Το διατροφικό πρόβλημα είναι η κορυφή του παγόβουνου.
Πριν προχωρήσει κανείς στο διατροφικό πρόβλημα, το οποίο βέβαια είναι κατεξοχήν συναισθηματικό που ελέγχεται μέσω της διατροφής, είναι καλό να πάρουμε μια ‘γεύση’ από τον συμβολισμό της ίδιας της τροφής για τον άνθρωπο.
Advertisment
Είναι αλήθεια, ότι δεν είναι τυχαία η ροπή στις γλυκές γεύσεις, ή τις αλμυρές ή τις πικρές. Το τι επιθυμώ να φάω αποκαλύπτει κάτι πολύ συγκεκριμένο, το οποίο ξεκινάει από μια έλλειψη που στέλει μήνυμα στον εγκέφαλο να αναζητήσω την γεύση που θέλω να νιώσω και να την ενσωματώσω μέσα μου. Το αίσθημα της πείνας είναι η ανάγκη να προσλάβω κάτι μέσα μου και να το ενσωματώσω. Έπειτα, μέσω αυτής της ενσωμάτωσης έρχεται και ο κορεσμός, η ικανοποίηση.
Πες μου τι τρως και θα σου πω ποιος είσαι
Αν κάποιος πεινά για αγάπη, το υπέρτατο και σημαντικότερο συναίσθημα, και αισθάνεται ότι δεν ικανοποιήθηκε και δεν χόρτασε την θαλπωρή, την φροντίδα και το νοιάξιμο μέσω του δεσμού του με τους σημαντικούς άλλους, τότε μεγαλώνει στερημένος. Όλο κάτι του λείπει, και τίποτα δε του είναι αρκετό. Αυτό από μόνο του είναι ένα συναισθηματικό τραύμα.
Το ικανοποίητο και η συναισθηματική στέρηση είναι αυτά που εθίζουν πιο εύκολα σε αυτά που μας προσφέρουν την ικανοποίηση. Γιατί αν δεν έχω κενά μέσα μου, δεν υπάρχει και λόγος να αναζητήσω κάτι να τα αναπληρώσω. Νιώθω ήδη πλήρης.
Advertisment
Αυτή η συναισθηματική πείνα για αγάπη, λοιπόν, εμφανίζεται στο προσκήνιο ως πείνα για γλυκά. Αυτή η βουλιμία που εκφράζεται στα γλυκά ή τα διάφορα τσιμπολογήματα αποτελούν έκφραση της μη ικανοποιούμενης πείνας για αγάπη. Άλλωστε, η αγάπη δεν μπορεί να έχει οποιαδήποτε άλλη γεύση, αλμυρή ή πικρή, είναι πάντα γλυκιά με όλες τις εκφάνσεις της.
Μέσα στο γλυκό υπάρχει η νοσταλγία, η επιβεβαίωση, η παρουσία που έχω ανάγκη να νιώσω, η παρηγοριά που μου έλειπε, η αγκαλιά που δεν είχα, ο τρόπος να ηρεμήσω τον εαυτό μου, να διαχειριστώ δύσκολα συναισθήματα που αναδύονται μέσα από την χαμηλή αυτοεκτίμηση και την μη αποδοχή.
Από που πηγάζει η δύναμη της παρόρμησης για το φαγητό;
Η παρόρμηση προς το φαγητό είναι δυνατή, και η αντίσταση στο αν μην καταναλώσω είναι δύσκολη, ακριβώς επειδή είναι πολύ σημαντική η επιθυμία, η επιθυμία δηλαδή για αγάπη. Η παρορμητικότητα είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που έρχεται στην επιφάνεια για να διαχειριστούμε δυσάρεστα συναισθήματα. Κρύβεται η ανυπομονησία, ‘θέλω τώρα ένα γλυκό, θέλω να φάω τα πάντα’, χωρίς μέτρο, χωρίς να μπορώ να οριοθετήσ τον εαυτό μου. Αυτός που μιλάει εκείνη τη στιγμή βέβαια δεν είναι ο ενήλικος εαυτός μας, αλλά το εσωτερικό παιδί μέσα μας, που όπως όλα τα παιδιά θέλουν στο εδώ και τώρα να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, είτε τις ψυχικές είτε τις υλικές.
Το ανικανοποίητο συνιστά αυτό το κενό, που καλλιεργούν την παρορμητικότητα σε οτιδήποτε, όχι μόνο στο φαγητό. Το φαγητό είναι εύκολα προσβάσιμο, όχι μόνο έξω αλλά το έχουμε και μέσα στο σπίτι μας. Οπότε εύκολα ένα πιάτο φαγητό μετουσιώνεται στην συντροφιά που δεν έχω, σε οτιδήποτε μου λείπει. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μοναχικοί άνθρωποι είναι αυτοί που οδηγούνται στο συναισθηματικό φαγητό.
Μπορεί να έχουμε οικογένεια, σύντροφο, να υπάρχουν φυσικές παρουσίες στο σπίτι, αλλά ίσως το φαγητό έρχεται να καλύψει το συναισθηματικό χάσμα που ευρύνεται μεταξύ των ανθρώπων που ζουν μαζί, την έλλειψη κατανόησης, τρυφερότητας, αλληλεγγύης, και ουσιαστικής επικοινωνίας.
Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στη συναισθηματική υπερφαγία είναι:
~προσπαθώ να ‘καταπιώ’ τον θυμό που αδυνατώ να εξωτερικεύσω, τον καταπιέζω μέσα μου, όχι απλώς ξεσπώντας στο φαγητό, αλλά καταπίνοντας τον ίδιο το θυμό: το φαγητό εδώ συμβολίζει όσα θέλω να διεκδικήσω, όλα όσα θέλω να επικοινωνήσω και δεν μπορώ, ή την υπομονή και την υποτακτικότητα σε διάφορους τομείς.
~τελειομανία: στην προσπάθεια να ανταπεξέρχομαι σε όλες τις απαιτήσεις με τον καλύτερο τρόπο, σε κάθε μου ρόλο, να ελέγχω τα πάντα γύρω μου, το φαγητό έρχεται να ‘σπάσει’ το αυστηρό μέτρο που βάζω στον εαυτό μου, το φαγητό δηλαδή αποτελεί μια διέξοδο όπου μπορώ να αφεθώ χωρίς στάνταρ, χωρίς έλεγχο.
Αυτή η τακτική όμως κρύβει μια αντίθεση του όλα ή τίποτα, από την μία ο έλεγχος των πάντων και από την άλλη η απόλυτη απώλεια ελέγχου χωρίς όριο, μια δυσλειτουργική ανισορροπία που αναδεικνύει την αδυναμία μας να συμφιλιωθούμε με τις ατέλειές μας και όχι με την ιδέα του ανέφικτου τέλειου ανθρώπου.
Τί συμβαίνει με τα βουλιμικά επεισόδια που καταλήγουν σε εμετό;
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το γεγονός ότι καταπίνουμε αυτό που τρώμε δηλώνει ότι θέλουμε κατά βάθος να ενσωματώσουμε την αγάπη μέσα μας, θέλουμε να την αποδεχτούμε, είναι κάτι που θέλουμε να βιώσουμε, χωρίς να φόβο. Το αντίθετο συμβαίνει στα βουλιμικά επεισόδια με τον έμετο, δηλαδή, δυσκολευόμαστε να ενσωματώσουμε την τροφή μέσα μας, να την αποδεχτούμε. Άλλωστε, λαϊκές ρήσεις εκφράζουν ακριβώς αυτό, πχ αυτό το συμβάν μου έκατσε βαρύ στο στομάχι, ή τον βλέπω και μου έρχεται να κάνω εμετό.
Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο εμετός, είτε ηθελημένος είτε όχι, συνήθως συμβολίζει την ενδόμυχη επιθυμία να ξεφορτωθούμε πράγματα ή καταστάσεις που αντιπαθούμε και δεν θέλουμε να ενσωματώσουμε στη ζωή μας. Το στομάχι είναι ο αποδέκτης της τροφής, δηλαδή των συναισθημάτων, των σκέψεων, των πεποιθήσεων, αλλά δεν είναι όλες εύπεπτες, δεν θέλουμε όλες να τις επεξεργαστούμε μέσα μας, άρα πρέπει να αποβληθούν από το σώμα μας. Ο εμετός είναι η απόρριψη αυτών των πραγμάτων, άλλωστε πόσα μπορούμε να καταπιούμε;
Πώς αντιμετωπίζεται η συναισθηματική υπερφαγία;
Συνεπώς, το πεπτικό σύστημα περιλαμβάνει τους μηχανισμούς που ενσωματώνουν και επεξεργάζονται όλες τις ιδέες, τις εκτιμήσεις, τα συναισθήματα, που προέρχονται από την συνείδηση (εγκέφαλος), που άλλα τα αποδέχεται ενώ άλλα τα ακυρώνει.
Το ζητούμενο είναι να αναλογιστούμε τι συμβολίζει το φαγητό για τον καθένα απο εμάς; Τί εξυπηρετεί το συναισθηματικό φαγητό; Καταπίνω πράγματα που δεν μπορώ να διαχειριστώ; Πως αποφεύγω τις συγκρούσεις; Μήπως το φαγητό μας δείχνει την απωθημένη ανάγκη για μια παιδική ουτοπία όπου όλοι ικανοποιούν τις επιθυμίες μας, την αγάπη, την αποδοχή, την αγκαλιά; Υπάρχουν πράγματα που αποφεύγω να αντιμετωπίσω, όπως ευθύνες, μεγάλες αλλαγές που γίνονται ‘δύσπεπτες’;
To στομάχι όπως και το η ίδια η συμπεριφορά απέναντι στο φαγητό μας δείχνει την αλήθεια. Τροποποιώντας την συνήθεια πάνω στο φαγητό με βασικές αλλαγές, όπως η ποσότητα και η ποιότητα, το να μάθουμε να τρώμε αργά και συνειδητά, να επιλέγουμε και να απολαμβάνουμε την τροφή που τρώμε, είναι το πρώτο βήμα. Παράλληλα, χρειάζεται η αναθεώρηση όλων των δύσπεπτων εννοιών και συναισθημάτων που δυσκολευόμαστε να “χωνέψουμε” ή να διαχειριστούμε.
Τότε πια το φαγητό θα πάψει να έχει την δύναμη που είχε και την ιδέα ότι αποτελεί διέξοδο, γιατί πλέον θα έχετε μάθει μόνοι σας να λύνετε τα αδιέξοδα λειτουργικά και προς όφελος της ψυχής και όχι σε βάρος αυτής.
Ντελιοπούλου Παναγιώτα | Κλινική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
