«Η δομή του εγκεφάλου έχει αλλάξει πάρα πολύ – ο τρόπος που σκεφτόμαστε, ο τρόπος που σκέφτεται η νέα γενιά – το εκπαιδευτικό σύστημα όχι. Αυτό φαίνεται στο ότι τα παιδιά παρουσιάζουν συνέχεια ΔΕΠΥ, μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία, συναισθηματικές δυσκολίες που επηρεάζουν τη μάθηση. Σιγά σιγά θα δούμε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα. Χρειάζεται μια εκπαιδευτική διαδικασία που να δίνει βάρος σε ποιοτικά χαρακτηριστικά του παιδιού και στις ανάγκες του».
Advertisment
– (Α.Σ) Καλώς ήρθατε σε άλλη μια εκπομπή της Εναλλακτικής Δράσης Book for thought. Είμαι ο Αθανάσιος Στεργίου και κοντά μου είναι η Ιωάννα Νάσσου.
– (Ι.Ν) Χαίρετε και καλώς ήρθατε στην εκπομπή μας. Πριν πούμε Αθανάσιε ποιο είναι το επόμενο βιβλίο, να υπενθυμίσουμε στους θεατές μας ότι χάρη στην τεχνολογία όλοι οι συγγραφείς που φιλοξενούμε στην εκπομπή μας συνδέονται από τον δικό τους χώρο με δικό τους εξοπλισμό. Ας περάσουμε και στο βιβλίο: ο τίτλος είναι «ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Πώς οι δυσκολίες γίνονται πλεονέκτημα» και συγγραφέας είναι η Ελένη Γαρυφαλάκη.
– (Α.Σ) Εξαιρετικά λοιπόν, ευχαριστώ πολύ Ιωάννα. Ας μην χάσουμε λοιπόν άλλο χρόνο κι ας συνδεθούμε απευθείας μαζί της. Κυρία Γαρυφαλάκη καλώς ήρθατε.
Advertisment
– (Ε.Γ) Καλώς σας βρήκα, καλημέρα.
– (Α.Σ) Καλημέρα. Ευχαριστούμε πάρα πολύ που είστε μαζί μας. Θα θέλαμε έτσι για αρχή, να μας πείτε λίγα λόγια για το παρελθόν σας ώστε και οι θεατές να κατανοήσουν τη θέση από την οποία βρίσκεστε.
– (Ε.Γ) Είμαι παιδαγωγός και χρησιμοποιώ αυτό τον όρο αντί για δασκάλα ή εκπαιδευτικός, γιατί πάντα μου άρεσε να διδάσκω αλλά έχω σπουδάσει για διάφορες ηλικίες και πλέον θέλω να είμαι όσο πιο αφανής γίνεται. Δεν θέλω να είμαι μια τυπική δασκάλα, αλλά θέλω να δημιουργώ μια διαδικασία που τα παιδιά θα εμπνέονται, θα δημιουργούν, κάτι που νομίζω αγγίζει πιο πολύ την παιδαγωγική πάρα την εκπαίδευση όπως εννοείται σήμερα. Πολλά χρόνια ασχολούμαι και με την πολλαπλή νοημοσύνη, γύρω στα 20, και καταλήγω σε ένα συμπέρασμα: ότι δεν ωφελούν μόνο οι γνώσεις αλλά έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία και το συναίσθημα και το να είμαστε ομάδα. Επειδή ακριβώς με έχει προβληματίσει πάρα πολύ το μέλλον της εκπαίδευσης, πώς να είναι πιο δημοκρατικό και πιο ουσιαστικό, κατέληξα στο να δημιουργήσω ένα παιδαγωγικό σύστημα το οποίο ονομάζω Spin και έχει να κάνει με τη χαρισματική εκπαίδευση. Μπορούμε να είμαστε όλοι χαρισματικοί, είτε έχουμε μαθησιακές δυσκολίες, είτε έχουμε κάποια χαρισματικότητα, να το πω έτσι. Σε κάθε περίπτωση, πώς μπορούμε ο καθένας να ξεδιπλώσει τα ταλέντα και τις δεξιότητές του.
