Ο Μανδραγόρας έχει εξαιρετικές ιδιότητες
Όνομα: Μανδραγόρας
Advertisment
Επιστημονική ονομασία: Μανδραγόρας ο φαρμακευτικός – Mandragora officinarum
Οικογένεια: Σολανιδών
Άλλα ονόματα: Μαντραγόρας, μαντραγούδα, καλάνθρωπος, σκαλάνθρωπος, αρκάνθρωπος, μαντραούλιας, πεθαμός, ελεούσα
Advertisment
Περιγραφή
Είναι ιθαγενές φυτό των παραμεσογείων περιοχών και είναι πολύ κοινό στην Ελλάδα. Το βρίσκουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, από την Θεσσαλία και νοτιότερα, στην Κρήτη, τη Ρόδο και σε όλα τα νησιά των Νοτίων Σποράδων ή της Δωδεκανήσου.
Ο Μανδραγόρας ο φαρμακευτικός ζει και ευδοκιμεί σε ασβεστούχα σκληρά εδάφη ημιορεινών περιοχών. Είναι φυτό ποώδες, με βλαστό ή χωρίς βλαστό, πολυετές και πολύ τοξικό. Δεν έχει όρθιο βλαστό αλλά τα φύλλα του απλώνονται και σχηματίζουν επίπεδο ρόδακα. Τα φύλλα είναι μεγάλα, ωοειδή ή ωοειδώς λογχοειδή, ακέραια και στην περιφέρεια κυματιστά.
Ο καρπός του είναι ράγα σαρκώδης και μοιάζει με μικρή ντομάτα ή μούσμουλο. Στην αρχή είναι πράσινος και όταν ωριμάσει, στις αρχές του καλοκαιριού, κιτρινίζει ή παίρνει ένα πορτοκαλί χρώμα. Είναι υπόγλυκος, ελαφρώς αρωματικός και άκρως τοξικός.
Η ρίζα του μανδραγόρα είναι σαρκώδης, μακριά και καφέ σαν παντζάρι, με μήκος που φτάνει τα 0,50-0,70 εκατοστά. Συχνά είναι χωρισμένη σε δύο ή τέσσερα τμήματα, πράγμα που την κάνει να μοιάζει σε ορισμένες περιπτώσεις με μικρό παιδί, για αυτό το λόγο ονομάζουν το μανδραγόρα και καλάνθρωπο ή σκαλάνθρωπο.
Η μορφή και η υφή της ρίζας μπορεί να διαφέρει από φυτό σε φυτό όντας ενιαία ή διαχωρισμένη, που μας επιτρέπει να τα διαχωρίζουμε σε ‘αρσενικό’ και ‘θηλυκό’. Το χρώμα είναι από καστανό έως μαύρο, ενώ το εσωτερικό είναι λευκό και κολλώδες με πικρή γεύση. Το φυτό ζει πολλά χρόνια και καλλιεργείται κυρίως ως καλλωπιστικό εσωτερικών χώρων.
Συστατικά του φυτού
Η τοξικότητά του οφείλεται στην παρουσία των αλκαλοειδών σκοπολαμίνη, υοσκαμίνη και ατροπίνη. Οι ουσίες αυτές περιέχονται στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, στη ρίζα του φυτού. Ο μανδραγόρας περιέχει επίσης, ψευδοϋοκυαμίνη, αποατροπίνη και μεγάλη περιεκτικότητα σε μανδραγορίνη.
Ιστορία και παράδοση του Μανδραγόρα
Οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν το μανδραγόρα ως υπνωτικό, αναλγητικό και ηρεμιστικό, ενώ κατά το μεσαίωνα χρησιμοποιήθηκε ως αναισθητικό σε εγχειρήσεις.
