επανάσταση πολιτισμούς, το ονόμαζαν απώλεια ψυχής. Το να μπορέσει κάποιος να ησυχάσει, να γαληνεύσει την ασίγαστη φλυαρία του νου του και να έλθει σε επαφή με μια πιο ουσιαστική πλευρά της ύπαρξης του, δυσκόλεψε πολύ στις μέρες μας.
Περίσσεψαν οι περισπασμοί που δρουν σαν κλέφτες της προσοχής μας και αφορούν πλαστές και έξωθεν επιβαλλόμενες «ανάγκες» που αποστραγγίζουν την ενέργεια μας και μας αποσπούν από την ικανότητα να αφουγκραστούμε την εσωτερική μας αναγκαιότητα και νομοτέλεια . Υπάρχει και κάτι άλλο: η εποχή μας, εάν δούμε την πορεία της ανθρωπότητας σαν οργανισμό, είναι σαν να βρίσκεται στην εφηβική της φάση. Όπου έκανε την επανάσταση της σε σχέση με την πραγματικότητα και τη πατερναλιστική θρησκευτική ηγεμονία αλλά το έκανε με τρόπο ακραίο και εν μέρει ναρκισσιστικό. Επικρατεί ένας ακραίος εξοβελισμός κάθε δυσφορίας και με κάθε κόστος. Δηλαδή υπάρχει μία μανιακή προδιάθεση να εξαλείψουμε οτιδήποτε προκαλεί δυσφορία. Είτε αυτό είναι σύμπτωμα μιας αρρώστιας, είτε συναισθήματα πιο δύσκολα και απαιτητικά, όπως η θλίψη αλλά και ο θυμός και ο φόβος. Για να συμβεί μία μεταμόρφωση, οποιαδήποτε, χρειάζεται να περάσουμε από κάποια στάδια. Εάν εμείς εξοβελίσουμε, αρνηθούμε ή και καταπιέσουμε τα πιο δύσκολα και δυσάρεστα στάδια, απλά απομακρύνουμε τη δυνατότητα αυτής της μεταμόρφωσης. Απομακρύνουμε την δυνατότητα, να φτάσει η κατάσταση στο στάδιο της ωριμότητας της.
Στην παλέτα των συναισθημάτων η μετεξέλιξη και μεταμόρφωση της επιθετικότητας και του φόβου (που στην ακραία δυσανάλογη του μορφή, γίνετε πανικός) καθώς και των κάθε λογής αντιστάσεων που προκαλεί, σε εσωτερική γαλήνη και αγάπη, είναι κομβική και καθοριστική, είναι στοίχημα Ζωής. Μιας Ζωής που εκτός από αγώνας για την επιβίωση και επικράτηση, είναι και μια περιπέτεια, ένα ταξίδι προς την ωριμότητα, την ψυχολογική ανάπτυξη και την εσωτερική ενοποίηση. Στο ταξίδι αυτό η ψυχολογική και πνευματική μας μεταμόρφωση, προϋποθέτει την συνάντησή μας με την τραυματική μας περιοχή, την αναβίωση, την ενσωμάτωση και την μετουσίωση της.
Η Ψυχή μας, ο εσωτερικός μας θεραπευτής, δηλαδή η εσωτερική θεραπευτική μας νομοτέλεια, συνήθως ξέρει και τον τρόπο και τον δρόμο. Το στοίχημα είναι το πώς επανασυνδεόμαστε μαζί του, ώστε να τον αφουγκραστούμε, γαληνεύοντας τις αναταράξεις του νου μας και παίρνοντας απόσταση από τον μηχανικό και προγραμματισμένο μας, τρόπο σκέψης και αντίδρασης.
Ένα σύμπτωμα ή ένα συναίσθημα αποτελεί ένα μέρος μιας ευρύτερης διεργασίας που ο οργανισμός μας επέλεξε για να επαναφέρει την ομοιόσταση του, την ισορροπία του και εν τέλει την υγεία του. Αν σε αυτόν τον κύκλο επέμβουμε καταστέλλοντας και καταπιέζοντας το, ανακόπτουμε και διαταράσσουμε την εγγενή θεραπευτική πορεία, τον δρόμο, τον κύκλο, που ο ίδιος οργανισμός έχει επιλέξει, για να θεραπεύσει μία κατάσταση σε βάθος. Αν για παράδειγμα στην πορεία ενός πένθους καταστείλουμε το στάδιο του θυμού ή της θλίψης, αναστέλλουμε και την θεραπευτική πορεία προς την αποδοχή και την αναγέννηση. Ένα άλλο απλό παράδειγμα από την σωματική σφαίρα είναι αυτό της δηλητηρίασης. Σε μια δηλητηρίαση έχουμε εμετούς και διάρροιες. Αν χορηγήσουμε αντιεμετικό και αντιδιαρροϊκό φάρμακο ενδέχεται να καταστέλλουμε την θεραπευτική προσπάθεια του οργανισμού να απομακρύνει το δηλητήριο άμεσα.
