Ο θυμός και ο πόνος ως στάση ζωής
Ο φόβος είναι το συναίσθημα που απαντάται πιο συχνά – άλλοτε καλυμμένο και άλλοτε ξεκάθαρο. Προκαλεί την οργή, το μίσος, την εκδίκηση, τον θυμό, τον πόνο και είναι δημοφιλέστερο όλων. Υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν ζωντανοί μέσα από τον πόνο και τον θυμό τους. Νιώθουν σημαντικοί, φωνάζουν ότι υπάρχουν. Όταν θυμώνουν με τους ανθρώπους γύρω τους, κρατούν σαν φυλαχτό τον θυμό τους.
Μέσα τους βαθιά τον λιπαίνουν, τον ποτίζουν, τον καλλιεργούν. Αγαπούν τον θυμό που προκαλούν οι ίδιοι στον εαυτό τους. Νιώθουν εξαγνισμένοι όταν βρίζουν και όταν φωνάζουν. Ξεσπούν τον θυμό τους στους άλλους και νιώθουν ότι τους ελέγχουν όταν τους βλέπουν να θυμώνουν κι εκείνοι. Νιώθουν παντοδύναμοι. Κι αυτή είναι μια κενή κατάκτηση, που δεν θέλουν να τους την πάρει κανείς.
Advertisment
Δεν καταλαβαίνουν ότι έτσι ζουν στο σκοτάδι των συναισθημάτων και αντίπαλός τους είναι κάθε ακτίνα φωτός. Ξέρεις, κάποτε ήμουν κι εγώ κάπως έτσι. Ένιωθα σημαντικός όταν θύμωνα, όταν πονούσα.
Σ: Μιλάς σοβαρά;
Μισό λεπτό. Μα τι έγινε μόλις τώρα; Απάντησε ο αναγνώστης; Ο Συνοδοιπόρος; Δηλαδή εσύ;
Advertisment
Σ: Ακούγονται οι σκέψεις μου; Δεν το ήξερα.
Για την ακρίβεια διαβάζονται. Καταγράφονται. Σ: Εντυπωσιακό.
Πράγματι. Είναι καταπληκτικό. Ναι, τώρα που το σκέφτομαι, τι πιο φυσικό; Συνεχώς λέω ότι ο αναγνώστης είναι συνδημιουργός αυτού του έργου. Είναι δυνατόν ένας συνδημιουργός να μη συμμετέχει στη δημιουργία; Ένας πρωταγωνιστής να μην εμφανίζεται στη σκηνή; Εσύ θα είσαι από δω και πέρα η φωνή κάθε αναγνώστη αυτού του έργου. Η ανάγνωση σταματά τώρα να είναι για σένα μια παθητική διαδικασία, καθώς πλέον συμμετέχεις ενεργά.
Μιας και όσα γράφω αφορούν εσένα και είναι εμπνευσμένα από σένα, δεν θα μπορούσες να μην τα επηρεάζεις. Απλώς, δεν είχα ιδέα ότι θα το έκανες με τόσο άμεσο τρόπο. Ότι θα κατέγραφες τις σκέψεις σου. Μου δίνεις έτσι την ευκαιρία να αναπτύξω μια ουσιαστική σχέση μαζί σου κατά τη διάρκεια της συγγραφής, και όχι μόνο αφού τελειώσει το έργο και το πάρεις στα χέρια σου. Σε καλωσορίζω λοιπόν, όχι μόνο στην ανάγνωση αλλά και στη συνδημιουργία αυτού του έργου.
Σ: Είναι μεγάλη τιμή αυτή για μένα. Δεν θα μπορούσα ποτέ να το φανταστώ.
Ούτε τώρα που είσαι φανταστικός αρχιτέκτονας του νου;
Σ: 🙂 Σωστά! Κάποτε λοιπόν ακόμη κι εσύ ένιωθες σημαντικός όταν θύμωνες, όταν πονούσες;
Ακριβώς. Την εποχή εκείνη νόμιζα ότι ο τυχερός πετυχαίνει, ο άτυχος αποτυγχάνει. Δεν πίστευα στην προσωπική ανάπτυξη. Κάποιος μπορεί να πει «Ο Αλκίνοος έχει δουλέψει με πρωθυπουργούς, πολυεθνικές και δισεκατομμυριούχους γιατί έχει το μαγικό άγγιγμα». Λάθος. «Δεν μεταφέρεται αυτή η γνώση που έχει. Δεν αναπαράγεται». Λάθος. Σε αυτό το βιβλίο θα σου δείξω όσα εφαρμόζω όλα αυτά τα χρόνια.