Ο Διοσκουρίδης συνιστούσε τα φύλλα του για τις φλεγμονές των ματιών και των ελκών. Επίσης, έδινε στους ασθενείς του κρασί με λίγο χυμό από ρίζα μανδραγόρα για να τους ρίξει σε βαθύ ύπνο και να μπορέσει να καυτηριάσει τις πληγές τους ή να κάνει πολυπλοκότερες επεμβάσεις. Χρειαζόταν όμως μεγάλη εμπειρία στην δοσολογία και τις χρήσεις του μανδραγόρα, γιατί η επίδραση του μπορεί να ήταν ανεπαρκής ή πολύ δυνατή κι άρα επικίνδυνη και θανατηφόρα. Γι’ αυτό και οι χειρουργοί έδεναν καλού κακού τους ασθενείς στα κρεβάτια τους. Η πρακτική αυτή δεν άλλαξε μέχρι το 1846, όταν εφαρμόστηκε η νάρκωση με αιθέρα. Η Ελληνική Αναισθησιολογική Εταιρεία είχε παλιότερα σαν έμβλημά της τον μανδραγόρα.
Ο Διοσκουρίδης αναφέρει επίσης ότι, από τη ρίζα του μανδραγόρα παρασκεύαζαν φίλτρα ερωτικά και γι αυτό η Αφροδίτη λεγόταν και Μανδραγορίτις. Οι νέοι στην Αττική έφεραν πάνω τους ένα σακουλάκι με κομμάτια ρίζας μανδραγό¬ρα, για ερωτικό φυλαχτό.
Λέγεται ότι ο μανδραγόρας απέκτησε την ερωτική και μαγική του ιδιότητα από τη μάγισσα Κίρκη, που έδωσε από αυτό το υγρό στους άνδρες του Οδυσσέα και τους μεταμόρφωσε.
Ο αρχαίος συγγραφέας Πλίνιος, αναφέρει ότι υπήρχαν δύο είδη μανδραγόρες, ο λευκός αρσενικός και ο θηλυκός χρώματος μπλε. Αναφέρεται επίσης από το Θεόφραστο. Τη χρήση του Μανδραγόρα γνώριζαν οι αρχαίοι λαοί της Μεσοποταμίας, Ακκάδιοι, Σουμέριοι, Βαβυλώνιοι κ.α.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τον χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο. Ο μανδραγόρας βρέθηκε στους τάφους των βασιλέων των Θηβών της Αιγύπτου (1800 π.Χ.).
Στη Βίβλο επίσης αναφέρονται οι γονιμοποιές και αφροδισιακές ιδιότητές του. Η Ραχήλ απελπισμένη που δεν έκανε παιδιά με τον Ιακώβ κατέφυγε στον μανδραγόρα για να γεννήσει τον Ιωσήφ.
Κατά το 18ο αιώνα χρησιμοποιήθηκε ενάντια στην κατάθλιψη, στους σπασμούς, στους ρευματικούς πόνους και στους χοιραδικούς όγκους.
Στους αρχαίους καιρούς πιστεύονταν ότι ο Μανδραγόρας είχε μαγικές δυνάμεις. Η διχαλωτή ρίζα του παρομοιάζονταν με ανθρώπινο σώμα και πίστευαν ότι είχε δυνάμεις από τα σκοτεινά πνεύματα της γης. Για να ξεριζώσουν το μανδραγόρα έπρεπε να το κάνουν μόνο μεσάνυχτα και μετά από απαραίτητες προσευχές και τελετουργίες.
Κάποιος ζωγράφιζε τρεις κύκλους γύρω από το φυτό με ένα μυτερό κλαδί ιτιάς και μετά έδεναν ένα μαύρο σκύλο στο φυτό με ένα σπάγκο. Ανθρώπινα χέρια δεν έπρεπε να έρθουν σε επαφή με το φυτό. Πιστεύονταν πως όταν ο μανδραγόρας έβγαινε από το έδαφος έβγαζε μια στριγκλιά που σκότωνε ή τρέλαινε όποιον δεν είχε προφυλαγμένα τα αυτιά του εκείνη την ώρα. Όταν το φυτό είχε πια αποκοπεί από την γη μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για ευεργετικούς σκοπούς.
Κατά το Μεσαίωνα, από την περίοδο του οποίου έχουμε πολλές εικόνες σε χειρόγραφα με ανθρωπόμορφους μανδραγόρες, το φυτό κυριαρχούσε στις δεισιδαιμονίες και την μαγεία.
