Το τσάι καταναλώνεται εδώ και χιλιάδες χρόνια και η γενική αντίληψη ήταν ότι προέρχεται από φυτό με φαρμακευτικές ιδιότητες. Η κατανάλωση του ροφήματος του τσαγιού είναι δημοφιλής τόσο για την απόλαυση που προσφέρει, όσο και για τα οφέλη του στην υγεία.
Το τσάι παραμένει το ρόφημα με τη μεγαλύτερη κατανάλωση σε παγκόσμιο επίπεδο – μετά το νερό. Μαύρο, πράσινο, λευκό ή oolong, το τσάι προέρχεται από το φυτό Camellia sinensis και όλοι οι τύποι τσαγιού, έχουν συσχετιστεί με οφέλη για την υγεία.
Advertisment
Ας δούμε τα βασικά οφέλη του τσαγιού στην υγεία του οργανισμού.
Τσάι και ενυδάτωση
Το 45-70% του σώματος μας αποτελείται από νερό, το οποίο είναι πολύ σημαντικό για την διατήρηση της υγείας μας και για την πραγματοποίηση πολλών ζωτικών λειτουργιών του σώματος.
Κατά συνέπεια, έχει μεγάλη σημασία, να φροντίζουμε να «ανατροφοδοτούμε» το σώμα μας με υγρά, για να αναπληρώνονται οι καθημερινές απώλειες που οφείλονται στις δραστηριότητές μας, αλλά και στις κλιματικές συνθήκες. Πολλοί γιατροί και διαιτολόγοι συστήνουν ημερήσια πρόσληψη τουλάχιστον 1lt υγρών ημερησίως, για την πρόληψη της αφυδάτωσης. Το τσάι είναι μια εξαιρετική πηγή ενυδάτωσης. Αναπληρώνει τα υγρά του οργανισμού και παράλληλα προσφέρει ξεχωριστό άρωμα και γεύση. Παραμένει το δεύτερο ρόφημα – μετά το νερό- που καταναλώνεται σε όλο τον κόσμο.
Advertisment
Τσάι και Θειανίνη
Η Θειανίνη είναι ένα αμινοξύ που βρίσκεται φυσικά και σχεδόν αποκλειστικά στα φύλλα της Camellia sinensis. Μπορεί να βρεθεί σε παρόμοια ποσά σε πράσινο, μαύρο , λευκό και oolong τσάι, καθώς επίσης και στο εδώδιμο μανιτάρι boletes (Xerocomus badius).
Η θειανίνη, αποτελεί περίπου το 1 – 2% του ξηρού βάρους των φύλλων τσαγιού, και αυτό αντιστοιχεί σε 18 – 22 mg ανά 200 ml μερίδας ενός τυπικού μαύρου τσαγιού.
Τα επίπεδα της θειανίνης, ποικίλλουν ανάλογα με διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του χρόνου βρασμού του τσαγιού, το ποσό των φύλλων τσαγιού και την ποικιλία του τσαγιού που χρησιμοποιείται.
Η κατανάλωση της θειανίνης, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει σημαντικά την εγκεφαλική δραστηριότητα ταλάντωσης στα λεγόμενα άλφα-κύματα (8-13 Hz9). Αυτό έχει συνδεθεί με μια χαλάρωση καθώς επίσης με τη γενική κατάσταση της πνευματικής εγρήγορσης ή χαλάρωσης. Η αποτελεσματική δόση της L-Θειανίνης δεν έχει ακόμη καθοριστεί, αλλά δεδομένα από κλινικές μελέτες δείχνουν ότι είναι μεταξύ των 200mg και 250mg. Οι θετικές επιδράσεις είναι πιθανό να εμφανίζονται μετά από 45 λεπτά από την κατανάλωση.
Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για την διερεύνηση της επίδρασης της L- θειανίνης, με χαμηλότερες ποσότητες πρόσληψης, που θα είναι και πιο κοντά στα επίπεδα της θειανίνης στο τσάι. Απαιτείται επίσης περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί πλήρως πώς λειτουργεί η θειανίνη σε μοριακό επίπεδο.