– (Ι.Ν) Κυρία Γαρυφαλάκη, τι είναι αυτό που σας έλκυσε να ασχοληθείτε με τα παιδιά;
– (Ε.Γ) Μπορεί να φταίει ότι η μητέρα μου είναι παιδίατρος κι έτσι από μωρό ακόμα είχα επαφή με παιδιά. Μπορεί να φταίει το ότι τα παιδιά είναι τόσο αληθινά, τόσο αυθεντικά και ταιριάζουν πιο πολύ στον χαρακτήρα μου, στην ιδιοσυγκρασία μου. Δεν θα μου άρεσε ποτέ να έχω μια τυπική θέση σε μια μεγάλη επιχείρηση. Μου αρέσει πιο πολύ αυτό το παιχνίδι. Και το παιχνίδι το βρίσκεις όταν δουλεύεις με παιδιά. Δεν το βρίσκεις εύκολα κάπου αλλού, οι ενήλικες είμαστε πολύ σοβαροί. Μπορεί να είναι και ο συνδυασμός αυτών των δύο. Σίγουρα πάντως όποιος ασχολείται με παιδιά και του αρέσει, χρειάζεται να έχει και σαν χαρακτήρας παραπάνω υπομονή και παραπάνω διάθεση για παιχνίδι, οπότε μπορεί να είναι και θέμα χαρακτήρα.
– (Α.Σ) Πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση. Αναφέρεστε στην πολλαπλή νοημοσύνη. Γενικά ποια άλλη νοημοσύνη υπάρχει; Γιατί εκτός από το IQ, το γνωστό σε όλους, και το EQ, δηλαδή τη συναισθηματική νοημοσύνη, τι άλλες νοημοσύνες υπάρχουν;
– (Ε.Γ) Η νοημοσύνη σαν έννοια είναι μία. Κατ’ αρχάς το είπαν IQ γιατί ήθελαν να δημιουργήσουν έναν διαχωρισμό. Για να πω την αλήθεια, δεν πιστεύω στα μετρήσιμα χαρακτηριστικά και το IQ είναι μετρήσιμο. Πιστεύω σε μια διαδραστική νοημοσύνη, η οποία έχει να κάνει με τη φαντασία, με τη δημιουργικότητα, έχει να κάνει με το συναίσθημα. Θα προσθέσω ακόμα έναν όρο: όπως είναι η συναισθηματική νοημοσύνη και το IQ, είναι και η προσαρμοστική νοημοσύνη, το AQ. Θα το δούμε στη συνέχεια, γιατί αρχίζει τώρα και γίνεται γνωστό. Για εμένα όμως η νοημοσύνη δεν διαχωρίζεται και όταν μιλάμε για πολλαπλή νοημοσύνη εννοούμε διαφορετικούς τρόπους σκέψης οι οποίοι συνδέονται, αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Δεν μπορείς να πεις ότι εγώ σκέφτομαι λογικομαθηματικά επειδή είμαι καλός στα μαθηματικά ή σκέφτομαι μόνο γλωσσικά επειδή αφηγούμαι ωραίες ιστορίες, γράφω ωραία βιβλία ή δεν κάνω ορθογραφικά λάθη. Σκέφτεσαι σίγουρα και χωροταξικά, προσανατολισμός στον χώρο, τρισδιάστατα αντικείμενα, συγκεντρώνεσαι καλύτερα όταν κινείσαι, όταν δουλεύεις τα χέρια σου. Σκέφτεσαι με πάρα πολλούς τρόπους, μουσικά, διαπροσωπικά, ενδοπροσωπικά, θέλω την ησυχία μου, θέλω να αναστοχαστώ. Όλοι αυτοί οι τρόποι νοημοσύνης είναι απαραίτητοι και 20 χρόνια που ασχολούμαι με αυτή έχω διαπιστώσει ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να προσεγγίσουν παιδιά και ενήλικες τη γνώση γιατί δημιουργούν συνάψεις στον εγκέφαλο – δρομάκια στον εγκέφαλο για να μάθουν κάτι – από πάρα πολλές πλευρές. Έτσι, δεν μπλοκάρουν εύκολα αν λόγω συναισθήματος ή λόγω κατάστασης συμβεί κάτι. Ο εγκέφαλος αναζητά αυτό που έχει μάθει από άλλους δρόμους. Είναι πολύ αποτελεσματικό και χαλαρωτικό.
– (Α.Σ) Αυτό ουσιαστικά το AQ έχει να κάνει αντιλαμβάνομαι και με το πόσο εύπλαστος είναι κάποιος και προσαρμόσιμος.
