Φανταστείτε τη σκηνή: Είστε στην τελική ευθεία για τις πολυαναμενόμενες διακοπές σας, με λίγες ώρες να απομένουν και μετά είστε ελεύθεροι. Όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο. Ξαφνικά, ακούτε το γνωστό ping μιας νέας ειδοποίησης ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Αρχίζει η αγωνία. Περιμένατε αυτές τις διακοπές για μήνες – το τελευταίο πράγμα που χρειάζεστε είναι να συσσωρευτεί περισσότερη δουλειά στο γραφείο σας. Με ανησυχία, ανοίγετε τα εισερχόμενά σας, αναμένοντας το δράμα που πρόκειται να γεμίσει την οθόνη σας. Όμως, καθώς ξεφυλλίζετε τις γραμμές του θέματος, βλέπετε κάποιες απροσδόκητες λέξεις: “Συνέντευξη για την ιστοσελίδα της Oprah Winfrey”.
Ως πρόεδρος τμήματος, έχω πάντα κατά νου τη σημασία του διαλείμματος. Εξάλλου, η φροντίδα του εαυτού μας είναι ζωτικής σημασίας για να μας βοηθήσει να φροντίσουμε τους άλλους. Παρόλα αυτά, όταν μου συνέβη το παραπάνω σενάριο λίγο πριν από ένα επερχόμενο διάλειμμα, δεν μπορούσα παρά να εκμεταλλευτώ την ευκαιρία – είναι η Oprah, άλλωστε!
Advertisment
Η εν λόγω συνέντευξη ήταν για ένα κομμάτι που γράφτηκε για ανθρώπους εξαιρετικά ευαίσθητους στα συναισθήματα και τα αισθήματα των άλλων – τόσο ευαίσθητους που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να αισθάνονται σωματικά τις αισθήσεις στο δικό τους σώμα όταν βλέπουν άλλους ανθρώπους να πονάνε. Μπορεί να σκεφτείτε ότι αυτό ακούγεται σαν ένα θαυμαστό χάρισμα – το να είσαι συντονισμένος με τις αισθήσεις των άλλων, όπως οι φανταστικοί χαρακτήρες στην τηλεόραση ή στις ταινίες. Παρόλα αυτά, το να αισθάνεστε με άλλους ανθρώπους μπορεί να είναι εξαντλητικό.
Το γεγονός ότι η ενσυναίσθηση μπορεί να είναι εξαντλητική δεν ισχύει μόνο για τους ανθρώπους που εμφανίζονται εξαιρετικά ευαίσθητοι στα συναισθήματα των γύρω τους. Όλοι μας, κατά καιρούς, μπορεί να κινδυνεύουμε να βρούμε την ενσυναίσθηση επίπονη και να μας απορροφά ενέργεια. Με απλά λόγια, όταν συμπάσχουμε με κάποιον, δεν αισθανόμαστε μόνο τα δικά μας συναισθήματα αλλά μοιραζόμαστε και τα συναισθήματα του ατόμου με το οποίο συμπάσχουμε. Αυτό μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, να έχει το τίμημά του.
Προτίμηση στην αποφυγή της ενσυναίσθησης
Μια μελέτη έδειξε ότι, αν οι άνθρωποι έχουν την επιλογή να μοιραστούν την ενσυναίσθηση ή μια εναλλακτική πορεία δράσης, δείχνουν “μια ισχυρή προτίμηση στην αποφυγή της ενσυναίσθησης.
Advertisment
Η μελέτη περιελάμβανε 11 διαφορετικά πειράματα και χρησιμοποίησε ένα έργο επιλογής ενσυναίσθησης. Σε αυτό το έργο, οι άνθρωποι συναντούν έναν ξένο σε μια συναισθηματική κατάσταση και μπορούν να επιλέξουν μεταξύ της εμπλοκής με ενσυναίσθηση ή με αποστασιοποίηση. Σε κάθε μελέτη, οι άνθρωποι συνήθως επέλεγαν να αποφεύγουν την ενσυναίσθηση, ιδίως όταν την αντιλαμβάνονταν ως επίπονη.