Τσάι και Διατήρηση Βάρους
To τσάι, όταν καταναλώνεται χωρίς γάλα ή ζάχαρη, δεν περιέχει σχεδόν καθόλου θερμίδες, και επίσης δεν περιέχει λιπαρά. Συνεπώς, μπορεί να ενσωματωθεί σε ένα πρόγραμμα διαχείρισης του σωματικού βάρους. Επιπλέον, ένα υψηλότερο ποσοστό κατανάλωσης πράσινου τσαγιού (κατεχίνες: 375 mg / dl & καφεΐνη: 150 mg / dl) έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση των δαπανών ενέργειας και στην οξείδωση των λιπών σε μελέτες ζώων και ανθρώπων. Ένας μεγάλος αριθμός μελετών έχει δείξει ότι η μακροπρόθεσμη κατανάλωση των συστατικών του πράσινου τσαγιού μπορεί να έχει οφέλη για το σωματικό βάρος ή για την κατανομή της λιπώδους μάζας. Ωστόσο υπάρχουν και άλλες μακροχρόνιες μελέτες δεν έχουν δείξει ουσιαστικά αποτελέσματα. Απαιτείται, συνεπώς περαιτέρω διερεύνηση.
Τσάι και απορρόφηση σιδήρου
Το τσάι περιέχει από την φύση του πολυφαινόλες , για τις οποίες αναφέρεται ότι είναι πιθανοί αναστολείς της απορρόφησης του σιδήρου. Η επίδραση αυτή μπορεί να αντιμετωπιστεί κάπως, με την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε βιταμίνη C, η οποία ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου.
Επιπλέον, μελέτες σε ζώα έχουν δείξει ότι, αν μεσολαβήσει τουλάχιστον μια ώρα ανάμεσα στο τέλος του γεύματος και την κατανάλωση τσαγιού, η οποιαδήποτε επίπτωση της κατανάλωσης τσαγιού είναι μάλλον είναι αμελητέα .Πρόσφατα, ο Nelson et al. και ο Temme et al. αξιολόγησαν τη βιβλιογραφία σχετικά με τις επιπτώσεις της κατανάλωσης τσαγιού στα επίπεδα σιδήρου, διαφόρων πληθυσμιακών ομάδων. Οι αξιολογήσεις αυτές οδήγησαν σε μια ανασκόπηση πολλών των μελετών, διαφορετικού σχεδιασμού, από διαφορετικές χώρες, που πραγματοποιήθηκαν σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και φύλο.
Φάνηκε ότι δεν υπάρχουν ισχυρά διαθέσιμα δεδομένα σε σχέση με την επίδραση της κατανάλωσης τσαγιού στα επίπεδα του σιδήρου σε διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Μόνο σε πληθυσμούς ατόμων με οριακή κατάσταση σιδήρου φαίνεται να υπάρχει μια αρνητική συσχέτιση.
Αποδείχτηκε, ότι η κατανάλωση τσαγιού δεν οδηγεί σε έλλειψη σιδήρου σε υγιή άτομα, τα οποία ακολουθούν μια ποικίλη και ισορροπημένη διατροφή, ως εκ τούτου δεν είναι αναγκαίο να περιοριστεί η κατανάλωση τσαγιού σε αυτούς τους πληθυσμούς. Ωστόσο, άτομα που έχουν ήδη πρόβλημα με τα επίπεδα του σιδήρου ή που διατρέχουν κίνδυνο να εμφανίσουν χαμηλά επίπεδα σιδήρου (π.χ. έγκυες γυναίκες, τα νεαρά κορίτσια [ηλικίας 11 έως 18], οι γυναίκες ηλικίας άνω των 75 και άτομα με αναιμία θα πρέπει να ζητήσουν τη συμβουλή του ιατρού ή του διαιτολόγου.
Τσάι και στοματική υγεία
Οι στοματικές ασθένειες μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τη γενική υγεία του ατόμου. Η τερηδόνα είναι μία πολυπαραγοντική μολυσματική ασθένεια στην οποία η διατροφή και πιθανή μικροβιακή επιμόλυνση διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
Έχει αναφερθεί, ότι το τσάι έχει αντιβακτηριακή δράση και μειώνει την τερηδόνα στους ανθρώπους μέσω του φθορίου ή / και των φλαβονοειδών, που περιέχει.
