Οι περισσότεροι από εμάς, όταν σκεφτόμαστε έναν ναρκισσιστή, έχουμε την εικόνα ενός αλαζονικού, κυρίαρχου ατόμου, το οποίο αγαπά να είναι το κέντρο του θαυμασμού και της προσοχής. Ωστόσο, αυτή η περιγραφή ταιριάζει σε έναν από τους υπότυπους μιας ναρκισσιστικής προσωπικότητας, τον επιδειξιομανή νάρκισσο.
Υπάρχει και ένας άλλος «ναρκισσιστικός υπότυπος», ο οποίος δεν είναι τόσο προφανής και έκδηλος, επειδή δεν πληροί τα συνήθη κριτήρια μας, για το πώς δρα το άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Αυτός ο υπότυπος έχει διάφορες ονομασίες όπως: κρυφός νάρκισσος, εύθραυστος ή ευάλωτος νάρκισσος κλπ. Όμως περισσότερο κατάλληλος μοιάζει ο όρος (σε ελεύθερη μετάφραση) «Κλειστή Ναρκισσιστική Διαταραχή του Εαυτού», Closet Narcissistic Disorder of the Self, που χρησιμοποίησε πρώτος ο James F. Masterson, ειδικός στις διαταραχές της προσωπικότητας.
Advertisment
Η διαταραχή «Κλειστής» Ναρκισσιστικής Προσωπικότητας (CNPD) είναι ένας από τους τρεις κύριους υπότυπους της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας που προσδιορίστηκε από τον Masterson (1926-2010). Οι άλλοι δύο υπότυποι είναι ο επιδειξιομανής (exhibitionist) και υποτιμών – κακοήθης (devaluing) νάρκισσος. Το πρωτοποριακό βιβλίο του Masterson, The Emerging Self (1993), είναι αφιερωμένο στην περιγραφή της διάγνωσης και της θεραπείας του υποτύπου CNPD με σαφείς λεπτομέρειες.
Κλινική Εικόνα
Ένας «κλειστός» νάρκισσος μοιάζει αρκετά φυσιολογικός με την πρώτη ματιά. Ενδεχομένως να μοιάζει ζεστός και προσιτός, λίγο ανασφαλής, με αρκετές ανάγκες, ίσως και αρκετά νευρωτικός. Συχνά βρίσκει έμμεσους τρόπους για να τραβήξει την προσοχή.
Για να αναγνωρίσουμε ένα άτομο με CNPD, θα πρέπει να περάσουμε πολύ χρόνο με το άτομο αυτό, και επίσης να κατανοήσουμε αρκετά καλά τα γενικά χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας. Παρά την ήσυχη και φαινομενικά άκακη αυτο-παρουσίασή του, όταν παρατηρήσουμε προσεκτικά ένα άτομο με CNPD, θα συνειδητοποιήσουμε ότι εμφανίζει όλα τα κύρια χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας:
Advertisment
• Ασταθής Αυτοεκτίμηση
• Εγωκεντρισμός
• Υπεραπασχόληση με την εικόνα
• Έλλειψη ουσιαστικών σχέσεων
• Έλλειψη σταθερότητας στις σχέσεις
• Έλλειψη ενσυναίσθησης
• Ευθιξία για λόγους που οι περισσότεροι άνθρωποι θα αγνοούσαν
• Φθόνος για τις επιτυχίες, τα υπάρχοντα και την αυτοπεποίθηση άλλων ανθρώπων
• Φόβος του ατόμου μην εκτεθεί δημόσια και φανεί ανεπαρκές
Κύριο Ζήτημα: Φόβος του ατόμου να βρίσκεται στο Επίκεντρο
Σύμφωνα με τον Masterson, η CNPD διαφέρει από την κλασσική ναρκισσιστική διαταραχή, ως προς το ότι, το άτομο με CNPD φοβάται να βρεθεί άμεσα στο προσκήνιο. Ενώ για παράδειγμα, ένας επιδειξιομανής νάρκισσος θα μας παραγκώνιζε προκειμένου να κερδίσει το θαυμασμό και την προσοχή μας, το άτομο με CNPD δυσκολεύεται και φοβάται να αναζητήσει ανοιχτά τον θαυμασμό. Ανησυχεί πολύ ότι αν οι άνθρωποι τον «κοιτάξουν» πολύ προσεκτικά, θα εκτεθεί και θα φανεί η ανεπάρκεια του.
Το Ναρκισσιστικό Δίλημμα
Το άτομο με CNPD στην πρώιμη παιδική ηλικία είχε μάθει ότι εάν εξέθετε τον εαυτό του για να λάβει προσοχή για κάποιο γεγονός ή ενεργούσε ελεύθερα και αυθόρμητα, είτε θα το τιμωρούσαν σκληρά είτε θα το υποτιμούσαν. Έτσι, το βασικό του δίλημμα είναι: Πώς μπορώ να αισθάνομαι ξεχωριστός και να στηρίζω την ασταθή αυτοεκτίμησή μου χωρίς να είμαι ανοιχτός με την «ατζέντα» μου;
«Επιλύσεις» Διλλήματος – Coping Strategies
1. Λήψη προσοχής με έμμεσο τρόπο. Ένας από τους συνηθισμένους τρόπους με τους οποίους το άτομο με CNPD αντιμετωπίζει την εσωτερική σύγκρουση του σχετικά με το να θέλει να είναι είναι «σπουδαίο» και σημαντικό, είναι να προσκολληθεί σε άτομα, ομάδες και αντικείμενα που εξιδανικεύονται ως «σπουδαία». Τότε, αντί να απαιτήσει το θαυμασμό(«Θαυμάστε με»), όπως θα έκανε ένας επιδειξιομανής νάρκισσος, στρέφει την προσοχή στο εξιδανικευμένο αντικείμενο ή κατάσταση, («Θαυμάστε αυτό»). Τότε το άτομο αισθάνεται ξεχωριστό και μέσα από την ένωση με το αντικείμενο ή την κατάσταση νιώθει σημαντικό.
