Οι γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς συνδέονται με παραδοσιακά έθιμα, συναθροίσεις, οικογένεια, φίλους και μία σχεδόν επιβεβλημένη ατμόσφαιρα χαράς. Κι όμως, για ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων η περίοδος αυτή συνεπάγεται συναισθηματική κόπωση και «υπερφόρτωση», εσωτερική πίεση, εξουθένωση ή ακόμη και έντονη μελαγχολία.
Η «μελαγχολία των εορτών» δεν αποτελεί επίσημο διαγνωστικό τίτλο, είναι όμως ένα σταθερό, επαναλαμβανόμενο ψυχολογικό μοτίβο που ενεργοποιείται από συγκεκριμένους παράγοντες – συναισθηματικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς.
Advertisment
Η μελαγχολία των εορτών: Τι είναι και πώς διαφέρει από την κατάθλιψη
Η μελαγχολία των εορτών είναι μία παροδική συναισθηματική επιβάρυνση που κορυφώνεται την περίοδο Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Εκδηλώνεται ως αίσθημα «βάρους», στεναχώρια χωρίς προφανή λόγο, αυξημένη ευαισθησία ή υπερένταση, έντονη νοσταλγία και μοναξιά ακόμη και ανάμεσα σε κόσμο. Συχνά, μειώνεται το ενδιαφέρον για δραστηριότητες και συναναστροφές.
Σε αντίθεση με την κλινική κατάθλιψη, υποχωρεί συνήθως μετά το πέρας των εορτών και δεν συνδέεται απαραίτητα με βαθιά ή γενικευμένη λειτουργική δυσκολία. Ωστόσο, για ορισμένους ανθρώπους μπορεί να αποτελέσει αιτία που ενδεχομένως να πυροδοτήσει σοβαρότερα συμπτώματα.
Ψυχολογικοί παράγοντες που «ενεργοποιούν» τη μελαγχολία
1.Η «υποχρεωτική χαρά»
Το αφήγημα των εορτών προβάλλει την εικόνα της απόλυτης ευτυχίας. Όταν η εσωτερική μας κατάσταση δεν συμβαδίζει με αυτή την κοινωνική προσδοκία, δημιουργείται γνωστική ασυμφωνία, αίσθηση ότι «κάτι δεν πάει καλά με εμάς» και ενοχή που δεν αισθανόμαστε χαρούμενοι. Η χαρά μετατρέπεται σε επιτακτικό καθήκον.
Advertisment
2.Εντονότερη σύγκριση με την «ιδανική» εικόνα
Οι γιορτές ενισχύουν τις συγκρίσεις: οικογένεια, σχέσεις, οικονομική άνεση, ενεργή κοινωνική ζωή.
Τα social media λειτουργούν σαν μεγεθυντικός φακός και παρουσιάζουν μία σκηνοθετημένη ευτυχία, κάνοντας πιο ορατό το εσωτερικό μας κενό.
3.Απώλειες και οικογενειακά τραύματα
Οι γιορτές έχουν «μνήμη».
Ανασύρουν ανθρώπους που λείπουν, σχέσεις που έχουν αλλάξει ή δεν υπάρχουν πια και υπερτονίζουν επώδυνα οικογενειακά μοτίβα. Η συναισθηματική μνήμη γίνεται πιο ενεργή και εντείνει την μελαγχολία.
4.Ο απολογισμός της χρονιάς
Το τέλος του έτους συχνά ενεργοποιεί έναν εσωτερικό απολογισμό, ο οποίος για πολλούς συνοδεύεται από αίσθημα αποτυχίας, μη υλοποιημένους στόχους και συγκρίσεις με μία εκδοχή του εαυτού «όπως νομίζουμε ότι θα έπρεπε να είμαστε».
Βιολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες
Ο χειμώνας συνοδεύεται από λιγότερη ηλιοφάνεια, μειωμένη παραγωγή σεροτονίνης, διαταραχή στον κιρκάδιο ρυθμό και αύξηση της μελατονίνης – μηχανισμοί που μπορούν να εντείνουν την μελαγχολία και σχετίζονται με την Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή (SAD)*.
Παράλληλα, οι οικονομικές απαιτήσεις των ημερών – δώρα, ταξίδια, κοινωνικές υποχρεώσεις σε συνδυασμό με την συσσωρευμένη εργασιακή κόπωση προς το τέλος της χρονιάς, δημιουργούν ένα επιπλέον στρώμα συναισθηματικής επιβάρυνσης.