Ο Γιουνγκ έλεγε ότι η κατάθλιψη είναι σαν μια μαυροφόρα γριά που σου χτυπά την πόρτα. Είναι καλό να της ανοίξεις και να ρωτήσεις τι ακριβώς θέλει. Γιατί για κάποιο λόγο είναι εκεί. Σημαίνει ότι η εσωτερική οικονομία επέλεξε το σύμπτωμα της κατάστασης σαν ένα alarm ότι κάτι δεν πάει καλά. Τώρα εάν εσύ απομακρύνεις βίαια το σύμπτωμα, μπορεί να προκύψει μια χρόνια κατάσταση δυσλειτουργία.
Γιατί ενώ φαινομενικά έχουμε καλύψει τις βασικές και όχι μόνο ανάγκες μας δεν φαίνεται να είμαστε πιο ευτυχισμένοι;
Υπάρχει στην υπαρξιακή ψυχολογία η πυραμίδα των αναγκών. Όπου στην βάση της πυραμίδας βρίσκονται οι φυσικές ανάγκες. Να έχεις στέγη και τροφή να μπορείς να πληρώσεις τις υποχρεώσεις σου, να νιώθεις ασφαλής. Το πόσο θεμελιακές και προαπαιτούμενες είναι αυτές οι ανάγκες το βιώσαμε έντονα τα χρόνια της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και το βιώνουν καθημερινά οι λαοί στον τρίτο κόσμο. Από εκεί και πάνω υπάρχουν άλλες ανάγκες. Όπως το να ανήκεις κάπου, να αγαπάς και να αγαπιέσαι αλλά και να βιώνεις τις εμπειρίες της κορύφωσης που αφορούν την εξατομίκευση και την αυτοπραγμάτωσή σου. Ανάλογα λοιπόν με τις δυνατότητες και τα χαρίσματα που διαθέτει κάποιος, έχει αντίστοιχες δυνατότητες να ανθίσει και να καρποφορήσει ως Ψυχή και ως οντότητα. Όταν συντελεστεί αυτή η πραγμάτωση, η Ζωή του αποκτά αυτόματα νόημα και πληρότητα. Έχει εκπληρώσει τον προορισμό του, τη δυνατότητά του.
Αυτές οι πιο απαιτητικές ανάγκες δεν ικανοποιούνται στη σημερινή εποχή. Εάν δεν σκύψει κανείς να ασχοληθεί με τις πνευματικές του ανάγκες, τότε χάνει την επαφή με τη ρίζα του, είναι σαν να ξεριζώνεται και να ξεραίνεται. Και ο υπέρ-καταναλωτισμός της εποχής μας δεν αφορά μόνο τα υλικά αγαθά. Δηλαδή κάποιος μπορεί να είναι καταναλωτής σε ταξίδια, σε γνωστούς, σε σεμινάρια, σε πνευματικότητα. Είναι άλλος αυτός που καταναλώνει, άλλος αυτός που «εμπειριώνει». Μπορείς να καταναλώνεις συνεχώς χωρίς να έχεις καμία εμπειρία από αυτή την κατανάλωση αν δεν αφήνεις χρόνο να την μεταβολίσεις, να την αφομοιώσεις και να την μετουσιώσεις . Ένας από τους λόγους που υφίσταται αυτό, είναι ότι κερδίσαμε σε παροχές και σε υπηρεσίες και χάσαμε σε ποιοτικό χρόνο. Αλλά επειδή ο ποιοτικός χρόνος είναι απαραίτητος για να φτάσουν τα πράγματα και η κατανόηση τους, στο στάδιο της ωριμότητας, η απώλεια του έχει μεγάλο κόστος.
