Το 2006, οι ψυχολόγοι Jordan Litman και Paul Silvia αναγνώρισαν δύο κύρια είδη περιέργειας. Η πρώτη είναι η “στερητική” περιέργεια και αναφέρεται στην ιδέα ότι αν έχουμε ένα κενό στις πληροφορίες μας, εισερχόμαστε σε μια ανήσυχη, δυσάρεστη, επείγουσα κατάσταση, ενώ η δεύτερη είναι η περιέργεια ενδιαφέροντος που αντιπροσωπεύει τις απολαυστικές εκφάνσεις της πείνας για γνώση. Με άλλα λόγια, η περιέργεια – η επιθυμία μας για πληροφορίες – μπορεί να πυροδοτήσει μια κατάσταση που είναι είτε δυσφορική είτε ευχάριστη.
Η “στερητική” περιέργεια ενεργοποιείται από μια έλλειψη πληροφοριών, συχνά για κάτι συγκεκριμένο. Για παράδειγμα, όταν δείτε τη φωτογραφία μιας δημοφιλούς ηθοποιού και δεν μπορείτε να θυμηθείτε το όνομά της, μπορεί να «σπάτε» το κεφάλι σας για ώρα μέχρι να το θυμηθείτε. Και ύστερα όταν ψάξετε το google για βοήθεια και τελικά βρείτε το όνομά της, έχετε μια αίσθηση ανακούφισης επειδή πλέον δεν στερήστε αυτής της πληροφορίας.
Advertisment
Αυτό το φαινόμενο επεκτείνεται στα μηνύματα και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν είστε έξω για δείπνο και νιώσετε ή ακούσετε ένα εισερχόμενο μήνυμα στο κινητό σας τηλέφωνο, μπορεί να παρατηρήσετε ότι ξαφνικά δεν έχετε το νου σας στο συνομιλητή ή στο φαγητό, επειδή δεν γνωρίζετε τι λέει αυτό το μήνυμα κι αυτό σας ανησυχεί τόσο που γίνεται η μόνη σας σκέψη.
Το δεύτερο είδος περιέργειας συμβαίνει όταν επιθυμούμε να μάθουμε περισσότερα για κάτι. Συνήθως δεν είναι ένα συγκεκριμένο είδος πληροφορίας (όπως το όνομα μιας ηθοποιού) αλλά μια ευρύτερη κατηγορία. Για παράδειγμα, γνωρίζατε ότι υπάρχουν ζώα που μεγαλώνουν σε μέγεθος μέχρι να πεθάνουν; Σε αυτά περιλαμβάνονται οι καρχαρίες, οι αστακοί και τα καγκουρό. Δεν είναι εκπληκτική αυτή η πληροφορία; Ο περισσότερος κόσμος δεν τη γνωρίζει.
Σε αυτό το είδος περιέργειας βουτάμε σε ένα βιβλίο ή σε μια ιστοσελίδα για ώρες, καθώς διψάμε όλο και περισσότερο για τη γνώση που βλέπουμε ότι μπορούμε να αποκτήσουμε. Είναι ωραία η αίσθηση της εκμάθησης κάτι καινούριου. Είναι διαφορετική από εκείνη που προκαλείται από τη συμπλήρωση ενός ελλείματος, ενός κενού απλά και μόνο επειδή το αντιληφθήκαμε.
Advertisment
Σε αντίθεση με τη “στερητική” περιέργεια – η οποία εστιάζει στην προσέγγιση ενός προορισμού – η περιέργεια ενδιαφέροντος εστιάζει στο ίδιο το ταξίδι. Κάθε ένα από αυτά τα είδη περιέχει διαφορετικές «γεύσεις» και τα αισθανόμαστε και διαφορετικά στο σώμα μας. Το πρώτο μας «κλειδώνει» περισσότερο, το δεύτερο μας «ανοίγει».
Οι περισσότεροι από εμάς στην καθημερινότητα προσεγγίζουμε τη ζωή και τον κόσμο με την “στερητική” περιέργεια, σαν ένα πρόβλημα που πρέπει να επιλυθεί. Λέμε συνεχώς ότι δεν έχουμε καθόλου χρόνο και καμία διάθεση να ασχοληθούμε με τη γνώση, η οποία όμως μπορεί να μας βοηθήσει να σπάσουμε παλιές μας συνήθειες και να χτίσουμε νέες.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι γινόμαστε λιγότερο γνήσια περίεργοι για τη ζωή και περισσότερο ανήσυχοι και αγχώδεις σε σχέση με αυτή. Η περιέργεια είναι ένα απλό ανθρώπινο εργαλείο που μας βοηθά – ανεξαρτήτως γλώσσας, κουλτούρας και προέλευσης. Συνδέεται άμεσα με την ενσώματη εμπειρία και με τη φυσική μας τάση προς το νέο.
Στο σύγχρονο κόσμο, η “στερητική” περιέργεια παίρνει περίπου τη μορφή των παραπάνω παραδειγμάτων. Πόσο σημαντικό τελικά είναι να θυμηθούμε το όνομα εκείνης της ηθοποιού; Τι θα συμβεί, αν πρώτα τελειώσουμε το δείπνο μας και ύστερα δούμε στην ησυχία του σπιτιού μας εκείνο το μήνυμα στο κινητό; Πρόκειται για ίσως λιγότερο πολύτιμες γνώσεις που κινητοποιούν και κινητοποιούνται από την ανησυχία του να μην χάσουμε κάτι.
Από την άλλη, η δίψα για γνώση, για την ίδια τη γνώση, μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, δημιουργώντας όμως έτσι τελικά έναν φαύλο κύκλο, όπου τα κενά εμμένουν και η σφαιρική αντίληψη για τον κόσμο γύρω μας λείπει. Μήπως ήρθε η ώρα να αφιερώσουμε λίγο χρόνο στο δεύτερο είδος της περιέργειας; Να την βρούμε βαθιά μέσα μας, εκεί όπου είναι απενεργοποιημένη και να την ξαναζωντανέψουμε;
Πηγή:
ideas.ted.com/2-types-flavors-of-curiosity-help-with-anxiety