Πώς εκδηλώνεται η μελαγχολία των εορτών
• Αυξημένη ευαισθησία ή συγκίνηση.
• Αίσθημα μοναξιάς ή αποσύνδεσης.
• Διαταραχές ύπνου.
• Μειωμένη ενέργεια.
• Δυσφορία στις κοινωνικές επαφές και τάση για απομόνωση.
• Σωματικά συμπτώματα: δύσπνοια, δυσφορία στο στήθος, πονοκέφαλος.
Τα συμπτώματα διαφοροποιούνται από άτομο σε άτομο, έχουν όμως ένα κοινό χαρακτηριστικό: εμφανίζονται έντονα μέσα στον Δεκέμβριο και μειώνονται μετά το πέρας των εορτών.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την μελαγχολία των εορτών
1.Κανονικοποίηση των συναισθημάτων
Η μελαγχολία των εορτών είναι ανθρώπινη και συνηθισμένη. Δεν αποτελεί απόκλιση, αλλά αντίδραση σε ένα φορτισμένο συναισθηματικό πλαίσιο.
2.Ρεαλιστικές προσδοκίες
Οι γιορτές δεν χρειάζεται να είναι τέλειες. Αρκεί να είναι αληθινές. Η απενοχοποίηση και η «αποσυμπίεση» ελευθερώνει χώρο για αυθεντικές αντιδράσεις.
3.Θέσπιση ορίων
Λιγότερες κοινωνικές υποχρεώσεις, περισσότερος χρόνος στο σπίτι, μικρότερες και πιο ουσιαστικές επαφές. Η ψυχική αντοχή οφείλει να προηγείται της κοινωνικής παρουσίας.
4.Υποστηρικτικό πλαίσιο
Μία ήρεμη συζήτηση ή ένα μήνυμα από έναν άνθρωπο που μπορεί να μας «ακούσει» και να μας καταλάβει, μπορεί να προσφέρει σημαντική ανακούφιση.
5.Αναγνώριση και αποδοχή της απώλειας
Όταν κάποιος λείπει, το κενό εντείνεται. Η αναγνώριση αυτής της απουσίας, και όχι η αποφυγή της, λειτουργεί λυτρωτικά και θεραπευτικά.
6.Μικρά τελετουργικά αυτοφροντίδας
Θα ήταν πολύ βοηθητικά: Σύντομες βόλτες στο φως της ημέρας, διαλείμματα από τα social media, στιγμές ηρεμίας και απλότητας, γραπτή έκφραση συναισθημάτων, ζεστασιά και επιβράδυνση στους ρυθμούς μας.
Οι γιορτές δεν φωτίζουν μόνο όσα έχουμε. Φωτίζουν και όσα αναζητάμε, όσα μας λείπουν. Και μέσα σε αυτό το «φως», μπορεί να δημιουργηθεί χώρος για να υπάρξουμε με αλήθεια και ειλικρίνεια απέναντι στον εαυτό μας. Η μελαγχολία των εορτών δεν θα πρέπει να βιώνεται ως αποτυχία ή ανεπάρκεια, αλλά ως υπενθύμιση της ευαισθησίας, της ευαλωτότητας και της ανθρώπινης υπόστασής μας. Και η ευαλωτότητα αποτελεί πάντα το έναυσμα για την αρχή της θεραπείας.
* Η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή (Seasonal Affective Disorder – SAD) είναι μία μορφή κατάθλιψης που εμφανίζεται συνήθως τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, όταν μειώνεται η φυσική ηλιοφάνεια. Χαρακτηρίζεται από αλλαγές στην διάθεση, χαμηλή ενέργεια, αυξημένη ανάγκη για ύπνο και συχνά αυξημένη όρεξη, ειδικά για υδατάνθρακες. Συνήθως υποχωρεί την άνοιξη, όταν το φως αυξάνεται.
Βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association, DSM-5, Ιατρικές Εκδόσεις Λίτσας, 2015.
- Kendall-Tackett, K. (2016). The emotional impact of holidays following loss. Clinical Social Work Journal, 44(2), 167–175.
- Christmas Blues: Πώς μας επηρεάζει η μελαγχολία των Χριστουγέννων και πρακτικοί τρόποι για να την “παλέψουμε” - 15 Δεκεμβρίου 2025
- Τα αρχέτυπα της Μητέρας και του Πατέρα: Ο Έρωτας και ο Λόγος στην ψυχή μας - 14 Οκτωβρίου 2025
- Το πείραμα του Στάνφορντ και οι κοινωνικοί ρόλοι που μας καθορίζουν - 22 Σεπτεμβρίου 2025
