Η ηθική σας πυξίδα, η συνείδηση και η ηθική σας, μπορεί να ακούγονται σαν το ίδιο σύνολο αξιών, αλλά η ηθική σας πυξίδα μπορεί μερικές φορές να σας απομακρύνει από τους άκαμπτους κοινωνικούς νόμους.
Όταν καλείστε να πάρετε μια απόφαση, συχνά καθοδηγείστε από προσωπικές αξίες που έχετε αποκτήσει κατά τη διάρκεια της ζωής σας.
Μερικές από αυτές τις αξίες, αυτές που υπαγορεύουν τον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζετε το σωστό από το λάθος, συνθέτουν την ηθική σας πυξίδα.
Advertisment
Σε περιόδους που οι κοινωνικές πεποιθήσεις σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις διαπροσωπικές σχέσεις συγκρούονται με τις πεποιθήσεις σας, η ηθική σας πυξίδα είναι αυτή που καθοδηγεί τη συμπεριφορά σας.
Ποια είναι η ηθική σας πυξίδα;
Η ηθική είναι αυτή που καθορίζει εάν μια πράξη γίνεται αντιληπτή ως καλή ή κακή, σωστή ή ακατάλληλη. Η ηθική καθοδηγεί την ατομική σας συμπεριφορά στην κοινωνία.
Η ηθική σας είναι το προσωπικό σας σύνολο πεποιθήσεων και αξιών σχετικά με το σωστό και το λάθος. Τα ήθη δεν είναι σταθερά. Μπορεί να αλλάξουν καθώς αντιμετωπίζετε νέα δεδομένα στη ζωή, αποκτάτε γνώσεις ή αντιμετωπίζετε δυσκολίες.
Advertisment
Το σύνολο αξιών του καθενός είναι μοναδικό. Παρόλο που πολλές έννοιες της ηθικής φαίνεται να είναι παγκοσμίως αποδεκτές, μέσα σε αυτές τις θεμελιώδεις πεποιθήσεις μπορεί να υπάρχουν απεριόριστες ηθικές διαβαθμίσεις.
Ηθική πυξίδα εναντίον συνείδησης
Η ηθική σας δεν είναι ίδια με τη συνείδησή σας, αν και η ηθική σας πυξίδα μπορεί να επηρεάσει τη συνείδησή σας.
«Είναι διαφορετικό από τη συνείδηση, η οποία είναι μια έμφυτη αίσθηση του σωστού και του λάθους που μας βοηθά να κάνουμε ηθικές κρίσεις», εξηγεί ο Steve Carleton, κοινωνικός λειτουργός από το Ντένβερ του Κολοράντο. «Με άλλα λόγια, μια ηθική πυξίδα παρέχει καθοδήγηση στη λήψη ηθικών αποφάσεων, ενώ η συνείδηση χρησιμεύει ως εσωτερικό σύστημα συναγερμού που μας ειδοποιεί όταν έχουμε παραβιάσει τον ηθικό μας κώδικα».
Ηθική πυξίδα και ηθική
Οι όροι «ήθος» και «ηθική» χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά, αλλά δεν είναι οι ίδιοι.
Το ήθος μπορεί να ευθυγραμμιστεί με την ηθική, εξηγεί ο Carleton, αλλά η ηθική τείνει να είναι τα πολιτιστικά και κοινωνικά πρότυπα που περιγράφουν πώς αναμένεται να συμπεριφέρονται «όλοι».
«Ενώ η ηθική πυξίδα ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει τις ηθικές του αποφάσεις, το ήθος είναι περισσότερο ένα εξωτερικά επιβαλλόμενο σύνολο προτύπων ή κανόνων που πρέπει να ακολουθούνται για να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή και να αποφευχθεί το χάος», εξηγεί.
Ένα παράδειγμα ηθικής θα ήταν οι συνέπειες για την ανεντιμότητα, όπως η παράνομη απάτη υπό οποιαδήποτε περίσταση.
Ένα παράδειγμα ήθους θα μπορούσε να είναι η συμφωνία ότι η ανεντιμότητα είναι λάθος, εκτός από ορισμένες περιπτώσεις, όπως να το κάνετε κάτι παραβατικό για να προστατέψετε τον εαυτό σας ή άλλο άτομο.
Πώς αναπτύσσεται η ηθική σας πυξίδα;
Οι σύγχρονες έννοιες της ηθικής ανάπτυξης αναφέρθηκαν για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Jean Piaget, ο οποίος πίστευε ότι εξελίχθηκαν σταδιακά, με το κάθε στάδιο βασισμένο σε διάφορες εμπειρίες ζωής.