Η προθυμία των ανθρώπων να εμπλακούν στην ενσυναίσθηση μειώθηκε επίσης με την πάροδο του χρόνου, υπονοώντας ότι το αντιληπτό κόστος της εμπλοκής στην ενσυναίσθηση μεταφέρεται και αυξάνεται όσο περισσότερο καιρό οι άνθρωποι εμπλέκονται στη διαδικασία. Σύμφωνα με τα λόγια των συγγραφέων της μελέτης, για κάθε “επιπλέον δοκιμή στο έργο επιλογής ενσυναίσθησης, οι πιθανότητες επιλογής της ενσυναίσθησης ήταν 2% χαμηλότερες “2.
Για να το θέσουμε αυτό σε ένα πιο εφαρμοσμένο παράδειγμα, έχετε βρεθεί ποτέ να εξαντλείστε συναισθηματικά από τις αντιδράσεις ενσυναίσθησης στη δουλειά και να θέλετε απλώς να κλειστείτε μακριά από τους άλλους στο τέλος της ημέρας; Ξέρω ότι μπορώ να ταυτιστώ με αυτό το συναίσθημα. Η εξαντλητική φύση της ενσυναίσθησης μπορεί να συμβάλλει σε αυτό.
Με τα χρόνια, έχω επίσης συνεργαστεί με ορισμένους επαγγελματίες της φροντίδας που έχουν αναφέρει πώς ένα τραγικό γεγονός νωρίτερα μέσα στην ημέρα μεταφέρθηκε και επηρέασε μια μεταγενέστερη αλληλεπίδραση. Μέρος του λόγου γι’ αυτό είναι ότι οι αλληλεπιδράσεις μας στο παρελθόν μπορούν να επηρεάσουν τις μελλοντικές αλληλεπιδράσεις. Για το λόγο αυτό, οι οργανισμοί που προσπαθούν να εκπαιδεύσουν την ενσυναίσθηση συχνά τονίζουν τη σημασία του ελέγχου με τον εαυτό μας για να καταλάβουμε αν μεταφέρουμε προηγούμενες συναντήσεις πριν εισέλθουμε σε μια νέα αλληλεπίδραση.
Βάζοντας όλα αυτά μαζί, έχουμε ένα μικρό δίλημμα: Η ενσυναίσθηση ωφελεί την κοινωνική αλληλεπίδραση και τις σχέσεις (τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό πλαίσιο). Όμως, φέρει επίσης αισθητό κόστος και, για ορισμένους, μπορεί να είναι συντριπτική. Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος προσέγγισης της ενσυναίσθησης; Τι μπορούμε να κάνουμε για να βοηθήσουμε στη ρύθμιση των ενσυναισθητικών μας αντιδράσεων, ώστε να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να νοιαζόμαστε αλλά είναι λιγότερο πιθανό να νιώθουμε κουρασμένοι από την ενσυναίσθησή μας για τους άλλους;
Το πώς πλαισιώνουμε την ενσυναίσθηση μπορεί να έχει σημασία
Το 2020, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και το Πανεπιστήμιο Georgetown διαπίστωσαν ότι η απλή αλλαγή του τρόπου διαμόρφωσης μιας κατάστασης επηρέασε τις ενσυναισθητικές και φιλοκοινωνικές αντιδράσεις σε ένα άλλο άτομο που βρισκόταν σε κίνδυνο.
