Τα πρώτα γνωστά γραπτά σχετικά με ψυχολογικά θέματα χρονολογούνται στο 1550 π.Χ. Τότε ήταν που οι Αρχαίοι Αιγύπτιοι έγραψαν για διάφορες ψυχολογικές καταστάσεις – μεταξύ των οποίων η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια – στον Πάπυρο Ebers.
Βέβαια, οι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι αυτές οι ψυχολογικές καταστάσεις είχαν υπερφυσικές αιτίες, οπότε ο Πάπυρος Ebers δεν ήταν ακριβώς ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο και αξιόπιστο διαγνωστικό εγχειρίδιο. Ωστόσο, το γεγονός και μόνο ότι οι Αιγύπτιοι κατανοούσαν ότι υπήρχαν δυσκολίες του νου και προσπαθούσαν να εξηγήσουν γιατί συνέβαιναν, έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της ψυχολογίας κατά τη διάρκεια των χιλιετιών.
Advertisment
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ιστορία της ψυχολογίας εκτείνεται σε περισσότερα από 3.500 χρόνια, η επιλογή δέκα μόνο στιγμών-κλειδιών σε αυτόν τον επιστημονικό κλάδο είναι ένα δύσκολο έργο. Θα μπορούσε κανείς εύκολα να επιλέξει δεκάδες σημεία καμπής στην ψυχολογία που τη διαμόρφωσαν στην επιστήμη που γνωρίζουμε σήμερα.
Με αυτά τα δεδομένα, τα ακόλουθα 10 γεγονότα θα πρέπει να θεωρηθούν ως κρίσιμες στιγμές στον τομέα της ψυχολογίας.
Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει ότι ο εγκέφαλος και όχι η καρδιά είναι υπεύθυνος για τις ψυχολογικές διεργασίες
Τον πέμπτο αιώνα π.Χ., ο Ιπποκράτης απέρριψε δημοσίως την άποψη ότι τα πνεύματα προκαλούσαν ψυχικές και σωματικές διαταραχές και αντιθέτως πρότεινε ότι τα φυσικά στοιχεία ήταν υπεύθυνα. Συγκεκριμένα, συμφωνούσε με τον ισχυρισμό του Πλάτωνα (που διατυπώθηκε το 387 π.Χ.) ότι ο εγκέφαλος βρισκόταν στο κέντρο των ψυχικών διεργασιών και όχι η καρδιά, όπως υποστήριξε ο Αριστοτέλης το 335 π.Χ.
Advertisment
Στην “Τέχνη της θεραπείας”, ο Ιπποκράτης περιέγραψε τα συμπτώματα των κοινών μη φυσιολογικών συμπεριφορών, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, της παράνοιας και της μανίας. Στο έργο του Περί της φύσεως του ανθρώπου, διερεύνησε τα τέσσερα υγρά (αίμα, κίτρινη χολή, μαύρη χολή και φλέγμα) και περιέγραψε πώς η ανισορροπία μεταξύ τους οδηγεί σε διαταραχές της προσωπικότητας.
Για παράδειγμα, ο Ιπποκράτης πίστευε ότι αν κάποιος είχε υπερβολική ποσότητα κίτρινης χολής, θα είχε τάση για θυμό και ότι η υπερβολική ποσότητα μαύρης χολής θα είχε ως αποτέλεσμα να είναι μελαγχολικός.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Ο Ιπποκράτης έθεσε τις βάσεις για τον εντοπισμό και την περιγραφή των ψυχικών διαταραχών με επιστημονικό και όχι με υπερφυσικό τρόπο. Οι θεωρίες του για τα τέσσερα χιούμορ αποτέλεσαν τη βάση της έρευνας για την ιδιοσυγκρασία, την προσωπικότητα και τα κίνητρα για τους επόμενους αιώνες.
Ο Γαληνός ταξινομεί τους τύπους προσωπικότητας
Ενώ η θεωρία του Ιπποκράτη για τις τέσσερις ιδιοσυγκρασίες έθεσε τις βάσεις για τη διερεύνηση της ανθρώπινης προσωπικότητας, ο Γαληνός, που έζησε μεταξύ 130-200 μ.Χ., ήταν αυτός που πήγε το έργο αυτό ένα βήμα παραπέρα.
