Φλεγμονή: μια πνευματική σύγκρουση που εκδηλώνεται στο σώμα

Η φλεγμονή είναι από τις συχνότερες νοσογόνες εξεργασίες στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα περισσότερα οξέα συμπτώματα είναι φλεγμονές, από το κρυολόγημα και την πνευμονία ως

Η φλεγμονή είναι από τις συχνότερες νοσογόνες εξεργασίες στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα περισσότερα οξέα συμπτώματα είναι φλεγμονές, από το κρυολόγημα και την πνευμονία ως τη χολέρα και την ευλογιά. Η ιατρική ορολογία με την κατάληξη –ίτις αφορά στην ύπαρξη φλεγμονώδους εξεργασίας (κολίτις,ηπατίτις κλπ).

Όποιος θεωρεί την ορολογία αυτή υπερβολικά ‘πολεμική’ ας μην ξεχνά, ότι η φλεγμονή είναι στην πραγματικότητα ένας ‘πόλεμος μέσα στο σώμα’, όπου μια απειλητική υπεροπλία εχθρικών στοιχείων (βακτηριδίων, ιών, τοξινών) αντιμετωπίζεται και καταπολεμάται από τα αμυντικά συστήματα του οργανισμού.

Advertisment

Η μάχη αυτή γίνεται αντιληπτή με συμπτώματα όπως πρήξιμο, κοκκίνισμα, πόνο και πυρετό. Αν το σώμα κατορθώσει τελικά να καταπολεμήσει την εισβολή των μικροβίων, η φλεγμονή περνά. Αν νικήσουν τα βακτηρίδια , ο ασθενής πεθαίνει. Το παραπάνω παράδειγμα μας επιτρέπει να κατανοήσουμε εύκολα την αναλογικότητα, δηλαδή την αντιστοιχία της φλεγμονής προς τον πόλεμο. Αναλογικότητα σημαίνει ότι τόσο ο πόλεμος όσο και η φλεγμονή – αν και δεν υπάρχει μεταξύ τους αιτιώδης σχέση – έχουν την ίδια εσωτερική δομή και ότι μέσα τους πραγματοποιείται η ίδια αρχή , απλώς σε διαφορετικό επίπεδο έκφρασης.

Η γλώσσα μας γνωρίζει άριστα τους εσωτερικούς αυτούς συσχετισμούς. Η λέξη φλεγμονή εμπεριέχει την πασίγνωστη φλόγα, τη σπίθα, που μπορεί να ανατινάξει ολόκληρο βαρέλι με πυρίτιδα. Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος inflammation σημαίνει ‘ανάφλεξη’. Βρισκόμαστε μέσα σε γλωσσικές εικόνες που χρησιμοποιούμε για πολεμικές συρράξεις: ξέσπασε η αναμενόμενη μάχη, βάζουμε φωτιά στο φυτίλι, πετούμε σ’ένα σπίτι έναν φλεγόμενο πυρσό, η Ευρώπη πήρε φωτιά κλπ. Με τόσο πολύ μπαρούτι σύντομα θα ακολουθήσει η έκρηξη, όπου εκρήγνυται ξαφνικά κάτι που ήταν συσσωρευμένο, πράγμα που δεν παρατηρούμε μόνο στο σώμα μας, όταν εκρήγνυται (και αδειάζει ) ένα μικρό σπυράκι ή ένα μεγάλο απόστημα.

Είναι χρήσιμο να συμπεριλάβουμε στη σκέψη μας, ένα ακόμα αναλογικό επίπεδο, την ψυχή. Ακόμα κι ένας άνθρωπος μπορεί να εκραγεί. Ωστόσο αυτό δε σημαίνει κάποιο απόστημα, αλλά μια συναισθηματική αντίδραση, μέσω της οποίας, κάποια εσωτερική σύγκρουση προσπαθεί να απελευθερωθεί. Στο εξής θα παρατηρούμε συγχρόνως τα τρία αυτά επίπεδα ‘ψυχή – σώμα – έθνη’ , για να μάθουμε να αναγνωρίζουμε την ακριβή αναλογία μεταξύ σύγκρουσης – φλεγμονής – πολέμου, που αποτελεί το καθαυτό κλειδί στην κατανόηση της ασθένειας.

Advertisment

Η πολικότητα της συνείδησης μας, μας τοποθετεί πάντοτε μέσα σε μια σύγκρουση, στο πεδίο τάσης ανάμεσα σε δύο δυνατότητες. Πρέπει συνεχώς να αποφασίζουμε (από το ‘απόφανση, κρίση’) παραιτούμενοι από τη μια δυνατότητα, για να πραγματοποιήσουμε την άλλη. Έτσι πάντοτε μας λείπει κάτι, παραμένουμε πάντα αλύτρωτοι.