Στη μελέτη, οι συμμετέχοντες αντιμετώπισαν διαφορετικές φωτογραφίες ανθρώπων που βίωναν ουδέτερα ή αρνητικά συναισθήματα. Για ορισμένες δοκιμές, απλώς παρατηρούσαν τα συναισθήματα. Για άλλες, τους δόθηκε εντολή να σκεφτούν ελπιδοφόρα (ή απελπιστικά) για την κατάσταση. Για παράδειγμα, η ελπιδοφόρα διαμόρφωση περιελάμβανε τη σκέψη ότι “κάτι θα μπορούσε να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση”. Αντίθετα, μια απελπιστική σκέψη περιελάμβανε τη σκέψη, “είναι μια απελπιστική κατάσταση για αυτό το άτομο”.
Οι ερευνητές ήθελαν να μάθουν αν η αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι πλαισίωναν την κατάσταση θα επηρέαζε τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις για την ενσυναίσθηση με το άλλο άτομο. Και, όντως, αυτό συνέβη. Η πλαισίωση οδήγησε σε λιγότερα προσωπικά συναισθήματα δυσφορίας κατά την ενσυναίσθηση. Η τοποθέτηση ενός αισιόδοξου φακού, ειδικότερα, οδήγησε τους ανθρώπους να αισθάνονται οι ίδιοι θετικά.
Εν ολίγοις, ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι ανέμεναν τα αποτελέσματα της ενσυναίσθησης είχε σημασία. Η πλαισίωση της ενσυναίσθησης βοήθησε τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο αναστατωμένοι όταν αντιμετωπίζουν μια δύσκολη κατάσταση. Μια ανεπαίσθητη αλλαγή στη νοοτροπία οδήγησε σε μια αλλαγή στην προσέγγιση.
Τα αποτελέσματα αυτά εκφράζουν ένα ευρύτερο μήνυμα που παρατηρείται σε άλλες έρευνες: Η ενσυναίσθηση είναι μια δεξιότητα που μπορεί να ρυθμιστεί και να εκπαιδευτεί. Αυτό δείχνει ότι, παρόλο που μπορεί μερικές φορές να νιώθουμε συγκλονισμένοι από την ενσυναίσθηση, μπορούμε να μάθουμε να εντοπίζουμε τα εναύσματα και να συμμετέχουμε σε συμπεριφορές που τα ρυθμίζουν.
Πώς μπορεί να μοιάζουν αυτές οι συμπεριφορές στην πράξη;
Μια δυνατότητα είναι να κάνουμε ένα βήμα πίσω για να αξιολογήσουμε τη συναισθηματική μας κατάσταση πριν εμπλακούμε σε ενσυναισθητικές αντιδράσεις.
Μια άλλη είναι να αλλάξουμε σκόπιμα την πλαισίωσή μας από τη δική μας αγωνία προς τις θετικές ευκαιρίες που υπάρχουν για να βοηθήσουμε το άτομο με το οποίο συμπάσχουμε.
Για παράδειγμα, αντί να αισθανόμαστε συγκλονισμένοι από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι συνεργάτες μας, μπορούμε να επικεντρωθούμε στην ικανοποίηση που προκύπτει από τη δυνατότητα να τους βοηθήσουμε, ή μπορούμε να εμπιστευτούμε ότι μπορούν να βοηθήσουν τον εαυτό τους σε ένα θετικό αποτέλεσμα.
Βιβλιογραφία:
1. Ward, J., Schnakenberg, P., & Banissy, M. J. (2018). The relationship between mirror-touch synaesthesia and empathy: New evidence and a new screening tool. Cognitive Neuropsychology, 35(5-6), 314–332
2. Cameron, C. D., Hutcherson, C. A., Ferguson, A. M., Scheffer, J. A., Hadjiandreou, E., & Inzlicht, M. (2019). Empathy is hard work: People choose to avoid empathy because of its cognitive costs. Journal of Experimental Psychology: General, 148(6), 962.
3. Brethel-Haurwitz, K. M., Stoianova, M., & Marsh, A. A. (2020). Empathic emotion regulation in prosocial behaviour and altruism. Cognition and Emotion, 34(8), 1532–1548