Στο βιβλίο του Pericraison, De temperamentis, ο Γαληνός συσχέτισε τους τέσσερις τύπους χιούμορ τόσο με την ιδιοσυγκρασία όσο και με τους τύπους προσωπικότητας. Όπως και ο Ιπποκράτης, ο Γαληνός πίστευε ότι η ανισορροπία των χυμών είχε ως αποτέλεσμα την έκφραση συγκεκριμένων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας.
Για παράδειγμα, ο Γαληνός έγραψε (όπως και ο Ιπποκράτης) ότι η υπερβολική μαύρη χολή είχε ως αποτέλεσμα ένα άτομο να έχει μια μελαγχολία. Ωστόσο, ο Γαληνός επέκτεινε αυτή τη θεωρία για να υποδείξει ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που συνδέονται με τη μελαγχολική ιδιοσυγκρασία περιλαμβάνουν το συναίσθημα και την εσωστρέφεια.
Ο Γαληνός εξέφρασε επίσης την ιδέα ότι κανείς δεν μπορεί να επεξεργαστεί τα ελαττώματά του αν δεν το κάνει με έναν θεραπευτή. Κατά συνέπεια, είναι ο πρώτος γνωστός άνθρωπος που περιέγραψε τη θεραπευτική σχέση.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Το έργο του Γαληνού για την εξέταση της ανθρώπινης προσωπικότητας ήταν τόσο επιδραστικό που παρέμεινε η τυπική μέθοδος έρευνας της προσωπικότητας για πάνω από 1.000 χρόνια.
Ανοίγει το πρώτο ψυχιατρικό νοσοκομείο στο Λονδίνο
Στις αρχές του 14ου αιώνα, το νοσοκομείο Bedlam άρχισε να δέχεται ασθενείς για θεραπεία ψυχικών διαταραχών. Το νοσοκομείο, το οποίο αποκτήθηκε από την πόλη του Λονδίνου το 1547, λειτουργούσε σχεδόν συνεχώς μέχρι το 1948.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Το άνοιγμα ενός ψυχιατρείου σήμανε μια αλλαγή στον τρόπο σκέψης για τους ψυχικά ασθενείς. Αν και η ιστορία του νοσοκομείου Bedlam δεν είναι καθόλου σπουδαία (υπήρξε μια περίοδος κατά την οποία οι πελάτες μπορούσαν να πληρώσουν για να περιηγηθούν στο νοσοκομείο και να παρατηρήσουν τους ασθενείς ως μια μορφή ψυχαγωγίας), σηματοδότησε την έναρξη της χρήσης της νοσηλείας και της αποκατάστασης για τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών με στόχο την επιστροφή του ασθενούς στην κοινωνία.
Η πρώτη χρήση της λέξης “ψυχολογία”
Περίπου το 1524, ο Marko Marulić, ποιητής και ανθρωπιστής από την Κροατία, δημοσίευσε το Psichiologia de ratione animae humanae. Η λέξη psichiologia στον τίτλο του κειμένου είναι η πρώτη τέτοια περίπτωση χρήσης του όρου ψυχολογία. Εξήντα έξι χρόνια αργότερα, ο Rudolph Goclenius έγραψε το Lexicon Philosophicum, στο οποίο ορίστηκε η λέξη ψυχολογία.
Μόνο το 1734, όταν ο Christian Wolff δημοσίευσε τα Psychologia empirica και Psychologia rationalis, ο όρος ψυχολογία έγινε εκλαϊκευμένη λέξη.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Η απόδοση ενός ονόματος στον τομέα της ψυχολογίας επέτρεψε την ανάπτυξή του ξεχωριστά από τις ρίζες του στην ιατρική, τη φιλοσοφία και άλλες σχολές μελέτης και σκέψης. Από τη στιγμή που η ψυχολογία ονομάστηκε, μπόρεσε να αναπτυχθεί ως νόμιμος τομέας μελέτης και άρχισε η εξέλιξη της ψυχολογίας ως επιστήμης.
Το ατύχημα του Phineas Gage
Τον Σεπτέμβριο του 1848, ο Phineas Gage, εργάτης σιδηροδρόμου στο Βερμόντ, τραυματίστηκε όταν μια έκρηξη έστειλε μια μεταλλική ράβδο μήκους 3 ποδιών μέσα από το αριστερό του μάγουλο και έξω από την κορυφή του κρανίου του. Ο Γκέιτζ επέζησε ως εκ θαύματος, και παρόλο που έχασε κάποια λειτουργία στην αριστερή πλευρά του προσώπου του και τυφλώθηκε στο αριστερό του μάτι, δεν είχε παρατεταμένες σωματικές ή πνευματικές δυσκολίες.