Μακάριοι όσοι ομολογούν και αισθάνονται αυτή τη μόνιμη ένταση, το συγκρουσιακό χαρακτήρα του ανθρώπινου είδους, γιατί οι περισσότεροι τείνουν να πιστεύουν ότι το να μη βλέπουν και να μην αισθάνονται τη σύγκρουση, είναι ασφαλές κριτήριο ότι δεν αντιμετωπίζουν συγκρούσεις. Η ίδια αφέλεια ωθεί τα μικρά παιδιά να πιστεύουν ότι κλείνοντας τα μάτια τους, γίνονται αόρατα. Αλλά τις συγκρούσεις δεν τις απασχολεί αν τις αντιλαμβανόμαστε ή όχι: είναι πάντοτε παρούσες. Όποιος όμως δεν είναι πρόθυμος να ανεχθεί τις συγκρούσεις στη συνείδηση του, να τις επεξεργαστεί και να τις οδηγήσει σταδιακά σε μια λύση, τις σωματωοποιεί , οπότε γίνονται αντιληπτές ως φλεγμονές. Κάθε φλεγμονή είναι μία σύγκρουση που μετατράπηκε σε ύλη. Η σύγκρουση που αποφεύγεται στην ψυχή(με όλους τους πόνους και τους κινδύνους της) επιβάλλεται δικαιωματικά στο επίπεδο του σώματος ως φλεγμονή.

Ας παρατηρήσουμε την εξεργασία αυτή στην πορεία και τις αναλογίες της σε τρία επίπεδα: τη φλεγμονή , τη σύγκρουση και την πολεμική σύρραξη:

1.Ερεθισμός: οι νοσογόνοι παράγοντες εισχωρούν στο σώμα. Είναι βακτιρίδια, ιοί ή δηλητήρια (τοξίνες). Η εισβολή αυτή δεν εξαρτάται – όπως πιστεύουν σήμερα πολλοί ερασιτέχνες – από την παρουσία μολυσματικών παραγόντων, αλλά πολύ περισσότερο από την ετοιμότητα του οργανισμού, που τους επιτρέπει την είσοδο. Η ιατρική την αποκαλεί ‘ύφεση του ανοσοποιητικού συστήματος’. Το πρόβλημα της φλεγμονής δεν οφείλεται, όπως πιστευουν πάντοτε οι φανατικοί της αντισηψίας, στην παρουσία μικροβίων ή ιών, αλλά στην ικανότητα ή μη να συμβιώσει το σώμα μ’αυτά. Η φράση αυτή βρίσκει κατά γράμμα εφαρμογή στο συνειδησιακό επίπεδο , γιατί δεν πρόκειται για τη διαβίωση του ανθρώπου σε ένα άσηπτο περιβάλλον, δηλαδή σ’ένα κόσμο χωρίς προβλήματα και συγκρούσεις. Η κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος ρυθμίζεται από τον ψυχικό κόσμο κι αυτό δε χρειάζεται να εξηγηθεί με λεπτομέρειες, δεδομένου ότι η ίδια η επιστήμη διερευνά ολοένα βαθύτερα τη σχέση αυτή (έρευνα του άγχους κλπ).

Πολύ εντυπωσιακότερο είναι ωστόσο να παρακολουθήσουμε με προσοχή αυτήν τη σχέση μέσα στον εαυτό μας. Όποιος δεν θέλει να ανοίξει τη συνείδηση του μέσα σε μια συγκρουσιακή κατάσταση , που θα του προκαλούσε μεγάλη αναστάτωση, αναγκάζεται αντί γι’αυτό να ανοίξει το σώμα του στους μολυσματικούς παράγοντες. Τα μικρόβια προσκολλώνται σε ορισμένες ευαίσθητες περιοχές του σώματος που ονομάζονται loci minoris resistentiae (λατ.=σημεία μειωμένης αντίστασης) τα οποία η ακαδημαϊκή ιατρική θεωρεί ότι υφίστανται εκ γενετής ή κληρονομικά. Όσοι δε μπορούν να σκεφτούν αναλογικά, εμπλέκονται σε μιαν ανεπίλυτη θεωρητική διένεξη. Η ακαδημαϊκή ιατρική ανάγει την ευαισθησία ορισμένων οργάνων έναντι των φλεγμονών σε μια εκ γενετής αδυναμία, πράγμα που φαινομενικά απαγορεύει κάθε περαιτέρω ερμηνεία. Η ψυχοσωματική είχε ωστόσο εξ αρχής παρατηρήσει ότι ορισμένες κατηγορίες προβλημάτων συσχετίζονται με συγκεκριμένα όργανα , αλλά αυτή η άποψη της συγκρούστηκε με την ακαδημαϊκή θεωρία των ‘σημείων μειωμένης αντίστασης’.

