Η πρόσφατη υπόθεση ενός ψυχολόγου στη Θεσσαλονίκη, που παντρεύτηκε την ασθενή του και στη συνέχεια την εκδίκήθηκε μοιράζοντας ημίγυμνες φωτογραφίες της, αναδεικνύει την ανάγκη για αυστηροποίηση και εφαρμογή των δεοντολογικών κανόνων στην ψυχολογία. Καθώς έχουμε διαβάσει μόνο την τοποθέτηση της ασθενούς και όχι του επαγγελματία υγείας, επιφυλασσόμαστε για το τι πραγματικά έχει συμβεί, ωστόσο, με αφορμή αυτή την υπόθεση επιθυμούμε να επισημάνουμε τη σημασία του Κώδικα Δεοντολογίας και τη σημασία της εφαρμογής του από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας και ακόμα περισσότερο από τους θεσμικά αναγνωρισμένους ψυχολόγους.
Η Δεοντολογία στη Ψυχολογία και ο Κώδικας της SEPS
Σύμφωνα με τον Κώδικα Δεοντολογίας της Σύνδεσης Ελλήνων Ψυχολόγων (SEPS), οι ψυχολόγοι έχουν την υποχρέωση να σέβονται την αξιοπρέπεια και την ιδιωτικότητα των ασθενών τους. Συγκεκριμένα, όπως διαβάζουμε στο https://seps.gr/epaggelmatika/kodiakas-deontologias/ ο κώδικας δεοντολογίας αναφέρει:
Advertisment
Σχέση προς τους πελάτες ή προς Υποκείμενα πειραματισμού
1. – Ο ψυχολόγος έχει πρωταρχική υποχρέωση απέναντι στον πελάτη του να τηρεί πλήρη εχεμύθεια για ό,τι περιέχεται σε γνώση του από την ιδιωτική ζωή και τις πράξεις του ακόμα και αν δεν του τα έχει ανακοινώσει ο ίδιος ο πελάτης. Η ίδια υποχρέωση ισχύει και για τα υποκείμενα έρευνας, που πρέπει οπωσδήποτε να κατοχυρώνεται η ανωνυμία τους, εκτός αν συμφωνηθεί διαφορετικά.
2. – Ο ψυχολόγος δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει για ιδιοτελείς σκοπούς πληροφορίες που έτυχε να αντλήσει από τον πελάτη του.
3. – Συνιστάται ο ψυχολόγος να μην προβαίνει σε μαγνητοφώνηση, κινηματογραφική λήψη ή φωτογράφηση (εκτός της καταγραφής συμπεριφοράς κοινωνικού συνόλου) χωρίς να το γνωρίζει ο πελάτης του ή τα υποκείμενα της έρευνας.
Advertisment
4. – Ο ψυχολόγος δεν προσφέρει αυτόβουλα τις υπηρεσίες του σε μελλοντικούς πελάτες είτε παρακινεί κανένα να υποβληθεί σε ψυχολογική εξέταση από αυτόν, ακόμη και χωρίς αμοιβή.
5. – Ο ψυχολόγος καλό είναι να μην προσφέρει ψυχολογικές υπηρεσίες σε πρόσωπα του οικογενειακού του περιβάλλοντος ή σε πρόσωπα που τα συνδέει στενή φιλία μαζί του.
6. – Λύση της υποχρέωσης για την τήρηση του επαγγελματικού απορρήτου επιτρέπεται σε εξαιρετικές περιπτώσεις όπου ο ψυχολόγος έχει σχηματίσει τη γνώμη ότι κινδυνεύει η ζωή (ασφάλεια) του πελάτη του ή η ζωή και η σωματική ακεραιότητα τρίτων προσώπων. Στην περίπτωση αυτή, η ανακοίνωση γίνεται μόνο σε αρμόδια πρόσωπα ή φορείς (οικείους, κηδεμόνα, δικαιοσύνη).
7. – Δεν επιτρέπεται στον ψυχολόγο να παρουσιασθεί ως μάρτυρας υπεράσπισης ή κατηγορίας του πελάτη του.