Είναι η φαρμακευτική αγωγή η πρώτη γραμμή απάντησης σε αυτή την κατάσταση; Αδιαμφισβήτητα πολλοί άνθρωποι βοηθιούνται από αυτή. Αδιαμφισβήτητα όμως πολλοί επίσης αποκτούν δεκανίκια τα οποία δεν τους βοηθούν μακροπρόθεσμα ενώ κάποιοι βιώνουν καταστροφικά αποτελέσματα. Ποια είναι η γνώμη σας;
Σύμφωνα με την εμπειρία μου ως γιατρός τα τελευταία 30 χρόνια, θεωρώ ότι στον χώρο της ψυχικής υγείας γίνονται δύο, αντιδιαμετρικά αντίθετα, λάθη. Το πρώτο είναι η αντίσταση στην ψυχική διαταραχή και η άρνησή της. Σε αυτό συνεισφέρει σημαντικά το ‘στίγμα’ της ψυχικής νόσου που δυστυχώς επικρατεί εκτεταμένα στην Ελλάδα και ειδικότερα στην ελληνική επαρχία, ακόμα και σήμερα. Επίσης εδώ συνεισφέρει και η απώλεια της επαφής με την πραγματικότητα, που εξ ορισμού χαρακτηρίζει τις ψυχωτικές διαταραχές. Εδώ η λελογισμένη και ενδεικνυόμενη χρήση της χημικής φαρμακευτικής αγωγής μπορεί κυριολεκτικά να σώσει Ζωές και να ξεμπλέξει συστήματα από ανούσια επαναλαμβανόμενα και ατελέσφορα οικογενειακά δράματα. Μπορεί να βοηθήσει αποδιοργανωμένες ψυχές που υποφέρουν μες την κόλαση των νοητικών τους ψευδαισθήσεων να αποκτήσουν μια λειτουργική, ήρεμη ζωή μέσα στο κοινωνικό τους περιβάλλον μακριά από εγκλεισμούς και ψυχιατρικά ιδρύματα. . Ότι μπορούν να παίρνουν την αγωγή τους και να βρίσκονται στο σπίτι τους όντας λειτουργικοί, είναι πολύ σημαντικό.
Το δεύτερο λάθος είναι η τάση να ψυχιατρικοποιούνται υγιείς δυσφορικές αντιδράσεις σε αρρωστημένες καταστάσεις, σχέσεις και συνθήκες και να καταλήγουν σε χρόνια λήψη ψυχοφαρμάκων. Μία ψυχική αρρώστια είναι πολύ-παραγοντική. Ο άνθρωπος στη ζωή του περνά κάποιες εποικοδομητικές κρίσεις. Αυτές συχνά είναι απλά το έναυσμα για να απελευθερωθεί από νοσογόνους περιοριστικούς προγραμματισμούς, σχέσεις και συνθήκες που τον καθηλώνουν και εμποδίζουν την ψυχική και πνευματική του ανάπτυξη και ολοκλήρωση. Εάν αυτές τις κρίσεις τις ονομάσουμε αρρώστια και τις αντιμετωπίσουμε σαν τέτοια, τότε δυστυχώς αυτή τη μεταμορφωτική διαδικασία μπορούμε να τη σταματήσουμε. Και αυτό είναι ένας από τους κινδύνους της οργανικής ψυχιατρικής. Από την άλλη έχουμε και τις καταστάσεις που στην υπερπροσωπική ψυχολογία ονομάζουμε «κρίσεις πνευματικού συναγερμού», εμφανίζονται στο ζενίθ μιας πνευματικής και συνειδησιακής μεταμόρφωσης χαρακτηρίζονται από την αποδόμηση (παροδική) πολλών μηχανισμών του «εγώ», μπορεί να είναι πολύ έντονες και να προσομοιάζουν με ψυχωτικές καταστάσεις.
