Το ανθρώπινο σώμα είναι ένα θαύμα βιολογικής μηχανικής, εξοπλισμένο με συστήματα και διαδικασίες σχεδιασμένες να αυτοεπιδιορθώνονται και να διατηρούνται. Η ικανότητα αυτοθεραπείας -φυσικά, συναισθηματικά και νοητικά- είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη. Σε αυτό το άρθρο, θα εμβαθύνουμε σε διάφορους μηχανισμούς αυτοθεραπείας που μας κρατούν υγιείς.

Οι βασικοί μηχανισμοί αυτοθεραπείας

Ανάπλαση του δέρματος: Η πρώτη γραμμή άμυνας

Το δέρμα, το μεγαλύτερο όργανο του σώματος, χρησιμεύει ως η πρώτη γραμμή άμυνας ενάντια στους εξωτερικούς εισβολείς. Όταν κοβόμαστε ή γδερνόμαστε, το σώμα μας πιάνει αμέσως δουλειά. Τα αιμοπετάλια σπεύδουν στο σημείο για να πήξουν την πληγή και να αποτρέψουν την υπερβολική αιμορραγία. Οι ινοβλάστες και το κολλαγόνο ακολουθούν το παράδειγμά τους, δουλεύοντας για την επιδιόρθωση των ιστών και το κλείσιμο της πληγής. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται “αιμόσταση” και οδηγεί στον πολλαπλασιασμό και την αναδιαμόρφωση των ιστών.

Advertisment

Πηγή: Journal of Tissue Viability, “Mechanisms of skin wound repair and regeneration” (Μηχανισμοί επιδιόρθωσης και αναγέννησης δερματικών τραυμάτων).

Η ανοσολογική απόκριση: Ο προσωπικός σας στρατός

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα περίπλοκο δίκτυο κυττάρων, ιστών και οργάνων. Η πρωταρχική του λειτουργία είναι ο εντοπισμός και η εξάλειψη των παθογόνων μικροοργανισμών. Τα λευκά αιμοσφαίρια, συμπεριλαμβανομένων των Τ-κυττάρων και των Β-κυττάρων, διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην αναγνώριση και την καταπολέμηση των εισβολέων. Αυτά τα κύτταρα μπορούν να θυμούνται προηγούμενες λοιμώξεις, καθιστώντας την ανοσολογική απόκριση ταχύτερη και αποτελεσματικότερη με κάθε επόμενη έκθεση.

Advertisment

Πηγή: Ανοσολογία: Nature Immunology, “Αρχές της ανοσολογίας και οι αποχρώσεις της”

Επούλωση των οστών: Το πλήρωμα του σκελετού

Οι άνθρωποι διαθέτουν 206 οστά που παρέχουν δομή και προστατεύουν ζωτικά όργανα. Όταν ένα οστό σπάσει, υποβάλλεται σε μια φυσική διαδικασία επούλωσης. Αρχικά, σχηματίζεται ένας θρόμβος αίματος γύρω από το κάταγμα, ακολουθούμενος από την ανάπτυξη ινώδους κάλου. Στη συνέχεια, οι οστεοβλάστες και οι οστεοκλάστες αναλαμβάνουν να επιδιορθώσουν και να αναδιαμορφώσουν το οστό. Αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει αρκετές εβδομάδες ή μήνες, αλλά έχει ως αποτέλεσμα ένα οστό σχεδόν σαν καινούργιο.

Πηγή: Journal of Orthopaedic Research, “Bone Fracture and the Complexity of Bone Healing” (Οστικό κάταγμα και η πολυπλοκότητα της οστικής επούλωσης).

Αναγέννηση του ήπατος: Ο δάσκαλος της ανθεκτικότητας

Το συκώτι είναι ο σούπερ σταρ της αποτοξίνωσης του σώματος. Είναι αξιοσημείωτο ότι έχει την ικανότητα να αναγεννάται. Μελέτες έχουν δείξει ότι ακόμη και αν αφαιρεθεί ή καταστραφεί έως και το 75% του ήπατος, μπορεί να αναγεννηθεί και πάλι στο πλήρες μέγεθός του. Αυτή η μοναδική ικανότητα οφείλεται στα ηπατοκύτταρα, τον πρωταρχικό τύπο κυττάρων του ήπατος, τα οποία μπορούν να διπλασιάζονται υπό συνθήκες στρες.