Το φυτό Camellia sinensis έχει φυσικά εκχυλίσματα φθορίου από το έδαφος, τα οποία στη συνέχεια συσσωρεύεται στα φύλλα του. Για το λόγο αυτό, τα ξερά φύλλα του τσαγιού μπορεί να περιέχουν φθόριο (1-2 ppm στο πράσινο τσάι, ενώ η περιεκτικότητα του φθορίου στο μαύρο τσάι, φέρεται να είναι 5 φορές υψηλότερη. Το UK Food Standards Agency διαπίστωσε ότι η πρόσληψη φθορίου επηρεάζεται, σε μεγάλο βαθμό από την κατανάλωση τσαγιού που αναλογεί στο 1mg/day, ή στο 85% της συνολικής πρόσληψης φθορίου, εκτός από τη συμβολή του φθορίου στο νερό που χρησιμοποιείται για να παρασκευασθεί το τσάι. Όταν το νερό είναι φθοριωμένο η περιεκτικότητα αυτή διπλασιάζεται περίπου, για τους καταναλωτές καταναλώνουν 4 έως 5 φλιτζάνια τσάι την ημέρα.
Πρόσληψη φθορίου από την κατανάλωση τσαγιού έχει ερευνηθεί από τον ΠΟΥ και τον FDA των ΗΠΑ και όλοι κατέληξαν στο ότι αυτά τα επίπεδα, όχι μόνο είναι εξαιρετικά ασφαλή, αλλά είναι και επωφελή για τη διατήρηση της οδοντικής υγείας και για την προστασία από τερηδόνα.
Εκτός από τις ευεργετικές επιδράσεις του φθορίου, βρέθηκε ότι τα φλαβονοειδή που βρίσκονται στο τσάι έχουν αντιβακτηριακή δράση και αναστέλλουν τη δράση των αμυλασών στο ανθρώπινο σάλιο, με αποτέλεσμα τη μείωση της δυνατότητας πρόκλησης τερηδόνας από αμυλούχες τροφές .Επιπλέον, τα φλαβονοειδή έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικά στην αύξηση της αντίστασης του σμάλτου των δοντιών σε όξινο περιβάλλον .
Τσάι και την Υγεία της Καρδιάς
Η κατανάλωση πράσινου ή μαύρου τσαγιού (χωρίς ζάχαρη και χωρίς γάλα ή με γάλα χαμηλών λιπαρών ) έχει συσχετιστεί με την καλύτερη υγεία της καρδιάς. Έχουν γίνει δύο μετα-αναλύσεις, για να καθοριστεί η συνολική επίδραση του μαύρου τσαγιού και των διαιτητικών φλαβονοειδών στην καρδιαγγειακή υγεία στον γενικό πληθυσμό (από το 1966 -2001).
Ο Peters και οι συνεργάτες του, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η κατανάλωση 3 φλιτζανιών μαύρου τσαγιού την ημέρα (περίπου 240ml), σχετίζεται με 11% μειωμένο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου . Η δεύτερη μετα-ανάλυση, συγκρίνοντας ομάδες με χαμηλή και με υψηλή πρόσληψη φλαβονολών, βρήκε ( στην ομάδα με υψηλή πρόσληψη) μια μείωση των θανάτων από καρδιαγγειακή νόσο κατά 20% .
Μια επιδημιολογική μελέτη που διερεύνησε την εμφάνιση καρδιακών παθήσεων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η υψηλότερη κατανάλωση τσαγιού (> 2 φλιτζάνια την ημέρα) μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο κατά 40% .
Συνολικά, οι επιδημιολογικές μελέτες υποστηρίζουν μια αντίστροφη συσχέτιση μεταξύ της πρόσληψης τσαγιού και του κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου και δείχνουν, ότι τα άτομα, που καταναλώνουν μαύρο τσάι σε τακτική βάση, ειδικά όταν ζουν έναν υγιεινό τρόπο ζωής, έχουν πιο υγιή καρδιά και γενικότερα πιο υγιές καρδιαγγειακό σύστημα.
Αν και απαιτείται περισσότερη έρευνα για να εδραιώσει περαιτέρω τη συγκεκριμένη σχέση μεταξύ της κατανάλωσης τσαγιού και της καρδιαγγειακής υγείας οι κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι τα φλαβονοειδή του τσαγιού μπορεί να βελτιώνουν την υγεία της καρδιάς μέσα από:
Βελτίωση της λειτουργίας του ενδοθηλίου: τόσο η υψηλή & βραχυπρόθεσμη (2 φλιτζάνια / ημέρα) , όσο και η χρόνια και τακτική (4 φλιτζάνια / ημέρα, 4 εβδομάδες) κατανάλωση μαύρου τσαγιού βελτιώνει τη ροή του αίματος με αγγειοδιαστολή και βελτιώνει έτσι την αγγειακή λειτουργία, τόσο σε υγιή άτομα και σε άτομα με στεφανιαία αρτηριακή νόσο.