Η διαφορική διάγνωση από τα αποδιοργανωτικά ψυχωτικά επεισόδια στα πλαίσια μιας σχιζοφρένειας ή μιας διπολικής διαταραχής είναι συχνά δύσκολη και η φαρμακευτική αγωγή έχει και εδώ τη θέση της, γιατί πρωταρχικό μέλημα είναι η ασφάλεια και η ζωή του ανθρώπου. Εάν όμως, έστω και αφού καταλαγιάσει η κρίση, δεν τις αναγνωρίσουμε ως τέτοιες, μπορεί να καταδικάσουμε το προς μεταμόρφωση άτομο, στην εφ’ όρου ζωής λήψη αντιψυχωτικών που θα ανακόψει δια παντός την πνευματική και συνειδησιακή μεταμορφωτική του πορεία. Επίσης συχνά μια κατάσταση κατάθλιψης ή μια κρίση πανικού, σημαίνει ότι ο άνθρωπος πρέπει επιτακτικά να κάνει αλλαγές στη ζωή του. Εάν εδώ παρέμβουμε φαρμακευτικά και μάλιστα δια βίου, απομακρύνουμε το κίνητρο των αλλαγών που αυτές θα ήταν η ουσιαστική θεραπεία και απελευθέρωση στη ζωή του. Και βέβαια ένας άλλος πυλώνας είναι οι παρενέργειες των φαρμάκων αυτών. Εδώ εντάσσεται ο εξοβελισμός της δυσφορίας με κάθε κόστος που αναφέραμε παραπάνω. Σε μία κατάθλιψη μπορεί την αλλαγή που προσπαθούσε να εκμαιεύσει από τον άνθρωπο, να μην την πετύχει. Ότι με τα φάρμακα τον κάνουμε πιο παραγωγικό δεν σημαίνει ότι τον κάνουμε υγιή. Με αυτή την έννοια ναι, μπορεί τα φάρμακα να γίνουν δεκανίκια. Να βοηθήσουν κάποιον να κουτσαίνει ενώ θα μπορούσε να πετάει.
Γνωρίζουμε ότι πέρα από την ψυχιατρική, συνεχίζετε την έρευνα της θεραπείας και σε άλλους χώρους. Τι είναι αυτό που σας ωθεί προς αυτή την κατεύθυνση;
Μέσα στις σπουδές μου στην ιατρική, πέρασα και εγώ τη δική μου κρίση. Το ότι στο πανεπιστήμιο, η έμφαση δίνονταν κυρίως στη διάγνωση και στην νοσολογία και δευτερεύοντως στη θεραπεία που θεωρούνταν κυρίως αρμοδιότητα και πεδίο της έρευνας των φαρμακευτικών εταιριών με ενοχλούσε, μου δημιουργούσε δεύτερες σκέψεις και μια καταθλιπτική αμφιθυμία. Τότε ήταν που ανακάλυψα την ομοιοπαθητική παίρνοντας το πρώτο μου ομοιοπαθητικό φάρμακο το οποίο με θεράπευσε από μια χρόνια βρογχίτιδα που με ταλαιπωρούσε για χρόνια. Συγχρόνως όμως βίωσα ένα νοητικό και ψυχολογικό ξεκλείδωμα και μια αυξημένη αίσθηση ευεξίας και ροής. Θεώρησα ότι στην ομοιοπαθητική βρήκα την θεραπευτική ολιστική προσέγγιση που έψαχνα και απέκτησα ισχυρό κίνητρο να ολοκληρώσω τις σπουδές μου στην ιατρική και στην ομοιοπαθητική παράλληλα. Έκτοτε εμπλούτισε την φαρμακευτική μου φαρέτρα ως γιατρού, και μου πρόσφερε σημαντικές και συχνά απρόσμενες θεραπευτικές λύσεις.
Η ομοιοπαθητική, θεωρεί τα συμπτώματα ως δείκτη της αντίδρασης του συστήματος σώμα-νους στην διαταραχή και την εκφύλιση του και συνεργάζεται μάλλον, παρά αντιβαίνει στην Ψυχονευροανοσολογική προσπάθεια του οργανισμού να επαναφέρει την ομοιόσταση του. Δεν βλέπει δηλαδή τα συμπτώματα σαν αρρώστια αλλά σαν την προσπάθεια του οργανισμού να απαλλαγεί από την αρρώστια. Μια φλεγμονή ή μία εσωτερική κατάσταση σύγκρουσης κάτι σημαίνει. Οπότε η ομοιοπαθητική προσπαθεί να δυναμώσει τα συμπτώματα της ασθένειας , να αυξήσει την έντασή τους (παροδικά), και δεν φοβάται να το κάνει αυτό γιατί έτσι συνεργάζεται με την νομοτέλεια του οργανισμού. Υπηρετεί δηλαδή ένα Ολοτροπικό ολιστικό επιστημονικό «παράδειγμα». Οι διαφορετικές αφετηρίες στα δύο «παραδείγματα», το υλο-τροπικό και το ολοτροπικό και οι δυσκολίες στην μεταξύ τους επικοινωνία συχνά φτάνουν στο ασθενή (χρησιμοποιώντας τον, ως πεδίο βολής της αντιπαράθεσης) εντείνοντας την παραπληροφόρηση και την σύγχυση του. Ενώ θα έπρεπε να αποτελούν αντικείμενο διεπιστημονικής συζήτησης, έρευνας και συνεργασίας, διασφαλίζοντας το δικαίωμα του ασθενούς να επιλέξει ποιον συνδυασμό θεραπευτικής μεθόδου θα ακολουθήσει, μετά από απροκατάληπτη, επιστημονική και σφαιρική ενημέρωση.