8. – Ο ψυχολόγος δεν συζητά, περιπτώσεις πελατών του σε κύκλους εξωεπαγγελματικούς ή μη συγγενών επαγγελμάτων. Αν κατά τη διδασκαλία του ή στα συγγράματά του θέλει να χρησιμοποιήσει υλικό περιπτώσεων, φροντίζει οπωσδήποτε να κατοχυρωθεί η απόλυτη ανωνυμία τους.
9. – Ο ψυχολόγος μεριμνά για τη διαφύλαξη της ασφάλειας του υλικού που κατέχει και αφορά τους πελάτες του, περιλαμβανομένων στοιχείων που διατηρεί σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Όταν δεν μπορεί να έχει πλήρη έλεγχο των κατοχυρωμένων στο αρχείο του πληροφοριών, κάνει διάκριση στις πληροφορίες που εισάγει ή κωδικοποιεί τις περιπτώσεις.
10. – Ο ψυχολόγος κατά την διεξαγωγή ερευνών, πληροφορεί τους εξεταζόμενους για τις πτυχές της έρευνας που πιθανώς να επηρέαζαν τη θέληση τους να συμμετέχουν σε αυτήν και δίνει εξηγήσεις σε θέματα που εγείρουν οι συμμετέχοντες. Σε περιπτώσεις παιδιών ή ατόμων που αδυνατούν να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, πρέπει να ζητείται η συγκατάθεση του νόμιμου εκπροσώπου τους.
Ο ερευνητής αναγνωρίζει το δικαίωμα στα συμμετέχοντα σε μια έρευνα υποκείμενα, να αποσυρθούν από την έρευνα, οποιαδήποτε στιγμή.
11. – Ο ψυχολόγος κατά την διεξαγωγή ερευνών προσπαθεί να αποφεύγει υπέρμετρη κατανόηση, συγκίνηση ή ταλαιπωρία των εξεταζομένων., σωματική ή ψυχική, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανηλίκους. Ακόμα, εξετάζει προσεχτικά την πιθανότητα μακροπρόθεσμων ανεπιθύμητων συνεπειών στα υποκείμενα που μετέχουν στην έρευνα, κι έχει την ευθύνη για να τις επισημάνει και να τις αφαιρέσει, τροποποιώντας πιθανώς το πειραματικό σχέδιο, όσο αυτό είναι δυνατόν. Ανάλογη φροντίδα πρέπει να λαμβάνεται και για τα πειραματόζωα μέσα στα πλαίσια των σχετικών πειραματισμών.
12.- Ο ψυχολόγος αποφεύγει να επαναλάβει ψυχολογικές δοκιμασίες που έχουν ήδη γίνει από συνάδελφό του στο ίδιο πρόσωπο, πριν περάσει ένα εύλογο χρονικό διάστημα.
Στο τέλος αναφέρεται ότι “Η τήρηση των διατάξεων του παρόντος αποτελεί υποχρέωση για τα μέλη του Συλλόγου. Ο έλεγχος του κώδικα είναι έργο του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου. “
Τι Πήγε Στραβά
Στη συγκεκριμένη υπόθεση, ο επαγγελματίας παραβίασε όχι μόνο τις επαγγελματικές αλλά και τις προσωπικές δεοντολογικές αρχές. Το άρθρο 5 του Κώδικα Δεοντολογίας της SEPS τονίζει ότι οι ψυχολόγοι πρέπει να διατηρούν το επαγγελματικό απόρρητο, κάτι που σαφώς και δεν τηρήθηκε εδώ.
Οι δύο τους είχαν σχέση 15 χρόνια. Ωστόσο, μετά από 15 έτη έμαθε πως ο πρώην- πλέον- σύντροφός της είχε οικογένεια (σύζυγο και παιδιά) σε άλλη πόλη. Έτσι όταν πληροφορήθηκε τι συνέβαινε, αποφάσισε να διαλύσει τη σχέση τους και να προχωρήσει τη ζωή της. Όμως εκείνος θέλησε να την εκδικηθεί παρενοχλώντας της και μοιράζοντας φωτογραφίες της στην πολυκατοικία που μένει.
«Ήταν μια σχέση στην οποία τίποτα δεν φαινόταν για το τι θα ακολουθήσει. Ήταν προσωπικός μου γιατρός, ως ψυχολόγος. Μετά από ένα διάστημα θεραπείας και αφού μπόρεσα να σταθώ στα πόδια μου γιατί δεν είχα πάει σε καλή κατάσταση, συνάψαμε σχέση. Όπως έμαθα πολύ αργότερα, το ίδιο διάστημα με εμένα, πρέπει να ξεκίνησε ο γάμος του. Μετά από 15 χρόνια, έμαθα για τον γάμο του» είπε αρχικά στον Alpha.