Με αναστολή της συσσώρευσης των αιμοπεταλίων: η έρευνα είναι ακόμα σε αρχικά στάδια.
Τσάι και Καρκίνος
Οι πολυφαινόλες, που περιέχει το τσάι από τη φύση του, έχουν αποδείξει ότι έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Υπάρχουν ορισμένες in vitro και in vivo ενδείξεις που χαρακτηρίζουν τα φλαβονοειδή του τσαγιού «προστατευτικούς παράγοντες» έναντι διαφόρων μορφών καρκίνου. Ωστόσο, τα δεδομένα που λαμβάνονται από επιδημιολογικές μελέτες, δεν υποστηρίζουν επαρκώς, όλα τον προστατευτικό ρόλο του τσαγιού στον καρκίνο. Χρειάζεται πολύ περισσότερη έρευνα πριν από οποιαδήποτε πιθανή σύνδεση μεταξύ φλαβονοειδών και την διατήρηση υγιούς σώματος σε δομικό και κυτταρικό επίπεδο.
Τσάι και νευροεκφυλιστικές νόσοι
Υπάρχουν πολλά στοιχεία, που υποδηλώνουν ότι το οξειδωτικό στρες, παίζει κεντρικό ρόλο στις νευροεκφυλιστικές νόσους. Τα στοιχεία αυτά υποστηρίζουν τον ευεργετικό ρόλο των ενώσεων, που δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Οι πολυφαινόλες ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία ενώσεων.
Οι παρατηρήσεις αυτές είναι σύμφωνες με την τρέχουσα άποψη ότι πολυφαινολικά διαιτητικά συμπληρώματα, όπως τα αντιοξειδωτικά φλαβονοειδή του πράσινου τσαγιού (ιδίως epigallocatechin gallate), μπορεί να θεωρηθούν ως προστατευτικοί παράγοντες σε προοδευτικές νευροεκφυλιστικές διαταραχές, όπως η νόσος Πάρκινσον και η νόσος Αλτσχάιμερ .
Ωστόσο, χρειάζεται πολύ περισσότερη έρευνα πριν την εξαγωγή οποιουδήποτε συμπεράσματος.
Τσάι και Γενική Υγεία
Το τσάι είναι μια πλούσια και μοναδική πηγή μιας σειράς δραστικών ουσιών, όπως τα Φλαβονοειδή και η L-Theanine. Επιπλέον, το τσάι είναι μια εξαιρετική πηγή υγρών και δεν περιέχει σχεδόν καθόλου θερμίδες. Αυτά το καθιστούν ένα εξαιρετικό συστατικό μιας ισορροπημένης διατροφής και ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Μελέτες σε καταναλωτές τσαγιού, έχουν δείξει, ότι το τσάι ξεδιψάει όπως το νερό και είναι ακόμα πιο ευχάριστο. Αυτό παρέχει στα άτομα έναν ελκυστικό τρόπο για την κάλυψη των αναγκών τους σε υγρά (1,5l- 2 l) χωρίς να χρειάζεται να καταφύγουν σε ποτά που είναι γλυκά ή ανθρακούχα.
Το τσάι, όταν πίνεται μόνο του, χωρίς γάλα ή ζάχαρη, όχι μόνο έχει υπέροχη γεύση αλλά δεν περιέχει σχεδόν καθόλου θερμίδες. Αυτό σημαίνει ότι το τσάι είναι ένα άριστο συστατικό σε μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή και τρόπο ζωής, ή σε ένα προγράμματα συντήρησης του σωματικού βάρους.
Το τσάι περιέχει από τη φύση του αντιοξειδωτικά φλαβονοειδή. Αυτά κάνουν το τσάι μια εξαιρετική πηγή αντιοξειδωτικών που προστίθεται σε άλλα τρόφιμα πλούσια σε άλλα αντιοξειδωτικά, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά.
Πληθυσμιακές μελέτες, σε γενικές γραμμές, δείχνουν μια σχέση μεταξύ της τακτικής κατανάλωση τσαγιού (χωρίς γάλα ή ζάχαρη) με την καλύτερη υγεία της καρδιάς. Οι έρευνες συνεχίζονται.