Την εποχή εκείνη, πριν από το πτυχίο μου στην ιατρική, ήταν που γνώρισα και την ψυχανάλυση του βάθους του Καρλ Γκούσταβ Γιούνγκ και άρχισα να την μελετώ και να ασκούμε σε αυτήν. Εντυπωσιάστηκα από το βάθος της σκέψης του,την έρευνα του για τα σύμβολα της μεταμόρφωσης και την διευρυμένη χαρτογράφηση της ψυχής που προσέφερε με την εισαγωγή της έννοιας του συλλογικού ασυνειδήτου. Με συνεπήρε και το γεγονός ότι προσέγγιζε και εξέταζε ζητήματα πνευματικής φύσης από μια καθαρά επιστημονική και ψυχαναλυτική σκοπιά. Ένοιωσα να μου ανοίγονται καινούργιοι πλατιοί ορίζοντες και οριστικοποίησα την απόφαση μου να συνεχίσω με την Ψυχιατρική ειδικότητα.
Τώρα, μιλώντας κανείς ειδικά για την ψυχιατρική, έχει να παρουσιάσει πολλές σχολές με διαφορετικές αφετηρίες και ερμηνευτικά εργαλεία. Κάθε σχολή λέει άλλα πράγματα. Προσεγγίζει την πραγματικότητα από διαφορετικές αφετηρίες και οπτικές. Προσεγγίζει τον «ελέφαντα» από άλλες γωνίες. Βέβαια αυτό που μετρά είναι το αποτέλεσμα και όλες ανάλογα με τις ενδείξεις τους, έχουν θεραπευτικά αποτελέσματα. Και δεν εννοούμε να φύγουν μόνο τα συμπτώματα, αλλά να βοηθηθούμε να ανακαλύψουμε τον εαυτό μας και να ζήσουμε μία ζωή με ευεξία και πληρότητα. Που να έχει νόημα για εμάς και όπου θα μπορούμε να πάρουμε την ευθύνη να καλύπτουμε τις ανάγκες μας, υλικές, πνευματικές, εξέλιξης και ωρίμανσης.
Σκοπός του Holotropic Breathwork™είναι να ενθαρρύνει και να υποβοηθήσει το άτομο να καταδυθεί στα άδυτα βάθη της ψυχής του αποκτώντας πρόσβαση στις περιοχές, τις πριν και πέρα, από την τραυματική περιοχή, τον προσωπικό διχασμό και την νευρωτική προσωπικότητα.
Ασχολείστε με τις ολοτροπικές αναπνοές. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για τη μέθοδο; Πώς γεννήθηκε και πώς λειτουργεί;
Συνήθως δεν είναι ολόκληρος ο άνθρωπος. Επίσης δεν έχουμε μόνο μία συνειδησιακή κατάσταση. Σε άλλη συνειδησιακή κατάσταση βρισκόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι, όταν κοιμόμαστε όταν βλέπουμε όνειρα, όταν δεν βλέπουμε όνειρα όταν οραματιζόμαστε κάτι, όταν βρισκόμαστε σε έκσταση κοκ. Υπάρχουν συνειδησιακές καταστάσεις διευρυμένες, εκστατικές, πνευματικής «ολοκληρίας», ολοτροπικές, που υπερβαίνουν κατά πολύ την συνηθισμένη μας νευρωτική, κατακερματισμένη «εγωική» συνειδητότητα. Αυτές τις καταστάσεις, ιδιαίτερα στους προκολομβιανούς πολιτισμούς, τις είχαν σε ιδιαίτερη εκτίμηση και μάλιστα τις προκαλούσαν με διάφορους τρόπους (νηστεία, ιερά φυτά, διαλογισμό, εκστατικό χορό κ.α). Ένας από αυτούς τους τρόπους, από τους πλέον ασφαλής και αποτελεσματικούς είναι η «Ολοτροπική αναπνοή».