Ωστόσο, η προσωπικότητα του Gage άλλαξε εντελώς. Ο άνθρωπος που κάποτε ο εργοδότης του τον εκτιμούσε ως τον καλύτερο εργοδηγό, δεν μπορούσε πλέον να ακολουθήσει ένα σχέδιο, δεν έδειχνε ιδιαίτερη εκτίμηση για τους άλλους ανθρώπους και οι αγαπημένοι του τον περιέγραφαν ως “όχι πια Gage”.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Οι παρατηρήσεις αυτές, που έγιναν από τον γιατρό του Gage, John Martyn Harlow, αποκάλυψαν τη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και της προσωπικότητας. Επιπλέον, το ατύχημα έριξε φως στη διαμερισματοποίηση του εγκεφάλου και οδήγησε στην ανακάλυψη ότι η προσωπικότητα επικεντρώνεται στον μετωπιαίο λοβό.
Ανοίγει το πρώτο ψυχολογικό εργαστήριο στον κόσμο
Το 1879, πάνω από 350 χρόνια μετά την πρώτη γνωστή χρήση του όρου “ψυχολογία”, ο Βίλχελμ Βουντ ίδρυσε το πρώτο εργαστήριο στον κόσμο ειδικά για τη μελέτη της ψυχολογίας.
Το εργαστήριο βρισκόταν στη Λειψία της Γερμανίας, στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Ο Wundt προσπάθησε να εφαρμόσει μια πειραματική μέθοδο στη μελέτη της ψυχολογίας, ειδικά όσον αφορά τη διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, των συναισθημάτων και της νόησης.
Ειδικότερα, ο Βουντ και οι προστατευόμενοι του ήθελαν να αφαιρέσουν την ενδοσκόπηση από τη διαδικασία μελέτης της ανθρώπινης συμπεριφοράς και επικεντρώθηκαν αντ’ αυτού στη χρήση πειραματικών ερεθισμάτων που μπορούσαν να ελεγχθούν, τα αποτελέσματα των οποίων μπορούσαν να καταγραφούν και αργότερα να αποδειχθεί ότι είναι αναπαραγώγιμα.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Το έργο του Wundt στο εργαστήριο ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Λειψίας καθιέρωσε την ψυχολογία ως επιστήμη ξεχωριστή από τη φιλοσοφία και τη βιολογία. Επιπλέον, αρκετοί από τους μαθητές του Wundt έγιναν στη συνέχεια ψυχολόγοι με μεγάλη επιρροή από μόνοι τους, όπως ο G. Stanley Hall, ο οποίος ίδρυσε το πρώτο εργαστήριο ψυχολογίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και θεωρείται ο πατέρας τόσο της εκπαιδευτικής ψυχολογίας όσο και της παιδικής ψυχολογίας.
Ο Ουίλιαμ Τζέιμς δημοσιεύει τις Αρχές της Ψυχολογίας
Το 1890, δέκα ολόκληρα χρόνια μετά την έναρξη των εργασιών του, ο Ουίλιαμ Τζέιμς, ένας από τους σημαντικότερους πρώιμους Αμερικανούς ψυχολόγους, δημοσίευσε τις Αρχές της Ψυχολογίας.
Το ογκώδες κείμενο θεωρήθηκε τότε πρωτοποριακό ως προς τον τρόπο με τον οποίο περιέγραφε τον σχετικά νέο ακόμη τομέα της ψυχολογίας. Σε αυτό, ο Τζέιμς κατόρθωσε να φέρει σε επαφή τις τρέχουσες αντιλήψεις της ψυχικής επιστήμης με τους βιολογικούς κλάδους, γεγονός που του επέτρεψε να εξηγήσει πώς οι φυσικές διεργασίες μπορούν να επηρεάσουν τις ψυχικές διεργασίες.
Σήμερα, αναγνωρίζεται ως ένα από τα θεμελιώδη έργα στον τομέα, έχοντας καθιερώσει την περιγραφή και την κατανόηση της λειτουργικής ψυχολογίας.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Οι Αρχές της Ψυχολογίας έδωσαν αξιοπιστία στην αξιοπιστία της ψυχολογίας ως επιστήμης. Περιέγραφε επίσης τη θεωρία του James για τα συναισθήματα (γνωστή ως θεωρία James-Lange), η οποία υποστήριζε ότι τα συναισθήματα είναι το αποτέλεσμα μιας φυσικής απόκρισης σε ένα ερέθισμα.