Τα φλαβονοειδή του τσαγιού συσχετίζονται επίσης, με την καλύτερη λειτουργία του ενδοθηλίου, η οποία μπορεί να εξηγήσει το όφελος για την υγεία της καρδιάς.
Τα φλαβονοειδή που βρίσκονται στο τσάι έχουν δείξει αντιβακτηριακές ιδιότητες. Μερικές μελέτες κατέδειξαν, ότι το τσάι μπορεί να εμποδίσει την ανάπτυξη βακτηρίων. Ως εκ τούτου, η κατανάλωση τσαγιού μπορεί να βοηθήσει στην διατήρηση της καλής υγείας των δοντιών. Επιπλέον, τα φλαβονοειδή έχουν την ικανότητα να κάνουν το σμάλτο των δοντιών πιο ανθεκτικό στα οξέα και αυτό είναι μια άλλη παράμετρος που σχετίζεται με τη διατήρηση της οδοντικής υγείας.
Το τσάι περιέχει L-Θειανίνη και χαμηλά επίπεδα της καφεΐνης, και όπως να δείχνουν οι έρευνες, αυτό, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα, βοηθώντας τα άτομα να νοιώθουν ευχάριστη αναζωογόνηση.
Το τσάι είναι η κύρια διατροφική πηγή L-Θειανίνης, η οποία μπορεί να συμβάλλει σε ευχάριστη τόνωση σε ότι αφορά στην ψυχική κατάσταση. Επιπλέον, η καφεΐνη – ειδικά στα ποσοστά που περιέχεται στο τσάι – έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την σωματική απόδοση, και ως εκ τούτου μπορεί να αναζωογονήσει το σώμα και το μυαλό.
Πηγές:
1. Riemersma RA, Rice-Evans CA, Tyrrell RM, Clifford MN, Lean MEJ.,Tea flavonoids and cardiovascular health. Q J Med 2001;94:277-82.
2. Astill C, Birch MR, Dacombe C, Humphrey PG, Martin PT. Factors affecting the caffeine and polyphenol congtent of black and green tea. J Agric Food Chem, 2001;49:5340-47.
3. Peterson J, Dwyer J, Jacque P, Rand W, Prior W, Chui K. Tea variety and brewing techniques influence flavonoid content of black tea. J Food Comp Anal, 2004;17:397-405.
4. Quinlan P, Lane J, Aspinall LT. Effects of hot tea, coffee, and water ingestion on physiological responses and mood: the role of caffeine, water and beverage type. Psychopharmacol (Berl) 1997;134(2):164-73
5. Hindmarch I, Rigney U, Stanley N, Quinlan P, Rycroft J, Lane J. A naturalistic investigation of the effects of day-long consumption of tea, coffee and water on alertness, sleep onset and sleep quality. Psychopharmacology (Berl) 2000;149(3):203-16
6. Nehlig A. Caffeine effects on the brain and behaviour: A metabolic approach. In T.H. Parliament, C. Ho. & Scheiberle (Eds) Caffeineated beverages: Health benefits, physiological effects, and chemistry Washington, D.C.: Am Chem Society 2000;46-53
7. Juneja LR, Chu DC, Okubo T, et al. L-theanine – a unique amino acid of green tea and its relaxation effect in humans. Trends in Food Science & Technology 1999;10: 199-204
8. Klimesch W, Doppelmayr M, Russegger H, et al. Induced alpha band power changes in the human EEG and attention. Neurosci Lett 1998;244(2):73-6 University Oxford, 2003. Dulloo AG, Duret C, Rohrer D, et al. Efficacy of green tea extract rich in catechin-polyphenols and caffeine in increasing 24-h energy expenditure and fat oxidation in humans. Am J Clin Nutr
9. 1999;70:1040-5
10. Dulloo AG, Geissler CA, Horton T, et al. Normal caffeine consumption: influence on thermogenesis and daily energy expenditure in lean and post-obese human volunteers. Am J Clin Nutr 1989;49:44-50
11. Chandre P & Lairon D. 2002. Recent findings of green tea extract AR25 and its activity for the treatment of obesity. Phytomed 9:3-8
12. Tsuchida T et al. 2002. Reduction in body fat in humans by long-term ingestion of catechins. Prog Med 22(2):2189-203