Πώς άλλαξα εγώ και πώς βοηθάω και τους άλλους ν’ αλλάξουν. Σκέψου όμως ότι κάποτε τρεφόμουν απ’ το σκοτάδι. Μέσα από τον πόνο υπενθύμιζα στον εαυτό μου την ύπαρξή μου. Μέσα από τον πόνο υπενθύμιζα στους άλλους την ύπαρξή μου. Μέσα από τον πόνο μου αντλούσα έμπνευση για να γράψω. Αυτό ήταν το μόνο που με ενδιέφερε. Η έμπνευση. Ξέρεις τι έλεγα τότε;
Η ζωή ενός συγγραφέα είναι μόνο η αφορμή. Αφορμή για έμπνευση. Αν η ύψιστη κατάκτηση για τους υπόλοιπους ανθρώπους είναι η απόλυτη αίσθηση των πραγμάτων που βιώνουν, για τον συγγραφέα δεν είναι παρά ένα σκαλοπάτι.
Η ύψιστη κατάκτηση για έναν συγγραφέα είναι η απόδοση αυτής της αίσθησης. Η ύψιστη κατάκτηση για έναν συγγραφέα είναι η απόδοση της ύψιστης κατάκτησης.
Ο συγγραφέας έρχεται σε επαφή με τα κρύα νερά μιας, για τον πολύ κόσμο, άγνωστης πηγής άγχους, κι αυτό γιατί δεν του αρκεί να ζήσει καλά. Παλεύει να συγκρατήσει μέσα του αναμμένη τη φλόγα της Μεγάλης Στιγμής, να νιώσει κάθε πτυχή της αίσθησης που τον κυριεύει για να την καταγράψει, τόσο που καμιά φορά διακόπτει την αίσθηση, προδίδει τη στιγμή πριν κορυφωθεί, για να ακολουθήσει την έμπνευση που τη γραφίδα του οδηγεί.
Η καλή ζωή για έναν συγγραφέα είναι μια καλή αφορμή για ένα καλό έργο.
Ο συγγραφέας από το να ζει καλά προτιμά να γράφει καλύτερα. Γιατί μόνο όταν γράφει καλά, ζει καλύτερα.
Αυτά πίστευα κάποτε. Προσπαθούσα να πονέσω, επέλεγα να θυμώσω. Είναι εύκολο να θυμώνεις. Ο Θουκυδίδης έλεγε πως ο θυμός και η βιασύνη είναι οι χειρότεροι σύμβουλοι όσον αφορά τη λήψη αποφάσεων. Ίσως έχεις ακούσει τη φράση: «Μην υπόσχεσαι όταν είσαι χαρούμενος, μην απαντάς όταν είσαι θυμωμένος και μην αποφασίζεις όταν είσαι λυπημένος». Γιατί όλα αυτά;
Σκέψου το, Συνοδοιπόρε. Όταν θυμώνεις με κάποιον, ασκεί εξουσία πάνω σου. Αν αφήσεις έναν αρνητικό άνθρωπο να σε επηρεάσει, τότε τον μεταβάλλεις σε δυνάστη σου. Μην επιτρέπεις σε κανέναν να ορίζει τα συναισθήματά σου, δηλαδή να ορίζει τη ζωή σου. Πόσο μάλλον κάποιος που δεν συμπαθείς. Ο θυμός είναι στην πραγματικότητα φόβος ότι δεν αγαπιέσαι αρκετά.
Σ: Τι ακριβώς εννοείς μ’ αυτό;
Ένας οδηγός στον δρόμο δεν σταματάει στο στοπ, δεν σου δίνει προτεραιότητα, όπως οφείλει, και εκνευρίζεσαι. Στην πραγματικότητα, επιτίθεται στο αίσθημα σπουδαιότητάς σου. Νιώθεις ότι είσαι ποταπός στα μάτια του, γι’ αυτό δεν σου έδωσε καμία σημασία. Όλο αυτό σε κάνει να νιώθεις ότι δεν αγαπιέσαι αρκετά. Κάτι που θα σε βοηθήσει πάρα πολύ σε κάθε σου σχέση είναι να συνειδητοποιήσεις πως ό,τι κάνει ο άνθρωπος είναι απόρροια της ανάγκης του να αγαπηθεί ή του φόβου του ότι δεν αγαπιέται αρκετά. Κάθε του συμπεριφορά, κάθε του δράση.
Πιστεύω βαθιά ότι ένα συναίσθημα υπάρχει: αυτό της αγάπης. Όλα τα άλλα συναισθήματα είναι παραλλαγές του. Και ένας φόβος υπάρχει: Ο φόβος μήπως δεν αγαπηθούμε. Το μίσος, η οργή, η λύπη, ο θυμός, όλα τα άλλα αρνητικά συναισθήματα, έχουν να κάνουν με την απώλεια της αγάπης ή με τον φόβο ότι δεν αγαπιόμαστε αρκετά.
