Ας υποθέσουμε ότι εσείς θέλετε χάμπουργκερ για δείπνο, αλλά ο σύντροφός σας θέλει να παραγγείλει κινέζικο. Ή εσείς θέλετε να παρακολουθήσετε μια ταινία δράσης, ενώ ο σύντροφός σας θέλει να παρακολουθήσει έναν αγώνα μπέιζμπολ. Ή ότι υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με το τι αυτοκίνητο θα αγοράσετε, πού θα ζήσετε, πώς θα μεγαλώσετε τα παιδιά σας κ.λπ. Σε τέτοιες καταστάσεις, όπου οι στόχοι ή οι προτιμήσεις έρχονται σε σύγκρουση, είτε εσείς είτε ο σύντροφός σας μπορεί να αποφασίσετε να κάνετε μια θυσία.
Μια πρόσφατη μελέτη του Righetti και των συνεργατών του, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου 2022 του Current Opinion in Psychology, δείχνει ότι η θυσία «μπορεί να έχει επιπτώσεις στην ευημερία εκείνου που την κάνει». Επιπλέον, ακόμη και για τον αποδέκτη, η θυσία είναι μια «μικτή ευλογία» και θα μπορούσε να έχει «κάποιες επιβλαβείς συνέπειες για τις σχέσεις μακροπρόθεσμα».
Advertisment
Προκοινωνικές συμπεριφορές και θυσίες
Η θυσία είναι ένα είδος προκοινωνικής συμπεριφοράς, η οποία αναφέρεται σε συμπεριφορά που αποσκοπεί στο όφελος των άλλων. Εκτός από το όφελος του ατόμου που βοηθήθηκε, οι προκοινωνικές συμπεριφορές συνδέονται με πρόσθετα θετικά αποτελέσματα, όπως η ευημερία στις σχέσεις και η θετική επίδραση (π.χ. συναισθήματα όπως η υπερηφάνεια, το ενδιαφέρον και ο ενθουσιασμός). Οι προκοινωνικές συμπεριφορές μπορούν ακόμη και να θεωρηθούν ελκυστικές, ιδίως όταν περιλαμβάνουν κινδύνους και ηρωισμό.
Όπως σημειώθηκε προηγουμένως, ένας τύπος προκοινωνικής συμπεριφοράς στις στενές σχέσεις περιλαμβάνει την πραγματοποίηση θυσιών. Η θυσία αναφέρεται στην εγκατάλειψη των άμεσων προτιμήσεων και στόχων του ατόμου για το καλό της σχέσης ή της ευημερίας και της ευτυχίας του συντρόφου.
Η θυσία διαφέρει από άλλες προκοινωνικές συμπεριφορές, όπως οι ηρωικές συμπεριφορές. Η θυσία συμβαίνει όταν οι άνθρωποι έχουν αρχικά μια άμεση προτίμηση προσανατολισμένη στον εαυτό τους, αλλά στη συνέχεια αποφασίζουν να μην την επιδιώξουν, αφού εξετάσουν τα αποτελέσματα για τον σύντροφο ή τη σχέση.
Advertisment
Θυσίες, ψυχική υγεία και υγεία των σχέσεων
Ανάλογα με τη συγκεκριμένη πτυχή της θυσίας που μελετάται, οι θυσίες συνδέονται με διαφορετικά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, μια μετα-ανάλυση του 2020 με 82 σύνολα δεδομένων (πάνω από 32.000 συμμετέχοντες) διαπίστωσε ότι:
– Η προθυμία για θυσία ή η πρόθεση για θυσία συνδέθηκε θετικά με την προσωπική ευημερία, την ευημερία του συντρόφου και την ευημερία της σχέσης.
– Η συμπεριφορική θυσία, δηλαδή η πραγματική πραγματοποίηση της θυσίας, συνδέθηκε με χαμηλότερη προσωπική ευημερία.
– Η ικανοποίηση από τη θυσία συνδεόταν με την ευημερία εκείνου που την έκανε και του/της ερωτικού συντρόφου του/της.
– Το κόστος της θυσίας (δηλαδή το πόσο δαπανηρή ήταν η θυσία για τον ίδιο) συσχετίστηκε αρνητικά με την προσωπική ευημερία, τη συντροφική ευημερία και την ευημερία της σχέσης.
Όπως φάνηκε παραπάνω, η συμπεριφορική θυσία φαίνεται να μειώνει την προσωπική ευημερία. Ωστόσο, δεν έχει σημαντική επίδραση στην ευημερία της σχέσης ή του συντρόφου.
Παραδόξως, τα δεδομένα δείχνουν επίσης ότι ακόμη και από την οπτική γωνία του ερωτικού συντρόφου (ο οποίος, λόγω της θυσίας, πήρε αυτό που ήθελε), οι συμπεριφορικές θυσίες είναι συχνά ασήμαντες. Γιατί;
Επειδή μια πράξη θυσίας πρέπει πρώτα να εντοπιστεί και να αναγνωριστεί ως θυσία. Αυτό όμως συμβαίνει μόνο τις μισές φορές. Τις υπόλοιπες φορές, μια πράξη θυσίας περνά απαρατήρητη, οπότε το άτομο που ωφελείται δεν αισθάνεται ευγνωμοσύνη και συνεπώς δεν δείχνει εκτίμηση για τη θυσία.