Ωστόσο η φαινομενική αυτή αντίφαση παραμερίζεται μόλις παρακολουθήσουμε τη διένεξη από ένα τρίτο σημείο. Το σώμα είναι ορατή έκφραση της συνείδησης, όπως ένα κτίριο είναι η ορατή έκφραση της ιδέας του αρχιτέκτονα. Η ιδέα και η εκδήλωση έχουν αμοιβαία αντιστοιχία, όπως μια εκτυπωμένη φωτογραφία αντιστοιχεί στην αρνητική πλάκα της, χωρίς όμως να είναι το ίδιο πράγμα. Κάθε μέρος του σώματος και κάθε όργανο αντιστοιχεί σε ένα ορισμένο ψυχικό περιεχόμενο, ένα συναίσθημα και μια συγκεκριμένη προβληματική (σ’αυτές τις αντιστοιχίες στηρίζονται πχ η φυσιογνωμική, η βιοενεργητική, οι ψυχικές τεχνικές του μασάζ και παρόμοιες μέθοδοι.).

Ο άνθρωπος ενσαρκώνεται έχοντας μια συγκεκριμένη συνείδηση, που τη συγκεκριμένη στιγμή εκφράζει τη μέχρι τώρα μαθησιακή του πορεία. Φέρνει μαζί του ένα συγκεκριμένο μοντέλο προβλημάτων, που τον προκαλούν και τον καλούν σταδιακά να τα επιλύσει, διαμορφώνοντας το πεπρωμένο του, γιατί χαρακτήρας + χρόνος = πεπρωμένο.

Ο χαρακτήρας ούτε κληρονομείται , ούτε σφραγίζεται από το περιβάλλον, αλλά ‘μεταφέρεται’ – ως έκφραση της συνείδησης, την οποία ενσαρκώνει.

Αυτή ακριβώς τη συνείδηση με την ιδιαίτερη προβληματική και τα καθήκοντα που επιβάλλει, είναι πχ αυτό που η αστρολογία, μετρώντας την ποιότητα του χρόνου, παριστάνει συμβολικά στο ωροσκόπιο. Αν όμως το σώμα είναι έκφραση της συνείδησης, συναντούμε μέσα του και πάλι το ανάλογο σχέδιο, που σημαίνει ότι οι διάφοροι τομείς προβλημάτων έχουν μια σωματική ή οργανική αντιστοιχία, που εκφράζεται με μια ορισμένη ευπάθεια. Στη σχέση αυτή στηρίζεται πχ η ιριδοδιαγνωστική , δίχως όμως να λαμβάνει υπ’όψη της τον πιθανό ψυχολογικό συσχετισμό.

Το ‘σημείο μειωμένης αντίστασης’ είναι το όργανο εκείνο, που πάντοτε αναγκάζεται να αναλάβει στο σωματικό επίπεδο τη μαθησιακή διαδικασία, όταν ο άνθρωπος δεν επεξεργάζεται ενσυνείδητα το ψυχικό πρόβλημα που αντιστοιχεί στο συγκεκριμένο όργανο του σώματος του. Η αντιστοιχία κάθε οργάνου σε συγκεκριμένα προβλήματα θα αναλυθεί παρακάτω βήμα βήμα. Όσοι γνωρίζουν αυτές τις αντιστοιχίες, διαβλέπουν σε κάθε νοσηρή διεργασία τελείως νέες διαστάσεις , ενώ όσοι δεν τολμούν να απελευθερωθούν από τον αιτιώδη τρόπο σκέψης, στερούνται αυτήν την ενορατική ικανότητα.

Παρατηρώντας την πορεία της φλεγμονής, χωρίς να θελήσουμε να ερμηνεύσουμε το πεδίο όπου λαμβάνει χώρα η μάχη, βλέπουμε ότι στην πρώτη φάση (ερεθισμός) οι νοσογόνοι οργανισμοί εισβάλλουν στο σώμα. Η διαδικασία αυτή σε ψυχικό επίπεδο αντιστοιχεί στην πρόκληση που ενεργοποιείται από κάποιο πρόβλημα. Μια διέγερση, με την οποία μέχρι στιγμής δεν είχαμε ασχοληθεί, εισχωρεί στην άμυνα των συνειδησιακών μας συνόρων και μας ερεθίζει. Αναφλέγει την τάση κάποιας πολικότητας, την οποία βιώνουμε πλέον συνειδητά ως σύγκρουση. Αν η ψυχική μας αντίσταση λειτουργεί πολύ καλά, η διέγερση δεν μπορεί να φθάσει στην επιφάνεια της συνείδησης μας , είμαστε άνοσοι έναντι της πρόκλησης κι επομένως άνοσοι έναντι κάθε εμπειρίας και εξέλιξης.