Πηγή: Journal of Hepatology, “Αναγέννηση του ήπατος: Μηχανισμοί και μοντέλα έως την κλινική εφαρμογή”

Νευροπλαστικότητα: Εγκεφάλου: Επανασύνδεση του εγκεφάλου

Η νευροπλαστικότητα αναφέρεται στην ικανότητα του εγκεφάλου να αναδιοργανώνεται σχηματίζοντας νέες νευρικές συνδέσεις. Αυτή η ικανότητα επιτρέπει στους ανθρώπους να προσαρμόζονται σε νέα περιβάλλοντα, να μαθαίνουν νέες δεξιότητες και να αναρρώνουν από εγκεφαλικούς τραυματισμούς. Η νευροπλαστικότητα διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στη σωματική αποκατάσταση και αποτελεί κεντρικό σημείο στις θεραπείες για καταστάσεις όπως το εγκεφαλικό επεισόδιο ή το νευρικό τραύμα.

Πηγή: Πηγή: Journal of Neurophysiology, “Neuroplasticity: Neuroplasticity: Αλλαγές στη φαιά ουσία που προκαλούνται από την προπόνηση”

Ομοιόσταση: Η λεπτή ισορροπία

Η ομοιόσταση είναι η ρύθμιση ενός σταθερού εσωτερικού περιβάλλοντος. Ελέγχει διάφορους παράγοντες, όπως η θερμοκρασία του σώματος, τα επίπεδα pH και η συγκέντρωση γλυκόζης. Ο υποθάλαμος παίζει βασικό ρόλο στην ομοιόσταση, ρυθμίζοντας πολλές σωματικές λειτουργίες για να κρατήσει τα πάντα υπό έλεγχο.

Πηγή: Ο υποθαλαμίσκος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και πιο σημαντικούς παράγοντες για την υγεία του ανθρώπου: American Journal of Physiology, “Homeostasis and its Discontents” (Η ομοιόσταση και οι δυσαρέσκειές της).

Ορμονική ρύθμιση: Το ενδοκρινικό σύστημα

Το ενδοκρινικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την ορμονική ρύθμιση. Ορμόνες όπως η ινσουλίνη, η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη απελευθερώνονται για τη ρύθμιση του μεταβολισμού, την αντίδραση στο στρες και πολλές άλλες βασικές λειτουργίες. Οι ορμόνες δρουν ως αγγελιοφόροι, σηματοδοτώντας τα κύτταρα και τα όργανα για το ποιες ενέργειες πρέπει να κάνουν για βέλτιστη απόδοση.

Πηγή: Endocrine Reviews, “The Physiology of Endocrine Systems with Ageing” (Η φυσιολογία των ενδοκρινικών συστημάτων με τη γήρανση).

Κυτταρικός θάνατος και ανανέωση: Κέλυφος: Έξω το παλιό, μέσα το καινούργιο

Η απόπτωση, ή προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος, είναι ένας μηχανισμός που απομακρύνει τα κατεστραμμένα ή περιττά κύτταρα. Η διαδικασία αυτή είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη, τις ανοσολογικές λειτουργίες και την ομοιόσταση των ιστών. Ανοίγει το δρόμο για την εμφάνιση νέων κυττάρων, συμβάλλοντας έτσι στη συνολική υγεία.

Πηγή: Απόπτωση: Κυτταρικός Θάνατος & Διαφοροποίηση, “Απόπτωση: Απόπτωση: Μηχανισμοί και ρόλοι στην παθολογία”

Συναισθηματική αποκατάσταση: Η ψυχολογική πτυχή

Η συναισθηματική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα ανάκαμψης από το στρες ή τις αντιξοότητες. Αν και δεν είναι σωματικής φύσης, διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συνολική ευημερία. Τεχνικές όπως η ενσυνειδητότητα και η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία έχουν αποδειχθεί ότι βελτιώνουν τη συναισθηματική ανθεκτικότητα.

Πηγή: Επιστημονική έρευνα για την ανθεκτικότητα της ψυχικής συνείδησης: Πηγή: Journal of Psychological Sciences, “The Resilience Factor: The Resilience Factor: The Resilience Factor: Α Key to Mental Health”

Από το δέρμα μέχρι τα οστά, από το ανοσοποιητικό σύστημα μέχρι τη συναισθηματική ανθεκτικότητα, το ανθρώπινο σώμα είναι εξαιρετικά εξοπλισμένο για να επιδιορθώνεται και να ανανεώνεται. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών μόνο δέος μπορεί να μας προκαλεί.

Πώς να ενισχύσουμε τους μηχανισμούς αυτοθεραπείας

Διατροφή

Γιατί είναι σημαντική: Η σωστή διατροφή παρέχει τα απαραίτητα δομικά στοιχεία για την κυτταρική αποκατάσταση, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και τη ρύθμιση των ορμονών.