13. Maron D, Ping Lu G, et al. 2003. Cholesterol-lowering effect of a theaflavin-enriched green tea extract. Arch Intern Med 163:1448-53
14. Kovacs E, Lejeune M, et al. 2004. Effects of green tea on weight maintenance after body-weight loss. Br J Nutr 91:431-7
15. Disler PB, Lynch SR, Charlton RW, et al. The effect of tea on iron absorption. Gut 1975a;16:193-200
16. Disler PB, Lynch SR, Torrance JD, et al. The mechanism of the inhibition of iron absorption by tea. S Afr J Med Sci 1975b;40:109-16
17. Nelson M, Poulter J. Impact of tea drinking on iron status in the UK: a review. J Hum Nutr Diet 2004;17:43-54
18. Temme EH, Van Hoydonck PG.Tea consumption and iron status. Eur J Clin Nutr 2002;56:379-86
19. Wu C, Wei GX. Tea as a functional food for oral health. Nutrition 2002 18:443-4
20. Friedman M, Solouki S, Gurevitz S, et al. Fluoride concentrations in tea. Its uptake by hydroxyapatite and effect on dissolution rate. Clin Prev Dent 1984;6:20
21. Food Surveillance Sheet, Sept 2000, UK – 1997 Total Diet
22. World Health Organisation. Toxicological evaluation of certain food additives and contaminants. WHO Food Additives Series 1990;26,156-60
23. Zhang J, Kashket S. Inhibition of salivary amylase by black and green teas and their effects on the intraoral hydrolysis of starch. Caries Res 1998;32(3):233-8
24. Yu H, Oho T, Xu LX. Effects of several tea components on acid resistance of human tooth enamel. J Dent 1995;23(2):101-5
25. Peters U, Poole C, Arab L. Does tea affect cardiovascular disease? A meta-analysis. American Journal Of Epidemiology 2001;154:495-503
26. Huxley RR & Neil HA. The relation between dietary flavonol intake and coronary heart disease mortality: a meta-analysis of prospective cohort studies. Eur J Clin Nutr 2003;57:904
27. Mukamal KJ, Maclure M, Muller JE, et al. Tea consumption and mortality after acute myocardial infarction. Circulation 2002;105:2476-81
28. Duffy SJ, Keaney JF, Holbrook M, et al. Short- and long-term black tea consumption reverses endothelial dysfunction in patients with coronary artery disease. Circulation 2001;104:151-6
29. Davies MJ, Judd JT, Baer DJ, et al. Black tea consumption reduces total and LDL cholesterol in mildly hypercholesterolemic adults. J Nutr 2003;133:3298S-302
30. Maron DJ, Lu GP, Cai NS, et al. Cholesterol-lowering effect of a theaflavin-enriched green tea extract: a randomized controlled trial. Arch Intern Med 2003;163:1448-53
31. Hodgson,J.M., Puddey,I.B., Mori,T.A., et al. Effects of regular ingestion of black tea on haemostasis and cell adhesion molecules in humans. Eur J Clin Nutr 2001;55:881-6
32. McKay, D.L. and Blumberg, J.B. (2002) The Role of Tea in Human Health: An Update. J. Am. Coll. Nutr. 21(1): 1-
33. Zhong L, Goldberg MS, Gao YT, et al. A population-based casecontrol study of lung cancer and green tea consumption among women living in Shanghai, China. Epidemiology 2001;12(6):695-700
34. Wu AH, Yu MC, Tseng CC, et al. Green tea and risk of breast cancer in Asian Americans. Int J Cancer 2003;106(4):574-9
35. Weinreb O, Mandel S, Amit T, et al. Neurological mechanisms of green tea polyphenols in Alzheimer’s and Parkinson’s diseases. J Nutr Biochem 2004;15(9):506-16
36. www.lipton.com
37. UK Tea Council, https://www.tea.co.uk/
38. Τσάι και Υγεία. Ένας οδηγός για επιστήμονες υγείας, Τμήμα διατροφής ΕΛΑΙΣ-UNILEVER AE & LIPTON, Δ, Ξενάκη ,Ε, Παπαγιαννίδου, Μ. Στεργίου. , Σύνταξη Ντ.Σούγκαρτ, Επιστημονική Επιμέλεια Καθ. Η. Καστανάς, Εκδόσεις Motibo ΕΠΕ