– (Ε.Γ) Ναι. Η προσαρμοστική νοημοσύνη αυτή τη στιγμή ξεκινά να ακούγεται στα πανεπιστήμια σε ό, τι αφορά την επιχειρηματικότητα και θα διαδοθεί πάρα πολύ γρήγορα γιατί περιλαμβάνει και τη συναισθηματική, περιλαμβάνει και αυτό που ονομάζουν IQ. Επειδή όλα αλλάζουν με πολύ ταχείς ρυθμούς, η προσαρμοστική νοημοσύνη γενικά θα καθορίσει ποιoς παραμένει στην επιφάνεια και ποιoς βυθίζεται. Κι όταν εννοώ βυθίζεται, έχει να κάνει και με τη συναισθηματική, έχει να κάνει με θλίψη, έχει να κάνει με μελαγχολία, έχει να κάνει με το ότι βάζω τις δεξιότητές μου πίσω, δεν έχω ψυχικά αποθέματα, οπότε η προσαρμοστική νοημοσύνη πλέον θα ακούγεται όλο και περισσότερο σαν κάτι πολύ σημαντικό.
– (Α.Σ) Πολύ ενδιαφέρον. Κυρία Γαρυφαλάκη, αυτή η προσέγγιση τώρα πώς ακριβώς αλλάζει την κλασσική και την παραδοσιακή εκπαίδευση; Γιατί από ό, τι φαίνεται, βάσει όλων αυτών των σκέψεων, επρόκειτο να αλλάξουν αρκετά τα πράγματα.
– (Ε.Γ) Το εύχομαι. Το εύχομαι πολύ, γιατί είμαστε σε μια μετάβαση από την εποχή του γραπτού λόγου στην εποχή της ψηφιακής εικόνας. Όλο το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν δομημένο στην εποχή του γραπτού λόγου. Η δομή του εγκεφάλου έχει αλλάξει πάρα πολύ – ο τρόπος που σκεφτόμαστε, ο τρόπος που σκέφτεται η νέα γενιά – το εκπαιδευτικό σύστημα όχι. Αυτό φαίνεται στο ότι τα παιδιά παρουσιάζουν συνέχεια ΔΕΠΥ, μαθησιακές δυσκολίες, δυσλεξία, συναισθηματικές δυσκολίες που επηρεάζουν τη μάθηση. Σιγά σιγά θα δούμε ότι είναι επιτακτική η ανάγκη να αλλάξει το εκπαιδευτικό σύστημα. Χρειάζεται μια εκπαιδευτική διαδικασία που να δίνει βάρος σε ποιοτικά χαρακτηριστικά του παιδιού και στις ανάγκες του, να βοηθήσει και την προσαρμοστική νοημοσύνη για την οποία μιλούσαμε λίγο πριν. Είναι κι όλο αυτό το θέμα του ταλέντου. Νομίζω ότι η πολλαπλή νοημοσύνη σε συνεργασία με τη συναισθηματική και την κοινωνική, βοηθούν ώστε τα παιδιά να μαθαίνουν εσαεί να απολαμβάνουν τη μάθηση, να έχουν ψυχικά αποθέματα και να αναζητούν τον τρόπο που μαθαίνουν καλύτερα και να τον διεκδικούν. Μιλάμε για μια πιο δημοκρατική διδασκαλία και όλο αυτό πρέπει να προσαρμοστεί και σε έναν αστικό τρόπο ζωής. Γιατί μπορεί να γίνει και πιο εύκολο όταν μιλάμε για ανοιχτές τάξεις και επαφή με τη Φύση. Αλλά κακά τα ψέματα ζούμε στις πόλεις, μαθαίνουμε μέσα στα σχολικά ιδρύματα, οπότε κάπως όλο αυτό θα πρέπει να προσαρμοστεί, δηλαδή και η δικιά μας προσαρμοστική νοημοσύνη θα πρέπει να γίνει καλύτερη, των ανθρώπων που διαμορφώνουν την εκπαίδευση του μέλλοντος.
– (Ι.Ν) Άρα όσον αφορά το βιβλίο σας, σε ποιους απευθύνεται; Θεωρείτε ότι θα μπορούσε να το πάρει σαν οδηγό και κάποιος εκπαιδευτικός;
– (Ε.Γ) Θα έλεγε κανείς ότι είναι κυρίως για τους εκπαιδευτικούς, γιατί τους δίνει μια ελπίδα, μια έμπνευση για το πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τάξη τους ως έναν ανοιχτό χώρο στον κόσμο, στην έμπνευση. Θα έλεγα όμως ότι απευθύνεται και σε γονείς, τους δίνει έμπνευση για το πώς μπορούν να χρησιμοποιήσουν μαθησιακά εργαλεία ώστε να κάνουν τη μάθηση ευκολότερη για τα παιδιά τους. Αναφέρονται μέσα και η μελέτη, και η αυτονομία στη μαθησιακή μελέτη, και τρόποι που μπορούμε να μαθαίνουμε καλύτερα, να μελετάμε καλύτερα. Αναφέρονται και στους παιδαγωγούς, στο πώς μπορούν να κάνουν το έργο τους ευκολότερο και πιο εμπνευσμένο. Στόχος είναι να προσφέρει μια στήριξη και μια έμπνευση. Δεν θα ήθελα να προσφέρω συνταγές. Αυτό όμως που επιμένω είναι ότι η παιδαγωγική είναι μια τέχνη που μπορεί να την προσεγγίσει όποιος θέλει και επιθυμεί, αλλά χρειάζεται να δώσει έμφαση και βάρος και σε πορίσματα από νευροεπιστήμες για το πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος, κάτι που περιλαμβάνεται επίσης μέσα στο βιβλίο με όσο πιο απλά λόγια μπορώ ώστε να υπάρχει μια ολιστική προσέγγιση στην εκπαίδευση που οραματίζομαι για το μέλλον, που πιστεύω ότι θα είναι πιο ουσιαστική.