Σ: Δεν το είχα σκεφτεί έτσι. Τέσσερα μόνο γράμματα. Και πόση επίδραση έχουν στη ζωή μας!
Α Γ Α Π Η. Τέσσερα γράμματα. Αρκούν. Η αλφαβήτα θα μπορούσε να ξεκινάει από το Α και να τελειώνει στο Η. Η Άλφα-Ήτα της αγάπης.
Σ: Τι ωραίο. Αν όμως η αλφαβήτα ξεκίναγε από το Άλφα και τελείωνε στο Ήτα, τότε η Αγάπη θα λεγόταν Αγάπη…
Μου αρέσει η μαθηματική σκέψη σου. Ναι, εκτός και αν το Πι ήταν ανάμεσα στο Άλφα και το Ήτα.
Σ: Σωστό κι αυτό. Αλλάζει εντελώς τη σχέση και τη σειρά των γραμμάτων. Αλήθεια, τι σχέση έχει η αγάπη με τους αριθμούς;
Καταλύει τους αριθμούς. Το μόνο που μετρά όταν αγαπάς κάποιον είναι αυτός. Κι εσύ μαζί. Λέει ο αγαπημένος στην αγαπημένη του: Έμαθα να μετρώ όλους τους αριθμούς και σταμάτησα στο ένα. Τόσο μου χρειάστηκε.
Σ: Αυτό το έχεις αφιερώσει σε κάποια;
Όχι σε κάποια, ούτε σε όποια. Στη μία. Στη σύντροφό μου και μητέρα των παιδιών μου. Η αγάπη είναι όλα τα συναισθήματα μαζί, ένα μαγικό μείγμα, που δεν μοιάζει με κανένα από τα συστατικά του, αλλά τα εμπεριέχει όλα. Για φαντάσου το εξής: Πριν από τη γέννηση του κόσμου υπήρχαν δύο μάγοι που ανακάτευαν συναισθήματα, αλλά τους έλειπε πάντα κάτι για να δημιουργήσουν το υπέρτατο συναίσθημα, αυτό που τα εμπεριέχει όλα. Το μαγικό συναίσθημα. Αυτό που τώρα ονομάζουμε αγάπη. Τα πρώτα χρόνια των συγγραφικών μου προσπαθειών, όταν ακόμα νόμιζα ότι τα ποιήματα πρέπει να έχουν ομοιοκατάληκτο στίχο για να λέγονται ποιήματα, έγραψα μερικές αράδες βασισμένες σε αυτή την ιστορία. Τις παρακάτω:
Η ΔηΜαγεία του Κόσμου! (Συγκερασμός των λέξεων δημιουργία και μαγεία)
Πριν το πρώτο πουλί κελαηδήσει,
πριν φωτιστεί ο ουρανός απ’ την πρώτη ανατολή,πριν το πρώτο λουλούδι απ’ τη γη ξεπηδήσει,
πριν του πρωτογέννητου μωρού το κλάμα ακουστείδυο μάγοι διάβαζαν ευχές, γύρω τους άλλοι τόσοι σε γλώσσα που ’χαν μόνοι τους εφεύρει,
μάζευαν αισθήματα που κάποτε είχαν νιώσει υλικά του κόσμου που θα έρθει.Φυλαχτό κρατούσαν για το μάτι, γρήγορα το πείραμα να πιάσει, όσα ξέραν είχαν δοκιμάσει,
μα τους έλειπε πάντα κάτι.Τα είχαν όλα εκτός από αυτό, δεν είχαν τίποτα χωρίς αυτό.
Ξαφνικά ακούστηκε το πρώτο κελάηδισμα, το πρώτο λουλούδι μύρισαν,
ένιωσαν του πρώτου μωρού το απαλό άγγιγμα, την πρώτη ανατολή ύμνησαν.
Ένιωσαν για πρώτη φορά να εκπλήσσονται
τον κόσμο που έρχονταν να χάνουν, να ζαλίζονται.Δεν πίστευαν αυτό που είχανε πετύχει, μα πίστεψαν σ’ αυτό που είχανε πετύχει!
Ξανά δεν δοκιμάσανε, μαγεία τ’ ονομάσανε.
Ας επιστρέψουμε στον παράδειγμα του εκνευρισμένου οδηγού. Αν, Συνοδοιπόρε, κάποιος οδηγός εκνευριστεί μαζί σου και σε βρίσει, είναι εύκολο να αντιδράσεις κάνοντας το ίδιο κι εσύ. Να νιώσεις το ίδιο μ’ αυτόν. Ότι δεν αγαπιέσαι αρκετά. Να σε ρωτήσω όμως:
Αν ξέρεις ότι αυτός που σε βρίζει πάσχει από μια βαριά ασθένεια, που τον κάνει να φέρεται έτσι, πόσο αλλάζουν τα πράγματα; Θα σε εκνεύριζε ένας πολύ άρρωστος αγενής άνθρωπος;
Σ: Μάλλον όχι. Σίγουρα δεν θα του φερόμουν με τον ίδιο τρόπο. Θα τον λυπόμουν.