Ο Μανδραγόρας, μαζί με το Στύρακα τον φαρμακευτικό (Styrax officinalis) εχρησιμοποιείτο ευρέως κατά τον Μεσαίωνα στις χώρες της Ευρώπης, τόσο από τους ιατρούς και τους φαρμακολόγους όσο και από τους Αλχημιστές, τους Μάγους, τους Αγύρτες κλπ. Χρησιμοποιήθηκε επίσης, ως ναρκωτικό και αναλγητικό για τους καταδικασμένους σε σταύρωση εγκληματίες. Για τη χρήση του αυτή ονομάστηκε «μήλο του Σατανά».
Τον χρησιμοποιούσαν ακόμη, ως φυλαχτό για την προστασία από το θάνατο και την ασθένεια. Θεωρούσαν, επίσης, ότι η παρουσία του οφειλόταν σε φαινόμενα μεταμψύχωσης ατόμων που είχαν αυτοκτονήσει.
Πίστευαν ότι, κάτω από τα δέντρα που γίνονταν απαγχονισμοί φύτρωνε μανδραγόρας από το σπέρμα των κρεμασμένων. Ο μανδραγόρας ήταν βασικό συστατικό για τα μαντζούνια των μαγισσών της εποχής και το πιο κοινό παράδειγμα της κατάχρησης των φαρμακευτικών ιδιοτήτων των φυτών, από αυτούς που είχαν εμμονές με τις μαγικές και οργιαστικές τελετουργίες, με τις οποίες μερικά παραισθησιογόνα ναρκωτικά φυτά είχαν στενά συνδεθεί.
Μεταγενέστερα, θεωρούνταν ότι αν πιεις το αφέψημα της ρίζας του μανδραγόρα, θα κάνεις αρσενικά παιδιά, εξ ου και η ονομασία του σερνικοβότανο.
Μανδραγόρας : Θεραπευτικές ιδιότητες και χρήση
-Η σύγχρονη επιστήμη έχει αποφανθεί ότι οι ρίζες του μανδραγόρα περιέχονται στην κατηγορία των αναλγητικών όπως η μπελαντόνα ή τα φύλλα της κόκας.
-Η μανδραγορίνη που περιέχει είναι ένα ισχυρό υπνωτικό και ναρκωτικό.
-Είναι εμετικό και καθαρτικό προξενώντας συστολές στο στομάχι.
Ενδιαφέροντα στοιχεία
-Ο μανδραγόρας είναι ένα εξαιρετικά τοξικό φυτό και πολυχρησιμοποιημένο παλαιότερα, κυρίως οι ρίζες του, από τη φαρμακευτική. Σήμερα όμως, έχει αντικατασταθεί από πιο ήπια βότανα.
-Οι αρχαίοι Έλληνες τον ονόμαζαν «μήλο του έρωτα», οι Άραβες «μήλο του διαβόλου», φυλές στο όρος Λίβανος «αυγά των τζίνι» και οι Εβραίοι «τα μήλα της αγάπης».
Προφυλάξεις
-Το φυτό είναι δηλητηριώδες και επικίνδυνο για όλους, ιδιαίτερα όμως για τα μικρά παιδιά.
-Ως άκρως τοξικό και επικίνδυνο φυτό, καλύτερα να αποφεύγεται ακόμη και η απλή επαφή με αυτό.
-Τα αλκαλοειδή που περιέχει, αρχικά δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) και γι αυτό, το πρώτο σύμπτωμα είναι η απώλεια της όρασης, ακολουθεί παραλή-ρημα, καταστολή και τελικά ο θάνατος.
-Η απευθείας λήψη της ρίζας δεν συνιστάται. Τα αποτελέσματα από την χρήση του μανδραγόρα είναι εξαιρετικά απρόβλεπτα και πολύ τοξικά.
-Σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να διεγείρει μανία και παραλήρημα στον ασθενή, καθώς πρόκειται για οπιούχο φυτό με θανατηφόρο δράση σε μη ελεγμένες δόσεις.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.
[toggle title="Πηγές"]
“Φύση & Υγεία” εκδόσεις Κωσταρά
[/toggle]