Όμως, η συμπεριφορική θυσία, αφού εντοπιστεί με ακρίβεια, οδηγεί σε θετικά συναισθήματα (π.χ. ευγνωμοσύνη, εκτίμηση, ευτυχία); Συνήθως, ναι. Ωστόσο, η αναγνώριση της θυσίας οδηγεί συνήθως και σε αρνητικά συναισθήματα. Για παράδειγμα, ο αποδέκτης της θυσίας μπορεί να αισθάνεται ενοχή, χρέος και υψηλότερη αρνητική διάθεση (π.χ. να αισθάνεται αναστατωμένος ή στεναχωρημένος).
Επομένως, δεν πρόκειται για θυσία όταν «η άμεση αυτοπροσανατολισμένη προτίμηση των ανθρώπων είναι να βοηθήσουν και να ωφελήσουν τους άλλους». Θυσία συμβαίνει μόνο όταν η βοήθεια προς τους άλλους απαιτεί την εγκατάλειψη προσωπικών στόχων ή προτιμήσεων.
Ένα παρόμοιο μείγμα συναισθημάτων ισχύει και για το άτομο που κάνει τη θυσία – μπορεί να αισθάνεται αγανακτισμένο, εκμεταλλευόμενο ή μη εκτιμώμενο (αν και ταυτόχρονα χαρούμενο και περήφανο που ωφέλησε τον σύντροφό του).
Ακόμα χειρότερα, η έρευνα δείχνει ότι αυτά τα αμφίσημα συναισθήματα που σχετίζονται με τη θυσία προβλέπουν τη σκέψη για χωρισμό (ή τον πραγματικό χωρισμό), ένα χρόνο αργότερα.
Θυσία: Όχι η μόνη λύση στη σύγκρουση, αλλά μερικές φορές απαραίτητη
Η αυτοθυσία δεν είναι ο μόνος τρόπος επίλυσης των συγκρούσεων συμφερόντων. Υπάρχουν και άλλες επιλογές.
Κάθε μέρος θα μπορούσε να ακολουθήσει το δικό του δρόμο (π.χ. να παραγγείλει διαφορετικά φαγητά, να κάνει χωριστές διακοπές) ή να βρει έναν συμβιβασμό.
Εντούτοις ακόμα κι έτσι, μερικές φορές οι θυσίες είναι απαραίτητες για τη διατήρηση μιας συντροφικής σχέσης. Ενδεικτικά, ας υποθέσουμε ότι σε έναν άνδρα προσφέρεται μια επικερδής εργασία, η οποία απαιτεί τη μετακόμιση σε μια μικρή πόλη. Ωστόσο, η σύζυγός του επιθυμεί να συνεχίσει να ζει στη μεγάλη πόλη. Εδώ, μια λύση περιλαμβάνει μια θυσία. Το ερώτημα είναι, ποιος πρέπει να κάνει τη θυσία;
Ίσως η απάντηση εξαρτάται από το κόστος της θυσίας (για κάθε μέλος). Αν ο άνδρας έχει ήδη μια σπουδαία θέση, για παράδειγμα, η άρνηση της προσοδοφόρας προσφοράς θα είναι μια μικρή θυσία εκ μέρους του, ιδίως αν η σύζυγός του έχει ανάγκες (π.χ. ανάγκες σχέσεων, ιατρική περίθαλψη) που καλύπτονται καλύτερα στη μεγάλη πόλη.
Μια εναλλακτική λύση, σε καταστάσεις που αφορούν λιγότερο επώδυνες αποφάσεις, είναι τα μέλη ενός ζευγαριού να κάνουν εναλλάξ θυσίες. Για παράδειγμα, να ακούνε την αγαπημένη μουσική του ενός συντρόφου ενώ οδηγούν προς το σπίτι ενός φίλου και την αγαπημένη μουσική του άλλου συντρόφου κατά την επιστροφή.
Μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της θυσίας
Όπως είδαμε, η συμπεριφορική θυσία συνδέεται με χαμηλότερη ευημερία, οπότε ας κλείσουμε εξετάζοντας ορισμένους τρόπους με τους οποίους τα ζευγάρια μπορούν να μειώσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της θυσίας στην ευημερία. Αν είστε εσείς αυτός που κάνει μια θυσία:
– Προσπαθήστε να υποτιμήσετε το κόστος της θυσίας.
– Σκεφτείτε περισσότερο τι έχετε κερδίσει από τη θυσία παρά τι έχετε χάσει.
– Επικεντρωθείτε στην ευημερία του συντρόφου σας.
Κι αν ο σύντροφός σας είναι αυτός που κάνει μια θυσία:
– Βάλτε τον εαυτό σας στη θέση του συντρόφου σας, ώστε να μπορείτε να κατανοήσετε και να εκτιμήσετε καλύτερα το κόστος της θυσίας.
– Εκφράστε την ευγνωμοσύνη σας.
– Επικυρώστε τα ενδιαφέροντα, τις επιθυμίες και τις ανάγκες του συντρόφου σας.
Πηγή: www.psychologytoday.com/intl/blog/finding-new-home/202205/the-necessary-evil-sacrifices-in-romantic-relationships