Σε ερώτηση για το πώς δεν είχε καταλάβει κάτι για 15 χρόνια, απάντησε: «Πλέον, αμφισβητώ και τον ίδιο μου τον εαυτό. Κι όμως δεν είχα καταλάβει κάτι. Κάθε βράδυ τις καθημερινές ήμασταν μαζί στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη. Μου έλεγε ότι πάει στους γονείς του. Και όταν έλεγα στη μάνα μου ότι φεύγει τα Σαββατοκύριακα, μου έλεγε ”καλός γιος, καλός σύζυγος”».
Γιατί ο κώδικας δεοντολογίας των ψυχολόγων έχει τεράστια σημασία;
Η τήρηση του κώδικα δεοντολογίας είναι θεμελιώδης στην επαγγελματική σχέση μεταξύ ψυχολόγου και ασθενούς. Ο ασθενής είναι συχνά σε μία ευάλωτη θέση. Είτε διανύει μία περίοδο κρίσης, είτε αντιμετωπίζει ψυχολογικά προβλήματα, περνάει από μία φάση όπου η σταθερότητα και η εμπιστοσύνη είναι κρίσιμης σημασίας. Αυτό καθιστά απολύτως αναγκαίο για τον ψυχολόγο να τηρεί αυστηρά τους κανόνες δεοντολογίας. Όταν ένας ασθενής εμπιστεύεται τον ψυχολόγο του, περιμένει δύο βασικά πράγματα: επαγγελματική συμπεριφορά και απόλυτη εχεμύθεια. Είτε πρόκειται για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων, είτε για την αξιοπρεπή και σεβαστική συμπεριφορά, ο ψυχολόγος οφείλει να κάνει τα πάντα για να διασφαλίσει την ευζωία του ασθενούς.
Η Σημασία του Κώδικα
Ο κώδικας δεοντολογίας λειτουργεί ως ένας οδηγός, όχι μόνο για το τι είναι “σωστό” και “λάθος”, αλλά και για το πώς να διαχειριστεί ο επαγγελματίας περίπλοκες και ευαίσθητες καταστάσεις. Σε ένα πεδίο όπως η ψυχολογία, όπου η ανθρώπινη ψυχή και τα συναισθήματα είναι στο προσκήνιο, η ακρίβεια, η σύνεση και η ευαισθησία είναι απαραίτητες. Με λίγα λόγια, το να εμπιστεύεται κάποιος τον ψυχολόγο του είναι μια μεγάλη υπόθεση, και αυτή η εμπιστοσύνη δεν πρέπει ποτέ να καταστραφεί. Αν και ο κώδικας δεοντολογίας παρέχει τη θεωρητική βάση για την επαγγελματική συμπεριφορά, είναι η εφαρμογή του που διασφαλίζει την ψυχολογική και συναισθηματική ασφάλεια του ασθενούς. Και γι’ αυτό, η τήρηση του είναι απαραίτητη.
Συστάσεις για Μέτρα και Δράσεις
Για να εξασφαλίσουμε ότι τέτοιες υποθέσεις δεν θα επαναληφθούν, προτείνεται η ενίσχυση της επαγρύπνησης και οι αυστηρότεροι έλεγχοι από τις αρμόδιες αρχές. Επιπλέον, οι ψυχολόγοι θα πρέπει να υποβληθούν σε διαρκείς εκπαιδευτικές διαδικασίες για να ενημερώνονται σχετικά με τη δεοντολογία.
Ο επαγγελματικός κώδικας δεοντολογίας δεν είναι απλά μια συμβατική υποχρέωση, αλλά ένα ζωτικής σημασίας εργαλείο για τη διαφύλαξη της αξιοπρέπειας και της ασφάλειας των ασθενών. Οι παραβιάσεις, όπως αυτή που εξετάστηκε, υπονομεύουν τον πυρήνα της ψυχολογίας και των εξαίρετων ψυχολόγων στη χώρα μας και επιβάλλουν την ανάγκη για δράση.