To Holotropic Breathwork™ είναι μία από τις πιο ισχυρές και αποτελεσματικές τεχνικές της αυτο-εξερεύνησης και μεταμόρφωσης, η οποία προέκυψε από την έρευνα για τις δυνατότητες διεύρυνσης της συνείδησης τα τελευταία 50 χρόνια από τον κλάδο της Υπερπροσωπικής Ψυχολογίας. Ενσωματώνει στοιχεία, από τις τελετουργίες των ιθαγενών και των προκολομβιανών πολιτισμών, από τις αρχαίες πνευματικές πρακτικές και τις μυστικιστικές παραδόσεις του κόσμου, καθώς και την σύγχρονη έρευνα για την διευρυμένη χαρτογράφηση της συνειδητότητας.
Σκοπός του Holotropic Breathwork™είναι να ενθαρρύνει και να υποβοηθήσει το άτομο να καταδυθεί στα άδυτα βάθη της ψυχής του αποκτώντας πρόσβαση στις περιοχές, τις πριν και πέρα, από την τραυματική περιοχή, τον προσωπικό διχασμό και την νευρωτική προσωπικότητα. Η λέξη «Holotropic» υποδηλώνει την υπέρβαση του εσωτερικού κατακερματισμού και της αίσθησης διαχωρισμού του ατόμου από το περιβάλλον, τον εαυτό του και το Όλον. Είναι επίσης μια πύλη για το πνευματικό μονοπάτι της ενοποιημένης συνειδητότητας. Το όνομα Holotropic σημαίνει κυριολεκτικά «πηγαίνοντας προς την ολότητα» (από τα ελληνικά «ὅλον» και «τρέπειν»).
Η μέθοδος αναπτύχθηκε από έναν από τους ιδρυτές της Υπερπροσωπικής Ψυχολογίας, τον Dr. Stanislav Grof μαζί με τη σύζυγό του Christina, ως αποτέλεσμα της έρευνας μερικών δεκαετιών σχετικά με τις θεραπευτικές δυνατότητες που διαθέτουν οι Ολοτροπικές, διευρυμένες καταστάσεις της συνείδησης. Τα εν λόγω διευρυμένα επίπεδα συνειδητότητας έχουν μεγάλη μεταμορφωτική δύναμη. Επιτρέπουν καλύτερη σύνδεση με την εσωτερική μας θεραπευτική σοφία και βοηθούν , στην επούλωση τραυμάτων και προτύπων που επηρεάζουν την καθημερινή μας ζωή. Τα άτομα εισέρχονται σε αυτές τις βαθιά μεταμορφωτικές καταστάσεις της συνειδητότητας σε ένα ασφαλές περιβάλλον, μόνο με τη δύναμη της δικής τους αναπνοής.
Η ίδια η διαδικασία HB χρησιμοποιεί πολύ απλά μέσα: συνδυάζει την αποτελεσματικότερη και βαθύτερη αναπνοή, με υποστηρικτική ατμοσφαιρική μουσική και εστιασμένη απελευθέρωση εγκλωβισμένης ψυχοσυναισθηματικής ενέργειας από το σώμα του. Με τα μάτια κλειστά και ξαπλώνοντας σε ένα στρώμα, κάθε άτομο χρησιμοποιεί τη δική του αναπνοή και την ειδικά επιλεγμένη μουσική της αίθουσας για να εισέλθει σε ένα διευρυμένο επίπεδο συνειδητότητας. Αυτή η κατάσταση ενεργοποιείται και κατευθύνεται από την εσωτερική θεραπευτική σοφία του καθένα προσωπικά , ανάλογα με την ετοιμότητα την αντίσταση ή την διαθεσιμότητα του. Η διαδικασία είναι Μη-Παρεμβατική / Μη- Κατευθυντική και οδηγείται πλήρως από την εσωτερική θεραπευτική νοημοσύνη και νομοτέλεια του κάθε ατόμου. Το ασυνείδητο υλικό που αναδύεται στο προσκήνιο είναι μοναδικό για κάθε άνθρωπο στο συγκεκριμένο χρόνο και χώρο και έχει ισχυρή μεταμορφωτική, θεραπευτική επίδραση και ενοποιητικό απόηχο.