Η διατροφή είναι μια από τις πιο σημαντικές επιλογές που έχουμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε την υγεία μας: Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, βιταμίνες και μέταλλα μπορούν να ενισχύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα ενώ τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που βρίσκονται στα ψάρια μπορούν να υποστηρίξουν την υγεία του εγκεφάλου και τον έλεγχο των φλεγμονών.

Άσκηση και σωματική δραστηριότητα

Γιατί είναι σημαντική: Η άσκηση αποδεδειγμένα βελτιώνει την κυκλοφορία του αίματος, βοηθά στην κυτταρική αποκατάσταση και ενισχύει την ψυχική υγεία.

Η άσκηση μπορεί να είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές μορφές θεραπείες που μπορείτε να κάνετε: Η τακτική άσκηση, είτε πρόκειται για καρδιο, προπόνηση δύναμης ή ασκήσεις ευλυγισίας, μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της οστικής πυκνότητας, της μυϊκής μάζας και της συναισθηματικής ευεξίας.

Διαχείριση άγχους

Γιατί είναι σημαντική: Το άγχος μπορεί να προκαλέσει καταστροφή σχεδόν σε όλους τους μηχανισμούς αυτοθεραπείας, από την αποκατάσταση του δέρματος έως τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Mindfulness, διαλογισμός και ασκήσεις βαθιάς αναπνοής μπορούν να ρυθμίσουν τα επίπεδα κορτιζόλης, βοηθώντας το σώμα σας να λειτουργήσει βέλτιστα.

Ποιότητα ύπνου

Γιατί είναι σημαντική: Ο ύπνος είναι η στιγμή που πολλοί από αυτούς τους μηχανισμούς αυτοθεραπείας μπαίνουν σε υπερδιέγερση, συμπεριλαμβανομένης της παγίωσης της μνήμης και της επιδιόρθωσης των ιστών.

Στοχεύστε σε 7-9 ώρες ποιοτικού ύπνου. Τα περιβάλλοντα ύπνου πρέπει να είναι δροσερά, σκοτεινά και ήσυχα για βέλτιστα αποτελέσματα.

Συμπληρώματα διατροφής

Γιατί είναι σημαντικά: Ενώ μια ισορροπημένη διατροφή θα πρέπει να παρέχει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, μερικές φορές υπάρχουν κενά. Τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βελτιώσουμε την υγεία μας: Συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας για εξατομικευμένες συστάσεις συμπληρωμάτων, όπως βιταμίνη D για την υγεία των οστών ή προβιοτικά για την υγεία του εντέρου.

Εκπαίδευση ψυχικής ανθεκτικότητας

Γιατί είναι σημαντικό: Η ψυχική υγεία έχει άμεσο και έμμεσο αντίκτυπο στη σωματική υγεία. Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, οι ασκήσεις θετικής ψυχολογίας, ακόμη και ορισμένα βιντεοπαιχνίδια που έχουν σχεδιαστεί για τη βελτίωση της γνωσιακής λειτουργίας μπορούν να συμβάλουν στην ψυχική ανθεκτικότητα.

Ιατρικές παρεμβάσεις

Γιατί είναι σημαντικές: Μερικές φορές οι φυσικοί μηχανισμοί χρειάζονται λίγη βοήθεια από την ιατρική επιστήμη. Τα φάρμακα μπορούν να  ενισχύσουν την ανοσολογική απόκριση, οι ορμονικές θεραπείες μπορούν να ρυθμίσουν τις ενδοκρινικές ανισορροπίες και διάφορα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν στην ταχύτερη αποκατάσταση των ιστών ή των οστών.

Η δύναμη να ενισχύσουμε τους μηχανισμούς αυτοθεραπείας του σώματος βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό στα χέρια μας. Από το τι τρώμε μέχρι το πώς διαχειριζόμαστε το στρες, οι καθημερινές μας επιλογές μπορούν είτε να υποστηρίξουν είτε να αναστείλουν αυτές τις φυσικές διαδικασίες. Η αυξανόμενη εστίαση στην προληπτική υγειονομική περίθαλψη αποτελεί απόδειξη των απίστευτων δυνατοτήτων του ανθρώπινου σώματος.

Αξίζει επίσης να διαβάσετε: 

Οι καρδιακές παθήσεις είναι αναστρέψιμες | Ένα αφιέρωμα στη σπουδαία έρευνα του Dean Ornish

Η Ευγνωμοσύνη φέρνει ευτυχία! Τι λέει η νευροεπιστήμη για την επίδρασή της στον εγκέφαλο