Αργότερα, το πλαίσιο του Piaget επεκτάθηκε από τον ψυχολόγο Lawrence Kohlberg, ο οποίος θεώρησε ότι η ηθική ανάπτυξη είναι αποτέλεσμα τριών φάσεων στην παιδική ηλικία, κάθε φάση ορίστηκε από στάδια μάθησης που καθόριζαν την ηθική ευθυγράμμιση με την κοινωνία.
Φάση 1: Προσυμβατικό
Στάδιο 1: Οι συμπεριφορές υποδεικνύονται με στόχο την αποφυγή τιμωρίας.
Στάδιο 2: Οι συμπεριφορές κατευθύνονται από ανταμοιβές ή ικανοποίηση προσωπικών αναγκών.
Φάση 2: Συμβατικό
Στάδιο 3: Τα παιδιά λειτουργούν με βάση την επιθυμία να κερδίσουν την αποδοχή των άλλων.
Στάδιο 4: Τα παιδιά αρχίζουν να αποδέχονται τους νόμους και τους κανόνες της κοινωνίας γύρω τους.
Φάση 3: Μετασυμβατικό
Στάδιο 5: Τα ατομικά δικαιώματα γίνονται πιο σημαντικά από το κοινωνικό δίκαιο.
Στάδιο 6: Οι ηθικές αποφάσεις βασίζονται στην οπτική γωνία του καθενός που μπορεί να θιγεί.
Ο Kohlberg πιστεύει ότι δεν φτάνουν όλοι στο τελικό επίπεδο δημιουργίας ηθικής πυξίδας κατά την διάρκεια της ζωής τους.
Πώς να βρείτε την ηθική σας πυξίδα
Δεν είναι πάντα εύκολο να ξεχωρίζεις το σωστό από το λάθος, αλλά μπορείς να αρχίσεις να καταλαβαίνεις την ηθική σου πυξίδα μέσα από διάφορες μεθόδους που συνιστά η Carleton.
Αυτοστοχασμός
Ο ηθικός σας οδηγός αποτελείται από τις πεποιθήσεις σας, επομένως μπορεί να είναι χρήσιμο να τις αναθεωρείτε συχνά καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής σας. Αυτό μπορείτε να το κάνετε με ερωτήσεις όπως:
• Σε τι πιστεύω;
• Ποιες αξίες είναι σημαντικές για μένα σχετικά με άλλους;
• Τι συμβαίνει στον κόσμο γύρω μου με το οποίο συμφωνώ/διαφωνώ;
• Ποια είναι η θέση μου σε θέματα γενικού ενδιαφέροντος;
• Διευρύνοντας τους ορίζοντές σας
Ένας άλλος τρόπος για να ορίσετε τον ηθικό σας οδηγό, αναφέρει ο Carleton, είναι να μάθετε για τις διάφορες κοινωνικές ομάδες γύρω σας.
«Η σκέψη για το πώς οι διαφορετικοί πολιτισμοί προσεγγίζουν την ηθική μπορεί να σας βοηθήσει να αποκαλύψετε τις δικές σας πεποιθήσεις», αναφέρει και συνεχίζει πως, «Επιπλέον, η ανάγνωση βιβλίων ή άρθρων για την ηθική μπορεί να σας βοηθήσει να διευρύνετε την αντίληψή σας για την ηθική και να σας βοηθήσει να διαμορφώσετε τον δικό σας ηθικό κώδικα».
Ασχοληθείτε με άλλους
Δεν είναι λάθος να μην είστε βέβαιοι για τις θέσεις σας επάνω σε ορισμένα θέματα. Η ηθικότητα είναι σπάνια ξεκάθαρη και μπορεί να χρειαστεί πολύπλευρη προσέγγιση πριν καταλήξετε σε κάποια συμπεράσματα
Μια πολύτιμη βοήθεια, μπορεί να είναι να μιλήσετε με φίλους, την οικογένεια ή συναδέλφους που έχουν την ικανότητα να συμμετέχουν σε ανοιχτές, ήρεμες συζητήσεις σχετικά με τις ηθικές τους αξίες.
Ας ανακεφαλαιώσουμε
Η ηθική σας πυξίδα είναι ο προσωπικός σας οδηγός για το τι είναι σωστό και τι λάθος. Είναι κάτι που αρχίζει να αναπτύσσεται στην παιδική ηλικία και μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια της ζωής σας.
Ο αυτοστοχασμός, η εκμάθηση για άλλες παγκόσμια αποδεκτές αξίες και η ανάλυση αξιών με φίλους και την οικογένεια μπορούν να σας βοηθήσουν να βρείτε την ηθική σας πυξίδα.
