Σύμφωνα με το Google Trends, η χρήση του όρου «ναρκισσιστής» έχει αυξηθεί κατά πολύ τα τελευταία 10 χρόνια. Συχνά χρησιμοποιείται ως περιστασιακή προσβολή. Σε κανέναν δεν αρέσει να είναι γνωστός ως ναρκισσιστής ή να τον κατηγορούν για ναρκισσιστική συμπεριφορά – παρόλο που, για έναν ψυχολόγο, οι ναρκισσιστικές ανάγκες είναι τόσο φυσιολογικές όσο και καθολικές.
Όλοι έχουν ανάγκη να επαινούνται από τους γονείς ή τους φροντιστές τους κατά την παιδική ηλικία και αργότερα στη ζωή τους να εκτιμώνται από τους φίλους και τους σημαντικούς άλλους. Αυτός ο συγκεκριμένος τύπος εκτίμησης – γνωστός ως επικύρωση – είναι απαραίτητος για την ανάπτυξη υγιούς αυτοεκτίμησης.
Advertisment
Το 1914, ο Σίγκμουντ Φρόιντ υποστήριξε ότι όλα τα βρέφη περνούν από ένα στάδιο «πρωτογενούς ναρκισσισμού», ένα πρωτόγονο εγωκεντρικό πλαίσιο του νου, στο οποίο δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι οι άλλοι άνθρωποι είναι εντελώς ξεχωριστά όντα. Αυτό το στάδιο, είπε ο Φρόιντ, συνιστά απλώς μια στάση στο δρόμο προς μια φυσιολογική, υγιή ενηλικίωση.
Έτσι, ο Φρόιντ πίστευε ότι οι ναρκισσιστικές ενήλικες προσωπικότητες οφείλονται σε μια υπερβολή του υγιούς ναρκισσισμού. Μια από τις διαδόχους του Φρόιντ, η Κάρεν Χόρνεϊ, πίστευε ότι αυτές οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες θα μπορούσαν να προκληθούν από ένα συγκεκριμένο στυλ ανατροφής: αν οι γονείς υπερεκτιμούσαν ή υποτιμούσαν υπερβολικά τα παιδιά τους, είπε, τότε αυτά θα μεγάλωναν διαρκώς λαχταρώντας αφύσικες ποσότητες επαίνου ή επικύρωσης.
Ένας άλλος, πιο πρόσφατος θεωρητικός, ο Otto Kernberg, βλέπει τον ναρκισσισμό των ενηλίκων ως ένα είδος ψεύτικης βιτρίνας ή ως έναν τρόπο προστασίας του εαυτού. Θεωρούσε ότι οι άνθρωποι με ναρκισσιστική προσωπικότητα αντλούν την επικύρωση που χρειάζονται τόσο από τον εαυτό τους όσο και από τους άλλους, στηρίζοντας τον εαυτό τους τεχνητά, γεγονός που δεν τους αφήνει κανένα αποτελεσματικό τρόπο να υποστηρίξουν εσωτερικά την αυτοεκτίμησή τους.
Advertisment
Ο ναρκισσισμός είναι ένα φυσιολογικό μέρος της ανθρώπινης ανάπτυξης, αλλά δεν είναι μόνο μια ενιαία έννοια. Έχει δημιουργηθεί ένας ικανοποιητικός αριθμός υποκατηγοριών, οι οποίες χρησιμεύουν για να προσδιορίσουν τις αποχρώσεις του ναρκισσιστικού χαρακτήρα (τόσο του φυσιολογικού όσο και του παθολογικού).
Για παράδειγμα, η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να υποδιαιρεθεί σε θετικούς και αρνητικούς τύπους, γνωστούς ως «κοινωνικός» ή «αντικοινωνικός» ναρκισσισμός. Ο τυπικός μεγαλοπρεπής ναρκισσιστής, που απεικονίζεται περισσότερο σε ταινίες κλπ., μπορεί να επισκιάζει έναν λιγότερο γνωστό, αλλά εξίσου δύσκολο τύπο προσωπικότητας: τον ευάλωτο ναρκισσιστή.
Στην τρέχουσα αντίληψη περί ναρκισσισμού, ένα βασικό χαρακτηριστικό ενός τέτοιου ατόμου είναι ότι χειραγωγεί και εκμεταλλεύεται τις σχέσεις για δικό του όφελος. Αυτό χαρακτηρίζει καλύτερα τον αντικοινωνικό ναρκισσιστή – συχνά, ένα εξαιρετικά δύσκολο, εγωκεντρικό άτομο που περιμένει συνεχή ικανοποίηση από τους άλλους στη ζωή του.
Αντίθετα, οι κοινωνικοί ναρκισσιστές αντλούν εύσημα από τα θετικά επιτεύγματα. Προσπαθούν να κάνουν καλές πράξεις – συχνά δημοσίως – και να κάνουν τους άλλους ανθρώπους ευτυχισμένους με αυτές. Με αυτόν τον τρόπο, αντλούν την επικύρωση που και οι ίδιοι χρειάζονται απεγνωσμένα.
