Το να ξυπνάς με ζάλη μπορεί να είναι κάτι περιστασιακό και αθώο, αλλά μπορεί και να υποδεικνύει ότι το σώμα σου προσπαθεί να σου τραβήξει την προσοχή. Πριν βιαστούμε να του «βάλουμε σιγαστήρα» με έναν καφέ ή με την κλασική φράση «θα μου περάσει», αξίζει να δούμε τι μπορεί να σημαίνει. Γιατί η ζάλη είναι σύμπτωμα και όπως κάθε σύμπτωμα, θέλει ερμηνεία.
Η κυκλοφορία και η πίεση «δοκιμάζονται» με το που σηκωνόμαστε
Το ανθρώπινο σώμα, όταν κοιμάται, βρίσκεται σε οριζόντια θέση για πολλές ώρες. Η καρδιά και ο εγκέφαλος λειτουργούν με διαφορετικό «φορτίο» από ό,τι όταν είμαστε όρθιοι. Η μετάβαση από το κρεβάτι στην όρθια θέση είναι μια δοκιμασία που απαιτεί άμεση προσαρμογή του κυκλοφορικού συστήματος. Αν αυτή η προσαρμογή γίνει πιο αργά απ’ όσο πρέπει, μπορεί να εμφανιστεί ορθοστατική υπόταση — δηλαδή πτώση της πίεσης κατά την έγερση — με αποτέλεσμα στιγμιαία ζάλη, σκοτοδίνη ή τάση λιποθυμίας.
Advertisment
Αυτό είναι πιο συχνό σε άτομα που παίρνουν αντιυπερτασικά φάρμακα, σε ηλικιωμένους, αλλά και σε ανθρώπους που είναι αφυδατωμένοι ή έχουν χαμηλό σάκχαρο. Δεν είναι επικίνδυνο, αλλά χρειάζεται προσοχή: σηκωνόμαστε αργά, δίνουμε στον εαυτό μας λίγα δευτερόλεπτα πριν σταθεί όρθιος, και παρατηρούμε αν το φαινόμενο επαναλαμβάνεται συστηματικά.
Ύπνος που δεν ξεκουράζει – Το σώμα δεν «ξυπνά» πραγματικά
Δεν αρκεί να κοιμάται κανείς πολλές ώρες· έχει σημασία και το πώς. Αν ο ύπνος είναι διακοπτόμενος, επιφανειακός ή με περιστατικά υπνικής άπνοιας, το σώμα ξυπνά κουρασμένο. Και όταν ο εγκέφαλος δεν έχει οξυγονωθεί σωστά μέσα στη νύχτα, τότε το πρωινό ξύπνημα μοιάζει με «αποσύνδεση». Αυτό εκδηλώνεται με βαρύ κεφάλι, ζάλη, έλλειψη συγκέντρωσης ή ακόμα και αίσθημα αποπροσανατολισμού.
Η υπνική άπνοια είναι μια συχνή, αλλά υποδιαγνωσμένη αιτία τέτοιων συμπτωμάτων. Εμφανίζεται κυρίως σε άτομα με επιπλέον βάρος, ροχαλητό και χρόνια κόπωση. Η διάγνωσή της γίνεται με μελέτη ύπνου και η αντιμετώπισή της μπορεί να αλλάξει ριζικά την ποιότητα ζωής.
Advertisment
Αξίζει επίσης να αναφερθεί πως η έντονη χρήση οθονών το βράδυ, το άγχος, το φαγητό λίγο πριν τον ύπνο και η παρουσία φωτός, επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου και άρα, το πώς νιώθουμε το πρωί.
Ενυδάτωση και διατροφή – Δύο κρίσιμοι παίκτες
Η αφυδάτωση είναι ίσως ο πιο υποτιμημένος λόγος πρωινής ζάλης. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, χάνουμε υγρά μέσω της αναπνοής και της εφίδρωσης. Αν ξυπνήσουμε χωρίς να έχουμε πιει νερό για πάνω από 8 ώρες, το σώμα μας μπορεί να δυσκολευτεί να κυκλοφορήσει σωστά το αίμα προς τον εγκέφαλο, ειδικά όταν σηκωνόμαστε απότομα.
Αλλά και η διατροφή της προηγούμενης μέρας παίζει ρόλο. Ένα βαρύ δείπνο, με πολλά λιπαρά ή σάκχαρα, μπορεί να επηρεάσει τη νυχτερινή πέψη και κατά συνέπεια, την ποιότητα του ύπνου. Αντίστοιχα, ένα μεγάλο διάστημα χωρίς τροφή μπορεί να ρίξει το σάκχαρο, με αποτέλεσμα να νιώσουμε αστάθεια, ιδιαίτερα αν ανήκουμε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για προδιαβήτη ή έχουμε ευαισθησία στις απότομες αλλαγές σακχάρου.
Το πρώτο γεύμα της ημέρας — ή η απουσία του — μπορεί επίσης να καθορίσει το πώς θα νιώσουμε στα πρώτα λεπτά της πρωινής μας εγρήγορσης. Ένα μικρό, ισορροπημένο πρωινό με καλή πηγή πρωτεΐνης και λίγο υδατάνθρακα μπορεί να βελτιώσει τη σταθερότητα και τη διάθεση.
Όταν χρειάζεται να ψάξουμε βαθύτερα
Αν η ζάλη είναι επίμονη, αν επανέρχεται σχεδόν κάθε πρωί ή συνοδεύεται από συμπτώματα όπως θολή όραση, πονοκέφαλο, εμβοές στα αυτιά, αδυναμία ή ακόμη και διαταραχές ομιλίας, τότε χρειάζεται ιατρικός έλεγχος. Πιθανοί λόγοι περιλαμβάνουν αναιμία, παθήσεις του έσω αυτιού (όπως ο ίλιγγος θέσης), διαταραχές του θυρεοειδούς ή ακόμη και πρώιμα νευρολογικά προβλήματα.
Αντίστοιχα, αν παίρνετε φάρμακα και η ζάλη ξεκινά μετά από αλλαγή δοσολογίας, είναι σημαντικό να ενημερώσετε τον γιατρό σας. Πολλές φορές, μια μικρή προσαρμογή είναι αρκετή για να υποχωρήσουν τα συμπτώματα.
Σε κάθε περίπτωση, η ζάλη είναι ένα σήμα και αξίζει να την αντιμετωπίζουμε με προσοχή. Η πρωινή ζάλη δεν έχει μία μόνο εξήγηση. Είναι συχνά το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης πολλών παραγόντων. Η σωστή παρατήρηση μπορεί να αποκαλύψει τι κρύβεται πίσω από το σύμπτωμα.
Αν το φαινόμενο είναι μεμονωμένο, ίσως να οφείλεται σε απλές αλλαγές στη ρουτίνα. Αν όμως επιμένει ή συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα, η επαφή με τον γιατρό είναι απαραίτητη.
Σημείωση:
Το άρθρο αυτό έχει ενημερωτικό χαρακτήρα. Δεν αντικαθιστά την ιατρική αξιολόγηση. Σε κάθε περίπτωση, απευθυνθείτε στον γιατρό σας για προσωπική καθοδήγηση.
Ενδεικτικές Πηγές:
• Mayo Clinic: Orthostatic hypotension – Symptoms & causes
• Cleveland Clinic: Why You Might Wake Up Dizzy
• National Sleep Foundation: Sleep Apnea and Morning Symptoms
• Harvard Health Publishing: Why hydration matters
• Medical News Today: Waking up dizzy: causes and treatments
