Οι λέξεις έχουν δραματική επίδραση στο πως αλληλεπιδρούν οι άνθρωποι μεταξύ τους και στις αποφάσεις που αυτοί παίρνουν τελικώς. Μπορούν να μας επηρεάσουν, να μας εμπνεύσουν και με την ίδια ευκολία να μας συγκινήσουν. Μπορούν να επηρεάσουν την εμπιστοσύνη και την αυτοεκτίμησή μας.
Ντροπή σου! Αυτές οι δύο απλές λέξεις μπορούν να καταστρέψουν την αυτοεκτίμηση ενός ανθρώπου, προσωρινά ή και μόνιμα αν χρησιμοποιούνται συχνά.
Advertisment
« Στην σημερινή κοινωνία, η ντροπή είναι το πιο παρεμποδισμένο συναίσθημα και επομένως το πιο καταστροφικό », δηλώνει ο Thomas Scheff, ομότιμος καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Santa Barbara. « Τα συναισθήματα είναι όσο χρήσιμα όσο η αναπνοή, και προκαλούν προβλήματα μόνο όταν παρεμποδίζονται»
Όταν βρισκόμαστε στην διαδικασία του να πάρουμε μια σημαντική απόφαση με ηθικό χαρακτήρα – σωστού ή λάθους – ή στην μέση κάποιου διλλήματος, τα συναισθήματά μας συνήθως έχουν τον τελευταίο λόγο, οι λέξεις που ακούμε όμως μας οδηγούν υποσυνείδητα να κάνουμε κριτική στον εαυτό μας. Συγκεκριμένα κέντρα του εγκεφάλου φορτίζονται με την παρουσία των διλλημάτων αυτών – που αφορούν δηλαδή προσβολές από άλλους προς εμάς. Όταν αποκρύπτεται, συνεχίζει ο Scheff, η αίσθηση της ντροπής προκαλεί μεγάλα προβλήματα στις σχέσεις ενός με τον εαυτό του αλλά και στις σχέσεις εντός μιας ομάδας. Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε σε τεύχος του περιοδικού Cultural Sociology ο Scheff εξέτασε την αισθητή παρουσία της ντροπής – ακόμα και όταν αυτή καλύπτεται – και δηλώνει πως μπορεί να είναι το κλειδί για την κατανόηση της σύγχρονης κοινωνίας.
Σύμφωνα με τον Scheff μια κοινωνία που προωθεί τον ατομικισμό – όπως η δυτική για παράδειγμα – παρέχει ένα ώριμο και γόνιμο έδαφος για να «ανθίσει» το συναίσθημα της ντροπής, αφού οι άνθρωποι ενθαρρύνονται να δρουν εγωιστικά χωρίς να υπολογίζουν το κόστος που έχει αυτό στις εκάστοτε σχέσεις.
Advertisment
« Οι άνθρωποι μαθαίνουν να ενεργούν ως πλήρη και ανεξάρτητα άτομα. Το χαρακτηριστικό αυτό, έχει εποικοδομητικές και δημιουργικές πλευρές, αλλά έχει τουλάχιστον δύο ακόμα συνέπειες – την αποξένωση και την απόκρυψη της ντροπής»
Ο Scheff σημειώνει πως, ενώ η ντροπή είναι εξίσου διαδεδομένη τώρα όπως και σε προηγούμενες γενιές ή δεκαετίες, η διαφορά με το τότε και το τώρα είναι ότι στην σύγχρονη κοινωνία αποτελεί κάτι απόκρυφο.
«Η ντροπή είναι μια βιολογική οντότητα – όπως κάθε άλλο συναίσθημα – οι άνθρωποι όμως αισθάνονται περισσότερο ντροπιασμένοι για αυτήν από ότι για κάθε άλλο συναίσθημα» λέει. «Η απόκρυψη των συναισθημάτων είναι περισσότερο διαδεδομένη στις εκσυγχρονισμένες κοινωνίες, συγκριτικά με τις παραδοσιακές»
Ο προσδιορισμός του εαυτού μας γίνεται μέσα από πολλά συναισθήματα. Γι αυτό πρέπει να κάνουμε βήματα ώστε να βεβαιωθούμε ότι οι πράξεις μας προέρχονται περισσότερο από μια θέση καλοσύνης και αγάπης, παρά από την μαθημένη αίσθηση της υπευθυνότητας που επιβάλλουμε στον εαυτό μας για να προστατευτούμε από την κριτική των άλλων.
