Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι ένας από τους μεγαλύτερους περιβαλλοντικούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) την κατατάσσει ως μία από τις κυριότερες αιτίες πρόωρων θανάτων, ενώ πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η ποιότητα του αέρα σε πολλές περιοχές παραμένει σε επικίνδυνα επίπεδα.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ελβετικής εταιρείας IQAir, που βασίζεται σε δεδομένα από 8.594 μετεωρολογικούς σταθμούς σε 138 χώρες, το 2024, η κατάσταση στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα παραμένει ανησυχητική. Οι ελληνικές πόλεις εμφανίζουν υψηλές συγκεντρώσεις αιωρούμενων μικροσωματιδίων (PM2,5), που ξεπερνούν τις προτεινόμενες κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ.
Advertisment
Τι είναι τα PM2,5 και γιατί είναι επικίνδυνα;
Τα PM2,5 είναι αιωρούμενα σωματίδια με διάμετρο μικρότερη από 2,5 μικρόμετρα (περίπου 30 φορές λεπτότερα από μια ανθρώπινη τρίχα). Λόγω του εξαιρετικά μικρού μεγέθους τους, μπορούν να εισχωρήσουν βαθιά στους πνεύμονες και να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία.
Οι κυριότερες πηγές εκπομπής των PM2,5 είναι:
- Η καύση ορυκτών καυσίμων (όπως ο άνθρακας, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο).
- Οι βιομηχανικές διαδικασίες και οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
- Οι εκπομπές από οχήματα (κυρίως πετρελαιοκίνητα).
- Οι δασικές πυρκαγιές και οι καύσεις βιομάζας.
- Οι σκόνες από εργοτάξια, λατομεία και αγροτικές δραστηριότητες.
Τα PM2,5 έχουν συσχετιστεί με μια σειρά σοβαρών προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων:
- Αναπνευστικών παθήσεων, όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και πνευμονικές λοιμώξεις.
- Καρδιαγγειακών νοσημάτων, καθώς μπορούν να προκαλέσουν θρομβώσεις και υπέρταση.
- Καρκίνου του πνεύμονα, καθώς μελέτες δείχνουν ισχυρή σχέση μεταξύ μακροχρόνιας έκθεσης σε PM2,5 και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου.
- Νευρολογικών διαταραχών, όπως άνοια και μειωμένη γνωστική λειτουργία, λόγω της διείσδυσης των σωματιδίων στον εγκέφαλο μέσω της κυκλοφορίας του αίματος.
Η κατάσταση στην Ελλάδα: Ποιες πόλεις πλήττονται περισσότερο;
Σύμφωνα με τα δεδομένα της IQAir, οι ελληνικές πόλεις εμφανίζουν υψηλές συγκεντρώσεις PM2,5, ξεπερνώντας τα όρια που προτείνει ο ΠΟΥ. Ο μέσος ετήσιος στόχος του ΠΟΥ για τα PM2,5 είναι 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο (μg/m³), όμως πολλές πόλεις στην Ελλάδα έχουν τιμές διπλάσιες ή και τριπλάσιες.
Advertisment
Οι ελληνικές πόλεις με τη χειρότερη ατμοσφαιρική ρύπανση το 2024:
Αξίζει να σημειωθεί ότι, κατά τη διάρκεια του χειμώνα, το φαινόμενο της αιθαλομίχλης επιδεινώνει την κατάσταση, κυρίως λόγω της καύσης ξύλων και πέλετ για θέρμανση.
Πώς συγκρίνεται η Ελλάδα με άλλες χώρες;
Η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στις χώρες με μέτρια έως υψηλή ρύπανση στην Ευρώπη, αλλά δεν βρίσκεται στις πιο μολυσμένες. Η Εσθονία είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. που πληροί τα αυστηρά όρια του ΠΟΥ (4,8 μg/m³), ενώ άλλες χώρες όπως η Πολωνία και η Βουλγαρία εμφανίζουν πολύ υψηλότερες τιμές λόγω της εξάρτησής τους από τον άνθρακα.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πιο ρυπασμένες χώρες είναι:
- Μπαγκλαντές (79,9 μg/m³)
- Πακιστάν (73,7 μg/m³)
- Ινδία (54,4 μg/m³)
- Κίνα (32,6 μg/m³)
Σε αντίθεση, χώρες όπως η Αυστραλία, η Φινλανδία και η Νέα Ζηλανδία έχουν τις χαμηλότερες συγκεντρώσεις ρύπων.
Ποιες είναι οι λύσεις;
1. Μείωση των εκπομπών από τα οχήματα
- Ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης και των δημόσιων συγκοινωνιών.
- Αποκλεισμός των παλαιών και ρυπογόνων οχημάτων από τα κέντρα των πόλεων.
2. Μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας
- Περιορισμός της χρήσης λιγνίτη και αύξηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ).
- Επενδύσεις σε πράσινη τεχνολογία και ενεργειακή απόδοση.
3. Αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από τη θέρμανση
- Ενίσχυση των προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών.
- Κίνητρα για τη χρήση καθαρών καυσίμων και συστημάτων θέρμανσης.
4. Ενίσχυση της περιβαλλοντικής πολιτικής
- Αύξηση των ελέγχων σε βιομηχανίες και εργοστάσια.
- Βελτίωση του συστήματος παρακολούθησης της ποιότητας του αέρα.