Ο Ιβάν Παβλόφ εισάγει τον κόσμο στην κλασική κλιμάκωση
Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Ιβάν Παβλόφ, ένας Ρώσος φυσιολόγος, μελέτησε τη σιελόρροια των σκύλων ως απάντηση στην παρουσίαση τροφής. Ο Παβλόφ προέβλεψε ότι οι σκύλοι θα άρχιζαν να βγάζουν σάλιο ως απάντηση στην παρουσίαση τροφής, αλλά ανακάλυψε τυχαία κάτι πολύ πιο σύνθετο.
Ο Pavlov παρατήρησε ότι τα σκυλιά άρχισαν να σαλιώνουν πολύ πριν τους παρουσιαστεί η τροφή. Για την ακρίβεια, η σιελογλυπτική αντίδραση άρχισε όταν άκουσαν τα βήματα του βοηθού του στο διάδρομο, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το τάισμα των σκύλων. Στη συνέχεια άρχισε να συνδυάζει άλλα ερεθίσματα (π.χ. ένα κουδούνι) με την παρουσίαση της τροφής και έμαθε ότι όταν το κουδούνι παρουσιαζόταν μόνο του, μπορούσε να προκληθεί η σιελογλυπτική αντίδραση.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Το έργο του Pavlov αποτέλεσε την απαρχή της κλασικής κλιμάκωσης, η οποία υποστηρίζει ότι ένα ουδέτερο ερέθισμα (π.χ. ένα κουδούνι) σε συνδυασμό με ένα μη εξαρτημένο ερέθισμα (π.χ. τροφή) θα μπορούσε να προκαλέσει την ίδια αντίδραση (π.χ. σιελογόρροια) μέσω της κλιμάκωσης. Η έρευνα αυτή επηρέασε την ανάπτυξη της ψυχολογικής σχολής του συμπεριφορισμού και το έργο του John B. Watson (ο οποίος χρησιμοποίησε αυτές τις τεχνικές για να εξαρτήσει τον φόβο σε ένα παιδί).
Ο Σίγκμουντ Φρόιντ θέτει τα θεμέλια της ψυχανάλυσης
Ενώ ο Ιβάν Παβλόφ μελετούσε τους σκύλους του, ο Σίγκμουντ Φρόιντ στρεφόταν προς τα μέσα και ανέλυε τα δικά του όνειρα, μια διαδικασία που ανέλαβε για πρώτη φορά το 1895.
Ένα χρόνο αργότερα, ο Φρόιντ χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο “ψυχανάλυση”. Τα επόμενα χρόνια θα τελειοποιούσε την ψυχαναλυτική του θεωρία, η οποία υποστήριζε ότι οι ασυνείδητες σκέψεις, τα συναισθήματα, οι αναμνήσεις και οι συγκινήσεις ήταν η ρίζα των ψυχικών δυσκολιών. Ειδικότερα, ενδιαφερόταν για το πώς τα γεγονότα κατά την παιδική ηλικία επηρέαζαν την ψυχική λειτουργία των ανθρώπων στην ενήλικη ζωή.
Ένα από τα κρίσιμα στοιχεία του έργου του Φρόιντ ήταν η ανάλυση των ονείρων. Το πιο γνωστό και επιδραστικό βιβλίο του, Η ερμηνεία των ονείρων, επικεντρώθηκε σε αυτό ακριβώς το θέμα. Σε αυτό, ο Φρόιντ υποστήριξε ότι τα όνειρα περιλάμβαναν το φανερό περιεχόμενο, ή το θέμα για το οποίο ονειρεύεται το άτομο, και το λανθάνον περιεχόμενο, ή το πραγματικό νόημα των γεγονότων του ονείρου.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Ο Φρόιντ είναι μία από τις σημαντικότερες μορφές στην ανάπτυξη της ψυχολογίας τον 20ό αιώνα. Αυτό που ξεκίνησε ως αυτοαξιολόγηση και ερμηνεία ονείρων οδήγησε στη θεωρία του για την ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη, στη διερεύνηση της ανθρώπινης προσωπικότητας στο πλαίσιο του Εκείνο, του Εγώ και του Υπερεγώ και στην ανάπτυξη θεραπευτικών τεχνικών (π.χ. ομιλητική θεραπεία, ελεύθερος συνειρμός και μεταβίβαση) που χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα.
Αναπτύσσεται η κλίμακα νοημοσύνης Wechsler-Bellevue
Το 1939, ο Dr. David Wechsler, ο οποίος ήταν κλινικός ψυχολόγος στο νοσοκομείο Bellevue, δημοσίευσε τη Φόρμα Ένα της Κλίμακας Νοημοσύνης Wechsler-Bellevue. Ο Wechsler ανέπτυξε το τεστ για τη μέτρηση των διανοητικών ικανοτήτων των ενηλίκων, επειδή μέχρι τότε οι μόνες διαθέσιμες αξιολογήσεις για τη μέτρηση της νοημοσύνης των ενηλίκων ήταν εκείνες που είχαν προσαρμοστεί από παιδικά τεστ νοημοσύνης και, ως εκ τούτου, είχαν πολύ μικρή εγκυρότητα για τη μέτρηση της νοημοσύνης των ενηλίκων.
Ο ορισμός του Wechsler για τη νοημοσύνη περιστρεφόταν γύρω από την ικανότητα προσαρμογής σε νέες καταστάσεις και επίλυσης προβλημάτων. Κάνοντας τη μέτρηση της νοημοσύνης βασισμένη στις επιδόσεις κάποιου, ο Wechsler μπόρεσε να ποσοτικοποιήσει τη νοημοσύνη με τρόπο που δεν ήταν προηγουμένως δυνατός. Ως αποτέλεσμα, το Wechsler-Bellevue έγινε ο βασικός φορέας των τεστ νοημοσύνης και έκτοτε αναπτύχθηκε σε εξειδικευμένες κλίμακες για ενήλικες, παιδιά ηλικίας 6 έως 16 ετών και παιδιά ηλικίας 4 έως 6 ½ ετών.
Γιατί αυτό το γεγονός είναι σημαντικό: Το τεστ του Wechsler, όπως και το Stanford-Binet πριν από αυτό, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εννοιολόγηση της νοημοσύνης ως πολυδιάστατης κατασκευής. Δηλαδή, όρισε τη νοημοσύνη όχι ως ένα μόνο χαρακτηριστικό (δηλ. “εξυπνάδα”), αλλά αντίθετα ως πολλούς διαφορετικούς τύπους νοημοσύνης που συνθέτουν τη νοημοσύνη ενός ατόμου. Σήμερα, η συστοιχία τεστ νοημοσύνης Wechsler εξακολουθεί να είναι η πιο χρησιμοποιούμενη ψυχολογική αξιολόγηση στον κόσμο.
Bonus! Δημοσιεύεται το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών
Στην πέμπτη έκδοσή του, το DSM δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1952 ως εγχειρίδιο για την ταξινόμηση των ψυχικών ασθενειών. Το DSM επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη Διεθνή Ταξινόμηση των Ασθενειών-6 (ICD-6) και την ορολογία που αναπτύχθηκε από το Υπουργείο Υποθέσεων Βετεράνων των ΗΠΑ, το οποίο προσπάθησε να δημιουργήσει τυποποιημένη ονοματολογία για την περιγραφή των προβλημάτων ψυχικής υγείας που ήταν διαδεδομένα μεταξύ των μελών των υπηρεσιών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό το σύστημα ταξινόμησης συνέβαλε στην τυποποίηση της διαγνωστικής διαδικασίας για δεκάδες ψυχικές διαταραχές και εξασφάλισε ότι τα άτομα που αναζητούσαν βοήθεια για ψυχικές ασθένειες θα λάμβαναν το ίδιο είδος θεραπείας ανεξάρτητα από την τοποθεσία, την κοινωνική τους θέση, τη δυνατότητα πληρωμής κ.ο.κ. Ομοίως, το σύστημα DSM επέτρεψε στους θεραπευτές και άλλους στον τομέα της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής να αναπτύξουν αξιολογήσεις και θεραπείες ψυχικής υγείας που προωθούσαν την ικανότητά τους να παρέχουν φροντίδα.
Γιατί το γεγονός αυτό είναι σημαντικό: Παρόλο που το σύστημα DSM έχει τα ελαττώματά του και τους επικριτές του, άσκησε μεγάλη επιρροή στο να γίνει η ψυχολογική αξιολόγηση ευκολότερη και ακριβέστερη.
Αναφορές
Sean Jackson
B.A. Social Studies Education | University of Wyoming
M.S. Counseling | University of Wyoming
B.S. Information Technology | University of Massachusetts