Διερευνώντας την σχέση μεταξύ ντροπής και επιθετικότητας, ο Scheff παρέθεσε μια έρευνα που διεξήχθη από τον κοινωνιολόγο Neil Websdale – συγγραφέα του βιβλίου « Familicidal Hearts: ο συναισθηματικός τύπος 211 δολοφόνων». Οι εντός οικογενείας δολοφονίες – η πράξη δηλαδή ενός συζύγου να σκοτώνει τον άλλον, ή τα παιδιά του ή και τον εαυτό του (ή όλα μαζί) – πηγάζουν από μη αναγνωρισμένη ντροπή, δηλώνει ο Scheff. «Πρόκειται για την ταπείνωση και την ντροπή που παρουσιάζονται με την μάσκα της επιθετικότητας και της βίας» εξηγεί.
« Το πιο ενδιαφέρον γεγονός σχετικά με την έρευνα αυτήν, είναι η ύπαρξη ενός συνόλου ανθρώπων – που αποτελεί μειοψηφία – που ενώ χάνουν την δουλειά τους – π.χ. – αισθάνονται ντροπή αντί θυμού. Προσποιούνται, λοιπόν, κάθε μέρα πως πηγαίνουν στις δουλειές τους κανονικά, αλλά στην πραγματικότητα προετοιμάζουν και σχεδιάζουν τις δολοφονίες». Ο Websdale τους περιγράφει ως «αξιοσέβαστους πολίτες» και περιγράφει την κοινωνία ως αξιοσέβαστη. Ο Scheff προσθέτει πως σε τέτοιες περιπτώσεις, ένας άνθρωπος «δεν πρέπει να αισθάνεται θυμωμένος, και δεν πρέπει να ντρέπεται».
Το πρόβλημα με αυτού του είδους σκέψη, ωστόσο, είναι ότι στην πραγματικότητα η ντροπή είναι ένα πάρα πολύ χρήσιμο συναίσθημα. «Η ντροπή είναι η βάση της ηθικής», δηλώνει ο Scheff. « Δεν μπορεί να υπάρξει μια ηθική κοινωνία χωρίς να υπάρχει ντροπή. Είναι το αντίβαρο της ηθικής. Εκατοντάδες πράγματα περνάνε από το μυαλό μας όταν πρέπει να αποφασίσουμε αν πρέπει ή όχι να κάνουμε κάτι, αυτό όμως που πάντα μας σταματά είναι η ντροπή»
Η ντροπή και το άγχος είναι αισθητά σε όλο το σώμα. Μια πρόσφατη μελέτη που έδειξε πώς τα ανθρώπινα συναισθήματα χαρτογραφούνται στο ανθρώπινο σώμα έδειξε ότι η ντροπή παρουσιάζει την ίδια σωματική δραστηριότητα όπως η αηδία, ο φόβος, ακόμα και η έκπληξη. Ο Scheff λέει πως η ντροπή – όπως και η αντίδραση σε αυτήν – μπορεί να εκδηλωθεί με πράξεις επιθετικότητας όπως οι πόλεμοι ή οι στρατιωτικές συγκρούσεις.
Ενώ μερικοί άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στο συναίσθημα της ντροπής και ό,τι αυτό συνεπάγεται, για άλλους όμως το συναίσθημα αυτό είναι πιο διαχειρίσιμο.
«Οι τυχεροί αυτοί κατεργάρηδες που ως παιδιά δέχτηκαν πολύ φροντίδα και στήριξη από τουλάχιστον έναν γονιό τείνουν να είναι πιο υπερήφανοι, αποδεκτοί, και ως εκ τούτου βιώνουν στο ελάχιστον την ντροπή και την απόρριψη» δηλώνει ο Scheff.
Πώς όμως μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει την κρυμμένη ντροπή; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό, σύμφωνα με τον Scheff, είναι μια καλή δόση γέλιου. «Γελάστε με τον εαυτό σας ή με το σύμπαν, αλλά ποτέ με άλλους ανθρώπους. Το περισσότερο γέλιο που κάνουμε βλέποντας κωμωδίες είναι καλό. Ασχέτως με τους ηθοποιούς, αυτό με το οποίο πραγματικά γελάμε, είναι ο εαυτός μας που τον βλέπουμε στα πρόσωπα των ηθοποιών και στις χαζομάρες που κάνουν»