Σε ολοτροπικές καταστάσεις, η ψυχή έχει την καταπληκτική θεραπευτική δυνατότητα να επιλέξει και να φέρει ασυνείδητο περιεχόμενο στην επίγνωσή μας, συχνά με μια ισχυρή συναισθηματική φόρτιση και με σπουδαία συγχρονιστική και νοηματική αξία. Οι ολοτροπικές καταστάσεις μας επιτρέπουν να αποκτήσουμε πρόσβαση στα βαθύτερα στρώματα της ψυχής και να δούμε σε ένα διευρυμένο και ευρύτερο πλαίσιο την ζωή μας και το νόημά της. Δίνουν την δυνατότητα σε ένα ευρύ φάσμα ασυνείδητου υλικού να έρθει στην επιφάνεια: μνήμες που σχετίζονται με τη ζωή του ατόμου (ακόμη και επεισόδια που έχουν ξεχαστεί ή κατασταλεί), σωματικές και αισθητηριακές μνήμες, σωματικές αισθήσεις που σχετίζονται με ψυχοσωματικά προβλήματα, συναισθήματα που συνδέονται με σημαντικές εμπειρίες, πτυχές του προσωπικού και συλλογικού ασυνείδητου, κυτταρικές μνήμες και μνήμες που σχετίζονται με τη γέννηση μας, σαμανικά οράματα, αρχετυπικό περιεχόμενο, πνευματικές εμπειρίες κ.λπ.
Το Holotropic Breathwork ™ είναι ένα ισχυρό εργαλείο για το εσωτερικό μας ταξίδι, στις πέρα από τον χρόνο και την δυαδικότητα, περιοχές τις ψυχής. Στο εσωτερικό αυτό ταξίδι, σε αυτή την πορεία προς την «ολότητα» θα συναντήσει κανείς διάφορα. Θα συναντήσει την τραυματική του περιοχή, τους προσωπικούς του δαίμονες, καταπιεσμένα συναισθήματα, τις φοβίες του, τις αντιστάσεις του, τις περιοριστικές του πεποιθήσεις. Αλλά συναντώντας τα όλα αυτά και διατηρώντας μία στάση επίγνωσης και αποδοχής , μπορεί να κινητοποιήσει αρχικά και να διευκολύνει μία ριζική θεραπευτική διαδικασία μέσα του. Για να το πούμε πιο σχηματικά έχοντας το θάρρος να συναντήσει τους προσωπικούς του περιορισμούς, τους δαίμονες του, έχει και την ευκαιρία να βιώσει μία κατάσταση αυξημένης επίγνωσης και ευδαιμονίας. Να μετεξελίξει, δηλαδή, την κακοδαιμονία του σε ευδαιμονία.
Ο στόχος μιας θεραπείας δεν είναι απλά η εξάλειψη της ψυχοπαθολογίας ή το να εξαρτηθεί ο ασθενής από τον γιατρό ή το φάρμακο , αλλά και στο πώς θα πάρει τη ζωή του στα χέρια του, στο πως θα αναλάβει την προσωπική του ευθύνη για τις ανάγκες και την ζωή του και να συνδεθεί με τους φυσικούς ρυθμούς της ανάπτυξης του.
Σε ποιους απευθύνεται και ποια είναι τα οφέλη της μεθόδου;
Σε όλους μπορεί να απευθυνθεί. Βέβαια κυρίως σε εκείνους που έχουν έλθει αντιμέτωποι με την προσωπική τους αναζήτηση για μεγαλύτερη ολοκληρία και πληρότητα. Αυτή είναι μία ανάγκη που την έχουν όλοι, σε κάποιους όμως είναι πιο επίμονη και συνειδητή . Ποιο ειδικά απευθύνεται σε ανθρώπους που ψάχνουν τρόπους να αφυπνίσουν, να κινητοποιήσουν και να συνδεθούν με την εσωτερική τους θεραπευτική δύναμη. Σε όσους περνάνε μια προσωπική ή πνευματική κρίση και επιδιώκουν να την μεταμορφώσουν σε ψυχολογική ωρίμανση και πνευματική ανάπτυξη. Σε όσους θέλουν να γνωρίσουν τις συναισθηματικές και τραυματικές ρίζες επίμονων σωματικών και ψυχοσωματικών καταστάσεων που αντιμετωπίζουν και να απαλλαγούν από αυτές.