Αν ξέρεις επομένως ότι αυτός που σε βρίζει πάσχει από μια βαριά ασθένεια, δεν θα είσαι τόσο επιθετικός. Την επόμενη φορά που θα σου μιλήσει κάποιος εκνευρισμένος, σκέψου το εξής: «Τον καημένο. Πάσχει από βαριάς μορφής έλλειψη αγάπης. Τον καταλαβαίνω». Χαμογέλα και συνέχισε. Τώρα που το σκέφτομαι, δεν έχω ονομάσει αυτόν τον τρόπο αλλαγής στη διαχείριση θυμού. Ας τον ονομάσουμε μαζί. Τι λες για το τεχνική του αγαπημένου θυμού;
Σ: Έκλεισε.
Χα, πραγματικά μιλάς. Τι ωραία! Δεν τιμωρείς λοιπόν κάποιον όταν τον σκέφτεσαι συνεχώς θυμωμένος. Έστω ότι σε εκνευρίζει ένας περαστικός που δεν κάνει στην άκρη και πέφτει άτσαλα πάνω σου. Σκέψου ότι εκείνος συνεχίζει τη ζωή του, δεν ξέρει καν το όνομά σου, δεν θυμάται το πρόσωπό σου, δεν γνωρίζει ότι είσαι θυμωμένος, δεν επηρεάζεται καθόλου απ’ αυτό, κι εσύ τον κουβαλάς μέσα σου για ώρες, ίσως και για όλη τη μέρα. Και σου χαλάει τη διάθεση. Σε ποιον κάνεις τη χάρη; Ποιος χάνει; Εκείνος ή εσύ;
Σ: Εγώ φυσικά.
Ακόμα δεν μπορώ να συνηθίσω το ότι κάνουμε διάλογο. Είναι υπέροχο.
Σ: Εγώ έχω ξεκινήσει να το απολαμβάνω. Μπορώ να σου κάνω και ερωτήσεις;
Εννοείται. Η λύση επομένως, Συνοδοιπόρε, είναι η συγχώρεση και οι πιο πάνω τεχνικές θα σε βοηθήσουν να φτάσεις σε αυτή ακόμη κι αν δεν είσαι έτοιμος να τον συγχωρέσεις. Θα σε βοηθήσουν να αλλάξεις τη στάση σου απέναντι στο γεγονός. Δεν έχει σημασία τι σου συμβαίνει, αλλά πώς μεταφράζεις αυτό που σου συμβαίνει.
Κάπου άκουσα, δεν ξέρω αν ισχύει ή όχι, ότι η τοξικότητα του σάλιου σου όταν είσαι θυμωμένος σκοτώνει ποντίκι. Το μίσος σκοτώνει. Ο θυμός είναι ένας αμυντικός μηχανισμός. Είναι ένας τρόπος να νιώσεις δυνατός όταν πονάς. Εσύ πώς νιώθεις κάθε φορά που θυμώνεις; Κι όταν περνάει ο θυμός, τι μένει;
Σ: Νιώθω άδειος.
Ακριβώς, άδειος. Αλλά νιώθεις και τύψεις, τύψεις και λύπη για το πόσο πολύ εξαρτάσαι από τα αρνητικά συναισθήματά σου και από αυτά των άλλων. Έτσι ήμουν κι εγώ κάποτε: εξαρτώμενος.
Σ: Μου φαίνεται πολύ παράξενο αυτό που λες. Δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι ήσουν κάποτε έτσι.
Αυτή η πλευρά του εαυτού μου μου υπενθυμίζει συνεχώς την αξία του ανθρώπου που έχω γίνει σήμερα. Ξέρεις, και τότε πάλι εγώ ήμουν. Μόνο που ο «κάποτε εγώ» μετέφραζε όσα είχα μέσα μου με άλλο τρόπο. Αν εσύ είσαι στη φάση που ήμουν εγώ πριν από μερικά χρόνια, μπορείς αρχικά να εφεύρεις έναν νέο εαυτό και έπειτα να μεταμορφωθείς σε αυτόν. Επίτρεψέ μου σε αυτό το βιβλίο να σου δείξω μερικούς τρόπους για να τα καταφέρεις. Έχουμε δρόμο μπροστά μας.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο “Να ευτυχήσω για να πετύχω ή Να πετύχω για να ευτυχήσω;” του Νικόλα Σμυρνάκη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα
