Κατά τη διεξαγωγή ενός εργαστηρίου για τη δημιουργικότητα, έδωσα σε κάθε μία από πολλές μικρές ομάδες ένα μικρό κουτί με συνδετήρες. Κάλεσα κάθε ομάδα να καταγράψει όσες περισσότερες διαφορετικές χρήσεις ενός συνδετήρα μπορούσε μέσα σε πέντε λεπτά. Ακολουθούν μερικές από τις 57 ιδέες που δημιούργησαν:
- Φθηνό δαχτυλίδι μύτης
- Θήκη για χριστουγεννιάτικο στολίδι
- Καθαριστής αυτιών
- Συσκευή διάσπασης κλειδαριάς
- Μίνι καλάμι ψαρέματος
- Σελιδοδείκτης
- Ξύστρα γλώσσας
- Ακόντιο μυρμηγκιών
- Μουσικό όργανο
- Φερμουάρ (σε σακάκι)
- Σκουλαρίκια
- Μικροσκοπικό κοντάρι σημαίας- μικροσκοπική σημαία
- Κλιπ γραβάτας
Ήταν σαφές ότι αυτές οι ομάδες ήταν σε θέση να δημιουργήσουν πολλαπλές απαντήσεις. Ήταν επίσης προφανές ότι η ποιότητα αυτών των απαντήσεων ήταν εντελώς διαφορετική. Ήταν σίγουρα αποκλίνουσες και σαφώς ευρηματικές. Οι συμμετέχοντες επέδειξαν επίσης προθυμία να αναλάβουν κάποιο ρίσκο και να ακολουθήσουν τόσο συμβατικές όσο και αντισυμβατικές επιλογές. Η δημιουργικότητά τους ήταν σε πλήρη εξέλιξη! Οι συμμετέχοντες; Μαθητές της τρίτης τάξης.
Advertisment
Συχνά έχουμε αυτή την πεποίθηση ότι όταν αντιμετωπίζουμε μια δημιουργική πρόκληση, πρέπει να δημιουργήσουμε μια πραγματικά καλή ιδέα που θα σώσει την κατάσταση (ή θα εξασφαλίσει τη συνέχιση της απασχόλησής μας). Ως αποτέλεσμα, εστιάζουμε στην «τέλεια ιδέα» ή στην «καλύτερη λύση».
Αυτός ο τρόπος σκέψης ίσως περιορίζει τη δημιουργικότητα περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Παρόλο που μπορεί να αποτελεί κοινό σημείο εστίασης για ένα επαγγελματικό έργο, περιορίζει σημαντικά το όραμά μας και υποβαθμίζει τις δημιουργικές μας φλόγες. Είμαστε προσηλωμένοι στο να επινοήσουμε μια μοναδική «πραγματικά καλή ιδέα» χωρίς την ανάγκη να δημιουργήσουμε πολλές άθλιες ιδέες στην πορεία.
Ωστόσο, η παραγωγή ανεφάρμοστων, ανεφάρμοστων, άχρηστων και ανώριμων ιδεών είναι ένα απαραίτητο και ουσιαστικό μέρος της δημιουργικής διαδικασίας. Τα πάντα εξετάζονται- τίποτα δεν θεωρείται δεδομένο.
Advertisment
Δώστε στον εαυτό σας την άδεια
Ένα από τα κλασικά βιβλία για συγγραφείς, ένα βιβλίο που πηγαίνει κόντρα σε ό,τι κάνουν τα περισσότερα βιβλία οδηγιών γραφής, είναι το ασύγκριτο Writing Down the Bones: Freeing the Writer Within (Απελευθερώνοντας τον συγγραφέα μέσα μας) της Natalie Goldberg. Οι παραινέσεις της για τη δημιουργική ζωή είναι να αφαιρούμε κανόνες, αντί να προσθέτουμε περισσότερους κανόνες σε μια ήδη επιβαρυμένη διαδικασία.
Μια από τις ωραιότερες συμβουλές του βιβλίου είναι για τους συγγραφείς (και, κατ’ επέκταση, για οποιονδήποτε προσπαθεί να δημιουργήσει δημιουργικές σκέψεις) να δώσουν στον εαυτό τους την άδεια να δημιουργήσουν άθλιες ιδέες. Εν ολίγοις, η δημιουργικότητα δεν είναι η αναζήτηση της τελειότητας, αλλά η δημιουργία όλων των ειδών των πιθανοτήτων χωρίς προκαταλήψεις ή προκαταλήψεις σχετικά με την ποιότητά τους.
Μια από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι συγγραφείς κάθε είδους είναι να βγάλουν τις ιδέες από το μυαλό τους και να τις μεταφέρουν στην οθόνη του υπολογιστή. Θα είναι όλες αυτές οι ιδέες τέλειες ή κατάλληλες για δημοσίευση; Απολύτως όχι! Αναμφίβολα, θα υπάρξουν ατελείς ιδέες, ασύνδετες ιδέες, γελοίες ιδέες, άνοστες ιδέες και (φυσικά) άθλιες ιδέες.
Το απώτερο καθήκον, άσχετο με την παραγωγή αυτών των ιδεών, είναι, μέσα από μια μακρά σειρά αναθεωρήσεων και διορθώσεων, να δημιουργηθεί κάτι που να διαβάζεται και να είναι ευχάριστο. Πολλές από τις αρχικές ιδέες θα παραμεριστούν ή θα απορριφθούν.
Το συμπέρασμα είναι ότι: Οι ικανοί συγγραφείς (και στοχαστές) παράγουν πολλαπλές ιδέες χωρίς να σκέφτονται την «καλοσύνη» αυτών των αρχικών σκέψεων. Η προκατάληψη της αξίας των ιδεών τελικά υπονομεύει τη δημιουργική διαδικασία.
Η παραγωγή ιδεών
Το να είσαι δημιουργικός είναι ανεξάρτητο από το να βρεις τη λύση σε μια πνευματική πρόκληση ή μια προσωπική σύγκρουση. Η δημιουργικότητα βασίζεται στην έννοια της παραγωγής πολλαπλών ιδεών-ιδεών χωρίς περιορισμούς, ορισμούς ή δεσμεύσεις. Όταν υποθέτουμε την ποιότητα μιας ιδέας, περιορίζουμε την αποτελεσματικότητά της. Όταν προ-αξιολογούμε τις σκέψεις πριν τις θέσουμε σε εφαρμογή, μειώνουμε την αξία ή την τελική χρησιμότητά τους.
Οι συνέπειες είναι συγκλονιστικές. Η διορατικότητα και η λογική υποστηρίζουν την άποψη ότι η διαρκής εστίαση στην παραγωγή μόνο «καλών» ή «τέλειων» ιδεών μας αναγκάζει σε μια νοοτροπία «μην παίρνετε κανένα ρίσκο». Η ενασχόληση με την αναζήτηση των «καλύτερων» ιδεών μας προϋποθέτει να μην παίρνουμε κανένα ρίσκο- μειώνει σημαντικά το δημιουργικό μας πνεύμα.
Η λύση όταν αντιμετωπίζουμε μια δημιουργική πρόκληση: Παράγετε πληθώρα ιδεών χωρίς να λαμβάνετε υπόψη την καταλληλότητα ή τη χρησιμότητά τους. Κάποιες από αυτές τις ιδέες θα είναι δυνατότητες και κάποιες άλλες θα είναι άχρηστες (π.χ. συνδετήρας = καθαριστικό αυτιών). Αυτό δεν πειράζει. Σε τελική ανάλυση, να ξέρετε το εξής: Η παραγωγή άθλιων ιδεών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της δημιουργικής διαδικασίας! Είναι ο εγκέφαλός σας με το «πεντάλ στο μέταλλο».
Ή, σκεφτείτε αυτό το απόσπασμα από τον Linus Pauling, δύο φορές βραβευμένο με Νόμπελ: «Ο τρόπος για να έχεις καλές ιδέες είναι να έχεις πολλές ιδέες και να πετάς τις κακές».
Anthony D. Fredericks, Ed.D
Αναφορές
Goldberg, Natalie. Writing Down the Bones: Freeing the Writer Within. (Boston, MA: Shambhala Publishers, 1986).
Goldberg, Natalie. Wild Mind: Living the Writer’s Life. (New York: Bantam Books, 1990).
Fredericks, Anthony D. Two Minute Habits: Small Habits, Dynamic Creativity. (Middletown, DE: 2024).