Εκτός από τα θεραπευτικά της οφέλη, η μέθοδος προσφέρει και σημαντικές δυνατότητες για αυτό-εξερεύνηση, αυτο-ανακάλυψη και αυτογνωσία. Στις διευρυμένες ολοτροπικές καταστάσεις συνείδησης μπορεί κανείς να εξερευνήσει την ασυνείδητη του πραγματικότητα. Να ανακαλύψει νέες πλευρές του εαυτού του, όπου βρίσκονται εξόριστα δικά του κομμάτια, σοφά, όμορφα και δημιουργικά συστατικά της ταυτότητας του, που έκρυβε, αρνούνταν ή αγνοούσε.
Τι συμβουλή θα δίνατε σε έναν νέο ψυχίατρο ο οποίος μόλις τώρα ξεκινά την καριέρα του;
Πρώτον ότι όποια σχολή, θεωρία και προσέγγιση κι αν ακολουθεί, να έχει κριτικό και ερευνητικό πνεύμα και πρωταρχικό του μέλημα να είναι, το πώς να εξυπηρετήσει το αίτημα και την υγεία του ανθρώπου που ζητά την βοήθεια του. Να μπορεί να δει την πραγματικότητα του ανθρώπου που έχει απέναντί του, ακόμα και έξω από το ερμηνευτικό φίλτρο της δικής του θεωρίας. Να μην φείδεται προσωπικούς πόρους και χρόνο ώστε να αποκτά γνώσεις και πληροφόρηση από διαφορετικές πηγές. Να συνυπολογίζει όμως και τα κίνητρα, τα συμφέροντα και την αντικειμενικότητα των πηγών του, με κριτικό πνεύμα. Να παρατηρεί και να μπορεί να αφουγκραστεί σε βάθος την πραγματικότητα του ασθενή του. Το τι ακριβώς συμβαίνει. Χωρίς να βιάζεται να βγάλει είτε την διάγνωση είτε να κατατάξει γρήγορα – γρήγορα την κατάσταση υποκύπτοντας στην ανάγκη του για έλεγχο. Να μπορεί, δηλαδή, να επιτρέπει στην πραγματικότητα να τον εκπλήττει.
Όλα τα παραπάνω βέβαια προϋποθέτουν ότι δεν θα σταματά να εργάζεται με τον εαυτό του και τις προκαταλήψεις του, να τον ερευνά και να τον βελτιώνει. Η ψυχιατρική είναι μία επιστήμη με πολλές σχολές, θεωρητικές αφετηρίες και προσεγγίσεις. Αυτό της δίνει τη δυνατότητα της πολλαπλής και πολυπαραγοντικής οπτικής. Αυτό ας μην το παραβλέψει ο νέος επιστήμονας. Είναι σημαντικό να γνωρίζει ο ψυχίατρος, πώς θα βοηθήσει τον ασθενή του να ανά-πλαισιώσει το πρόβλημα του, να δώσει έμφαση στα χαρίσματα και στις δυνατότητες του και όχι απλά στην παθολογία του. Πώς να τον βοηθήσει, δηλαδή, να ωριμάσει, να γίνει ανεξάρτητος, να σταθεί στα πόδια του.
Ο στόχος μιας θεραπείας δεν είναι απλά η εξάλειψη της ψυχοπαθολογίας ή το να εξαρτηθεί ο ασθενής από τον γιατρό ή το φάρμακο , αλλά και στο πώς θα πάρει τη ζωή του στα χέρια του, στο πως θα αναλάβει την προσωπική του ευθύνη για τις ανάγκες και την ζωή του και να συνδεθεί με τους φυσικούς ρυθμούς της ανάπτυξης του. Έτσι ώστε να γίνει αυτό που πραγματικά είναι, αντί για εκείνο που νομίζει ή που θα ήθελε ή που του επιβάλλεται έξωθεν να είναι, βιώνοντας συγχρόνως μια ζωή γεμάτη νόημα, πληρότητα και ευεξία και συνεκτική με τον εξατομικευμένο του προορισμό.