2. Εργάζεται πολύ σκληρά. Το άτομο με CNPD εργάζεται σκληρά ώστε να ευχαριστήσει τους ανθρώπους που θαυμάζει. Επιθυμεί να έχει την προσοχή, την έγκριση και την επιβεβαίωση από το άτομο που έχει εξιδανικεύσει.
3. Το άτομο γίνεται Χειριστικό. Αντί να εκφράσει άμεσα το τι θέλει, μπορεί να προσπαθήσει να χειριστεί την κατάσταση, έτσι ώστε το άλλο άτομο να αισθάνεται υποχρεωμένο σε αυτό ή να το λυπάται. Αυτό οφείλεται στην ασταθή αυτοεκτίμηση του ναρκισσιστή. Πιστεύει ότι αν ζητήσει απλώς αυτό που θέλει, κανένας δεν θα ενδιαφερθεί. Θεωρεί λοιπόν, ότι πρέπει να εξαγοράσει τους άλλους με μία χάρη και υπερπροσφορά (χωρίς να του έχει ζητηθεί) και τότε εκείνοι οφείλουν να «του χρωστάνε».
4. Κακόβουλος Σχολιασμός και Διάδοση Φημών. Το άτομο με CNPD δεν αισθάνεται άνετα να «ξεμπροστιάσει» τους άλλους. Αντιθέτως, σχολιάζει σε τρίτους για τα παράπονα που έχει από ένα συγκεκριμένο άτομο, μιλώντας πίσω από την πλάτη του.
5. Συναισθηματική Ψυχρότητα. Σε αντίθεση με τον επιδειξιομανή νάρκισσο, το άτομο με CNPD είναι απίθανο να προβεί σε έναν κραυγαλέο καβγά με άλλους σε δημόσιο χώρο, όταν από κάτι έχει ενοχληθεί. Αντίθετα, εκτός από τη διάδοση κακόβουλων σχολίων για τους άλλους πίσω από την πλάτη τους, μπορεί να τους αγνοεί επιδεικτικά. Εάν τυχαίνει να συναντηθεί δημόσια με το άτομο με οποίο έχει παρεξηγηθεί, ενδέχεται να το αγνοήσει παντελώς με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό συμβαίνει επίσης με το να μην ανταποκρίνεται σε μηνύματα, e-mail και τηλεφωνικές κλήσεις.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, η CNPD (Closet Narcissistic Disorder of the Self) είναι αρκετά δύσκολο να αναγνωριστεί. Εάν δεν είμαστε επαρκώς εκπαιδευμένοι στους ναρκισσιστικούς υπότυπους, ίσως να αγνοούμε ότι υπάρχει αυτός ο συγκεκριμένος. Οι περισσότεροι άνθρωποι που συναναστρέφονται για αρκετό χρόνο με κάποιο άτομο με CNPD, δεν μπορούν να διακρίνουν ξεκάθαρα τι πραγματικά συμβαίνει και βλέπουν το άτομο αυτό, ως λίγο ανασφαλές ή ενοχλητικό. Ακόμη και ένας θεραπευτής ενδεχομένως να μην είναι εξοικειωμένος με τη διάγνωση CNPD επειδή δεν έχει συμπεριληφθεί στο DSM-5.
Μόνο εφόσον συναντήσουμε ένα άτομο που εμφανίζει την «δύσκολη και σκληρή» πλευρά της CNPD, και ξαφνικά μας χαρακτηρίσει ως «κακούς» επειδή δεν έχουμε ανταποκριθεί στις προσδοκίες του, (προβάλλοντας ουσιαστικά σε εμάς την δίκη του ανασφάλεια και τα συναισθήματα), είναι πιθανό να συνειδητοποιήσουμε ότι υποκρύπτεται κάτι περισσότερο από μία απλή αντιπάθεια πίσω από τη συμπεριφορά του.
Βιβλιογραφία:
Masterson, J. F. (1993). The Emerging Self: A Developmental, Self, and Object Relations Approach to the Treatment of the Closet Narcissistic Disorder of the Self. NY: Brunner/Mazel.
Masterson, J. F. (2015). The Personality Disorders Through the Lens of Attachment Theory and the Neurobiologic Development of the Self: A Clinical Integration.
- The absent father effect | Η επίδραση του απόντα πατέρα στην κόρη - 30 Σεπτεμβρίου 2024
- Ενσυναίσθηση: Πώς να είμαστε ουσιαστικά κοντά σε κάποιον που μας χρειάζεται - 31 Αυγούστου 2024
- Η θεραπευτική δύναμη της σχέσης μας με τα ζώα - 3 Ιουνίου 2024
