Ο Daniel Kahneman, ο Ισραηλινός ψυχολόγος και οικονομολόγος, ο οποίος τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών το 2002 για το έργο του στην ψυχολογία της κρίσης και της λήψης αποφάσεων, υποστηρίζει ότι ο φόβος της μεταμέλειας είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της ορθής λήψης αποφάσεων.
Σε ένα εύστοχο άρθρο σχετικά με τις ψυχολογικές ρίζες του γιατί οι άνθρωποι αντιστέκονται στη λήψη του εμβολίου COVID, ο Adam Galinsky χρησιμοποιεί τη θεωρία του Kahneman για να εξηγήσει τη δυσκολία πολλών ανθρώπων: Πολλοί φοβούνται ότι θα πάρουν μια κακή απόφαση επειδή επηρεάζονται από την ψυχολογία της αναμενόμενης μεταμέλειας. Όταν οι άνθρωποι λαμβάνουν αποφάσεις, προβαίνουν σε μια ανάλυση κόστους-οφέλους. Όμως, τα πιθανά κακά αποτελέσματα βαραίνουν περισσότερο στο νου από τις εξίσου ή και περισσότερο θετικές πιθανότητες.
Advertisment
Οι άνθρωποι αναμένουν να αισθανθούν τη μεγαλύτερη μεταμέλεια όταν τα αποτελέσματα προκύπτουν από τη λήψη μέτρων σε αντίθεση με την άρνηση λήψης μέτρων. Ο Kahneman διαπίστωσε ότι κάποιοι άνθρωποι αναμένουν να αισθανθούν μεγαλύτερη μεταμέλεια, αν χάσουν χρήματα αγοράζοντας μια νέα μετοχή σε αντίθεση με το να υποστούν ζημία από την τρέχουσα μετοχή τους. Αυτή η μεταμέλεια εντείνεται όταν η δράση είναι εκούσια και όχι υποχρεωτική.
Το αναμενόμενο μετάνιωμα είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι συχνά προτιμούν να μένουν ακίνητοι παρά να προχωρούν μπροστά. Εφαρμόζοντας αυτή τη λογική στον υποχρεωτικό εμβολιασμό, ο Galinsky υποστηρίζει ότι οι εντολές εξωτερικεύουν την ευθύνη για τον εμβολιασμό – μεταθέτοντάς την από τον εαυτό σε άλλους – διευκολύνοντας έτσι το να προχωρήσει κανείς στο εμβόλιο. Οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να ανησυχούν τόσο πολύ για το ότι μπορεί να το μετανιώσουν – μπορούν να ρίξουν την ευθύνη στην εταιρεία τους ή στην πόλη ή στη χώρα που επέβαλε το εμβόλιο.
Ο Chris Guthrie, καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο Vanderbilt, εφάρμοσε τη θεωρία του Kahneman στις δικαστικές υποθέσεις. Ο Guthrie διαπίστωσε ότι τα άτομα επιδιώκουν να λαμβάνουν αποφάσεις που ελαχιστοποιούν την πιθανότητα να μετανιώσουν μετά την απόφαση.
Advertisment
Είναι πιο πιθανό να μετανιώσουν, όταν τα άτομα ανακαλύπτουν ότι θα είχαν επιτύχει καλύτερα αποτελέσματα, αν είχαν αποφασίσει διαφορετικά. Ο Guthrie διαπίστωσε ότι τα άτομα που έχουν να επιλέξουν μεταξύ διακανονισμού και δίκης προτιμούν τον διακανονισμό, επειδή ελαχιστοποιεί την πιθανότητα να μετανιώσουν. Ο διακανονισμός μειώνει την πιθανότητα αυτή, επιτρέποντας στους διαδίκους να αποφύγουν να ανακαλύψουν ότι η δίκη θα μπορούσε να ήταν η καλύτερη απόφαση – η δίκη δεν προσφέρει τέτοια προστασία.
Η θεωρία του Kahneman εξηγεί γιατί η λήψη αποφάσεων είναι δύσκολη για όλους μας. Αλλά για τα άτομα με ναρκισσιστικές διαταραχές, ο φόβος της μεταμέλειας είναι ακόμη πιο ισχυρός, επειδή δεν βιώνουν απλώς άγχος για το αν θα κάνουν λάθος ή φόβο αποτυχίας – βιώνουν το μετάνιωμα ως ταπεινωτικό. Τα χαρακτηριστικά που συνδέουμε με τις ναρκισσιστικές προσωπικότητες, π.χ. φαντασιώσεις μεγαλοπρέπειας και αίσθηση ανωτερότητας, είναι οι άμυνες ενάντια στη ντροπή. Τα άτομα με προβλήματα που σχετίζονται με τη ντροπή πιθανόν να μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον στο οποίο δεν τους επιτρεπόταν να κάνουν λάθη και τα λάθη τους υπέβαλλαν σε ταπείνωση.
Ο φόβος της ντροπής μπορεί επίσης να επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων
Η Τζέσικα έζησε με τον Ντένις για πάνω από 20 χρόνια, αλλά αρνήθηκε να παντρευτεί. Έχοντας παντρευτεί στο παρελθόν, γνώριζε ότι μπορούσε να πάρει διαζύγιο αν ο γάμος δεν λειτουργούσε, αλλά ντρεπόταν και μόνο στην ιδέα ότι θα έπαιρνε μια απόφαση για την οποία θα μετάνιωνε αργότερα. Αυτό το αίσθημα ήταν τόσο ισχυρό που αρνιόταν συνεχώς τις προτάσεις του Dennis.
Η Κάρεν γνώριζε ότι το Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας της θα της ζητούσε να παραιτηθεί όταν θα ήταν 60 ετών, οπότε στα 59 της χρόνια πέρασε απο συνεντεύξεις για άλλες θέσεις εργασίας. Πήρε μια προσφορά που θα της έδινε τόσα χρήματα όσα και η τρέχουσα δουλειά της, αλλά την αρνήθηκε. Φοβήθηκε ότι θα ένιωθε ντροπή αν έφευγε και αργότερα το μετάνιωσε. Ένα χρόνο αργότερα, απολύθηκε.
Ο Σαμ είναι δυστυχισμένος σε έναν γάμο χωρίς σεξ – αυτός και η σύζυγός του τσακώνονται συνεχώς. Πολλαπλές προσπάθειες για συμβουλευτική γάμου δεν τους βοήθησαν. Ο Σαμ παραμένει στο γάμο επειδή φοβάται ότι θα νιώσει ντροπή αν φύγει και βιώσει τύψεις.
Γενικά, ο φόβος της μεταμέλειας είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της καλής λήψης αποφάσεων. Αλλά για τους ανθρώπους με ναρκισσιστικά ζητήματα, ο φόβος αυτός επιτείνεται από τον φόβο του αισθήματος ντροπής. Υπάρχουν τόσες πολλές αποφάσεις στη ζωή: η αγορά ενός σπιτιού, η παραίτηση, ο γάμος η απόκτηση ενός παιδιού, το διαζύγιο.. Το να είναι κανείς δεμένος στην υπάρχουσα κατάσταση εξαιτίας του φόβου της μεταμέλειας είναι αρκετά δύσκολο, αλλά το να μην προχωρά μπροστά εξαιτίας του φόβου της ντροπής ότι δεν θα πετύχει, μπορεί να είναι ακόμα πιο ισχυρό και παραλυτικό.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/life-after-50/202112/why-narcissists-can-struggle-decision-making