Αν υπάρχουν κοινωνικοί ναρκισσιστές στη ζωή σας, μπορεί να τους ξεχωρίζετε από το πόσο διασκεδαστικοί είναι όταν τους συναντάτε (και από το γεγονός ότι παίρνουν βαθιά ικανοποίηση από την αντίδρασή σας σε αυτούς). Θέλουν να γίνονται αρεστοί με οποιοδήποτε μέσο έχουν.
Θέλουν να τους αναγνωρίζουν και να τους εκτιμούν όλοι στη ζωή τους, και οι προθέσεις τους είναι, σε γενικές γραμμές, αρκετά καλοπροαίρετες. Μακριά από το να δείχνουν έλλειψη ενσυναίσθησης, όπως συμβαίνει στο άτομο με την παραδοσιακή ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν την ενσυναίσθησή τους για να συντονίζονται με αυτό που σας ευχαριστεί, και με αυτόν τον τρόπο, βρίσκουν επιβεβαίωση.
Αντίθετα, ένας κακοήθης ναρκισσιστής δεν κάνει τίποτα προς όφελός σας. Είναι ικανός να προσπαθήσει να καταστρέψει άλλους ανθρώπους προκειμένου να στηρίξει την εύθραυστη αίσθηση του εαυτού του. Ο Kernberg περιέγραψε για πρώτη φορά τον κακοήθη ναρκισσιστή στα τέλη της δεκαετίας του 1980, περιγράφοντάς τον ως ένα μείγμα ναρκισσιστικής και αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας.
Αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να δημιουργήσουν μακροχρόνιες σχέσεις, αλλά η συμπεριφορά τους είναι ασταθής και μπορούν να γίνουν επιθετικοί αν αντιληφθούν ότι απειλούνται. Εσωτερικά, εργάζονται σκληρά για να προστατεύσουν τις μεγαλοπρεπείς αυτοαντιλήψεις τους και συχνά αντιλαμβάνονται καθημερινά γεγονότα – όπως ένα τυχαίο σχόλιο – ως επιθέσεις.
Τα άτομα με αντικοινωνικό ναρκισσισμό δεν αισθάνονται επίσης ότι περιορίζονται από την αλήθεια, αλλά όταν αποκαλύπτεται ότι έχουν πει κάποιο ψέμα, μπορεί να θυμώσουν. Βλέπουν το κοινωνικό τοπίο σαν έναν τεράστιο διαγωνισμό και θα κάνουν τα πάντα για να τον κερδίσουν.
Υπάρχει επίσης ένα άλλο, λιγότερο προφανές είδος ναρκισσιστή, εκτός από τους αντικοινωνικούς και μεγαλοπρεπείς τύπους: ο κρυφός ή ευάλωτος ναρκισσιστής. Και αυτά τα άτομα πιστεύουν ότι είναι ανώτερα, αλλά κρατούν αυτές τις πεποιθήσεις για τον εαυτό τους. Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές είναι βαθιά εγωκεντρικοί, διατηρούν μια τεχνητά διογκωμένη αίσθηση του εαυτού τους και πιστεύουν ότι δικαιούνται περισσότερη προσοχή από όση λαμβάνουν.
Ως εκ τούτου, αισθάνονται χρόνια θυματοποιημένοι, σαν ο κόσμος να έχει αποτύχει να αναγνωρίσει τη λαμπρότητα ή την ιδιαιτερότητά τους. Σε αυτό το πλαίσιο, ο κρυφός ναρκισσιστής γίνεται επιρρεπής σε συναισθήματα κατάθλιψης, ακόμη κι όταν εκφράζει ισχυρή περιφρόνηση για τους άλλους ανθρώπους. Αυτοί οι ναρκισσιστές, επίσης, στερούνται ενσυναίσθησης – μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητοι, αλλά η ευαισθησία τους δεν επεκτείνεται στα συναισθήματα των άλλων.
Μπορεί να είναι δύσκολο να διατηρήσετε τις σχέσεις σας με άτομα που έχουν ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Συχνά, θα σας απογοητεύσουν δίνοντας προτεραιότητα στις δικές τους ανάγκες έναντι των δικών σας και δεν θα απολογηθούν γι’ αυτό. Μπορεί να αισθάνεστε ότι αγωνίζεστε να κερδίσετε την προσοχή τους, ότι προσέχετε τι λέτε για να μην τους προσβάλλετε ή κατηγορείστε συνεχώς για τις αρνητικές εμπειρίες στη ζωή τους.
Αν νιώθετε έτσι, κάντε ό,τι καλύτερο μπορείτε για να προσδιορίσετε και να κατανοήσετε ένα προς ένα τα χαρακτηριστικά τους. Η επίγνωση αυτών των προσωπικοτήτων και των υποτύπων τους μπορεί να σας βοηθήσει να δημιουργήσετε καλύτερα όρια ανάμεσα στον εαυτό σας και σε αυτούς τους ανθρώπους.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/us/blog/i-hear-you/201904/4-types-narcissist-and-how-spot-each-one