– (Ι.Ν) Όσον αφορά τον τίτλο του βιβλίου «ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Πώς οι δυσκολίες γίνονται πλεονέκτημα», μπορείτε να τον αναλύσετε λίγο περισσότερο;
– (Ε.Γ) Ναι. Η αρχική σκέψη ήταν το βιβλίο να ονομαστεί «ΜΑΘΗΣΙΑΚΟ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ», δηλαδή πώς μέσα από τις μαθησιακές δυσκολίες μπορούμε να έχουμε μαθησιακά πλεονεκτήματα για όλους. Όπως έγραφα όμως το βιβλίο – γράφω μέσα και για τα χαρισματικά παιδιά – αντιλήφθηκα ότι τις ίδιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα χαρισματικά παιδιά στο να αναδείξουν τη δυναμική τους και τα ταλέντα τους γρήγορα και να αποδείξουν το τι είναι, αυτό να αναγκάζεται να αποδείξει και η εκπαίδευση με το ότι τα θέλουμε όλα σε ποσοτικά αποτελέσματα. Έτσι, άλλαξα και τον τίτλο σε «ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ», πώς δηλαδή η εκπαίδευση έχει όλα τα προσόντα να γίνει χαρισματική, να είναι για όλους, να πετύχει μια ισότητα, να πετύχει κάτι το εκπληκτικό για τους πολίτες του μέλλοντος. Πώς οι δυσκολίες λοιπόν που αντιμετωπίζονται αυτή τη στιγμή από τους παιδαγωγούς θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε πλεονέκτημα και πώς οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει οποιοσδήποτε μαθητής, είτε είναι χαρισματικός είτε έχει κάποια μαθησιακή δυσκολία, να μετατραπούν σε πλεονέκτημα και να αναδείξει ο καθένας τη δυναμική του προς όφελος της κοινωνίας εν τέλει.
– (Α.Σ) Πολύ ωραία. Κυρία Γαρυφαλάκη, πάμε σε μια τελευταία ερώτηση λίγο περίπλοκη. Από ό, τι διαβάζω, εφαρμόζετε πολλές πρακτικές της πολλαπλής νοημοσύνης εδώ και πολλά χρόνια τώρα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είστε και πρωτοπόρος σε αυτό τον τομέα. Κάποια από τα παιδιά με τα οποία έχετε δουλέψει, έχουν τώρα ενηλικιωθεί. Η ερώτηση λοιπόν είναι πώς διαφοροποιούνται αυτά τα παιδιά από άλλους συνομήλικούς τους, κι επίσης αν εφαρμόζουμε αυτές τις αρχές της πολλαπλής νοημοσύνης στην εκπαίδευση σήμερα, πώς πιστεύετε ότι θα άλλαζε η κοινωνία μας σε 50 χρόνια από τώρα;
– (Ε.Γ) Κατ’ αρχάς είμαι συγκινημένη, γιατί οι μαθητές που είχα Πρώτη Δημοτικού το 2009, φέτος έδωσαν Πανελλήνιες. Τους εύχομαι ό, τι καλύτερο και θα έρθει το καλύτερο γιατί δεν έχουν βιώσει απόρριψη. Αυτό είναι το πιο σημαντικό στη διδασκαλία μέσω της πολλαπλής νοημοσύνης και μέσω της Spin διδασκαλίας, της διδασκαλίας δηλαδή που περιλαμβάνει όχι μόνο την πολλαπλή νοημοσύνη, αλλά τη συναισθηματική και κοινωνική. Με όλα τα παιδιά δουλεύουμε πρώτα το να αισθανθούν ασφάλεια με τον εαυτό τους και να αισθανθούν αποδεκτά σε μια ομάδα. Αφού το καταφέρουμε αυτό, μαθαίνουμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους, οπότε μαθαίνουμε πολλαπλά: 1ον τα παιδιά έχουν ψυχικά αποθέματα. Δεν μπορεί κανείς να τα πείσει ότι δεν θα τα καταφέρουν, δεν μπορεί κανείς να τα πείσει ότι είναι χαζά. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Πάρα πολλοί έξυπνοι άνθρωποι έχουν την εντύπωση ότι δεν σκέφτονται τόσο έξυπνα. Αυτό δεν ισχύει, είμαστε όλοι έξυπνοι με τον τρόπο μας κι όλοι χρειαζόμαστε τη νοημοσύνη του άλλου για να πετύχουμε μαζί πράγματα. Κι αυτό είναι το επόμενο – το μαζί. Δίνουμε πάρα πολύ μεγάλη σημασία στη συν-δημιουργία και στην αξιοποίηση των μεμονωμένων ιδεών για μια μεγάλη ιδέα. Αυτό έχει πολύ μεγάλο όφελος. Φανταστείτε τώρα, μετά από 50 χρόνια να υπάρχουν γενιές ανθρώπων οι οποίοι έχουν ψυχικά αποθέματα, μπορούν και διαχειρίζονται κατάθλιψη, μπορούν και διαχειρίζονται απαξίωση, έχουν αυτοπεποίθηση, μπορούν και δουλεύουν μαζί με τους άλλους, ενώνουν τις ιδέες τους και δεν είναι «Αχ μου έκλεψε την ιδέα» ή «Μιμούνται ιδέες χωρίς να αποδίδουν τα credits», αλλά λένε «Έχω μια ιδέα, θέλεις να τη μοιραστούμε;». Αυτό λένε τα παιδιά ηλικίας 6 χρονών, 5 χρονών, 12 χρονών, που είναι πάρα πολύ σημαντικό. Φανταστείτε λοιπόν μια κοινωνία όπου ο καθένας δίνει τα ταλέντα του, δίνει τη δυναμική του, ξέρει να συνδημιουργεί, του αρέσει να είναι μαζί με τους άλλους και του αρέσει ο εαυτός του. Δεν ξέρω, θα είναι περίεργο να το δούμε. Νομίζω ότι θα είναι κάτι εκπληκτικό, αλλά θα είναι περίεργο να το δούμε. Βέβαια, η εκπαίδευση μόνο δεν αρκεί. Ένα πράγμα στο οποίο εργάζομαι και είναι στα οράματά μου είναι να δημιουργηθούν και έξυπνες πόλεις. Δηλαδή οι πόλεις να υποστηρίζουν έμπρακτα μέσω υποδομών και έξω από το σχολείο όλη αυτή τη διαδικασία. Μπορεί να γίνει.
– (Α.Σ) Κυρία Γαρυφαλάκη, έχει πάρα πολύ ενδιαφέρον η συζήτηση μαζί σας. Ωστόσο, θα πρέπει κάπου εδώ να διακόψουμε, να το κλείσουμε. Πραγματικά σας ευχαριστούμε πολύ θερμά για τη διαφωτιστική παρουσία σας και πραγματικά από καρδιάς ευχόμαστε καλή επιτυχία στο έργο σας ευρύτερα.
– (Ε.Γ) Κι εσάς σας ευχαριστώ πάρα πολύ για την πρόσκληση και καλή επιτυχία στην εκπομπή.
– (Α.Σ) Ευχαριστούμε πάρα πολύ κι εμείς. Η αλήθεια είναι πως το μεγάλωμα και η εκπαίδευση ενός παιδιού δεν είναι εύκολη υπόθεση. Αλλά όσο υπάρχουν φωτισμένοι εκπαιδευτικοί όπως η κυρία Γαρυφαλάκη, πραγματικά μπορούμε να ελπίζουμε σε ένα καλύτερο μέλλον.
– (Ι.Ν) Έτσι είναι Θανάση ακριβώς. Πριν κλείσουμε αυτή την εκπομπή, να θυμίσουμε στους θεατές μας ότι ο τίτλος του βιβλίου της κυρίας Γαρυφαλάκη είναι «ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Πώς οι δυσκολίες γίνονται πλεονέκτημα» και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Η Τέχνη της ζωής” σε όλα τα βιβλιοπωλεία.
– (Α.Σ) Ευχαριστούμε πάρα πολύ Ιωάννα, ευχαριστούμε κι εσάς που παρακολουθήσατε μαζί μας, κι εννοείται θα σας δούμε σε ένα επόμενο επεισόδιο Book for thought. Μέχρι τότε όμως, να έχετε μια υπέροχη εβδομάδα και να γίνουμε όλοι σοφότεροι.