Και σ’αυτήν την περίπτωση ισχύει το μαύρο – άσπρο της πολικότητας: αν η συνείδηση μας δεν αρνηθεί, διατηρούμε τη σωματική ανοσία, αν όμως η συνείδηση μας εμφανίσει ‘ανοσία’ σε κάθε νέα διέγερση, ανοίγεται το σώμα στους νοσογόνους οργανισμούς. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε την προσβολή. Μπορούμε μονάχα να επιλέξουμε το επίπεδο διεξαγωγής του πολέμου. Στο επίπεδο αυτό η πρώτη φάση του ερεθισμού αντιστοιχεί στην εισβολή των εχθρών στη χώρα (παραβίαση των συνόρων). Η εισβολή επισύρει βέβαια όλη τη στρατιωτική και πολιτική προσοχή των πολιτών, δραστηριοποιούνται, χρησιμοποιούν όλη τους την ενέργεια στην αντιμετώπιση αυτού του νέου προβλήματος, συγκεντρώνουν στρατεύματα, κινητοποιούν, αναζητούν συμμάχους, κοντολογίς , επικεντρώνουν την προσοχή τους στην εστία του πολέμου. Στη γλώσσα της ιατρικής η διαδικασία αυτή ονομάζεται:

2. Στάδιο ‘εφίδρωσης’: οι νοσογόνοι οργανισμοί έχουν σταθεροποιηθεί και σχηματίζουν εστία φλεγμονής. Από κάθε κατεύθυνση συρρέει ορός, αισθανόμαστε το οίδημα των ιστών και την τάση. Αν παρατηρήσουμε την ψυχική μας σύγκρουση στο δεύτερο αυτό στάδιο, βλέπουμε ότι κι εδώ αυξάνεται η τάση. Όλη μας η προσοχή επικεντρώνεται στο νέο πρόβλημα, είμαστε ανίκανοι να σκεφτούμε οτιδήποτε άλλο, το πρόβλημα μας ακολουθεί μέρα νύχτα, δε μιλούμε για τίποτα άλλο, όλες μας οι σκέψεις στρέφονται αδιάκοπα γύρω από αυτό το πρόβλημα. Το σύνολο της ψυχικής μας ενέργειας ρέει προς το σημείο της σύγκρουσης, τροφοδοτούμε το πρόβλημα, το μεγενθύνουμε ωσότου γιγαντωθεί μπροστά μας σαν ανυπέρβλητο βουνό. Η σύγκρουση έχει προσδέσει όλες τις ψυχικές μας δυνάμεις στο άρμα της.

3. Αμυντική αντίδραση: ο οργανισμός, εν όψει των νοσογόνων παραγόντων (=αντιγόνων), δημιουργεί ειδικά αντισώματα στο αίμα και στον μυελό των οστών. Τα λεμφοκύτταρα και τα κοκκιοκύτταρα υψώνουν ένα τείχος γύρω από τα μικρόβια , και τα μακροφάγα κύτταρα αρχίζουν να καταβροχθίζουν τους εισβολείς. Επομένως ο πόλεμος στο σωματικό επίπεδο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη: οι εχθροί περικυκλώνονται και αποδεκατίζονται. Αν η σύγκρουση δεν επιλυθεί σε τοπικό επίπεδο(πόλεμος περιορισμένης έκτασης ), κηρύσσεται γενική επιστράτευση. Το σύνολο του πληθυσμού συμμετέχει στον πόλεμο και θέτει όλη του την ενέργεια στη διάθεση του γενικού στρατηγείου. Η κατάσταση αυτή γίνεται αισθητή στο σώμα μας ως:

4. Πυρετός : η επίθεση των αμυντικών δυνάμεων καταστρέφει μερικούς νοσογόνους οργανισμούς, οι οποίοι αποβάλλουν τοξίνες, που έχουν ως αποτέλεσμα να αντιδράσει το σώμα με πυρετό. Ο οργανισμός απαντά στην τοπική φλεγμονή με γενική άνοδο της θερμοκρασίας. Με κάθε βαθμό του θερμομέτρου διπλασιάζεται το ποσοστό του μεταβολισμού, εντείνοντας τις αμυντικές διεργασίες. Γι’αυτό η λαϊκή σοφία λέει ότι ‘ο πυρετός κάνει τον άνθρωπο γερό’ . το ύψος του πυρετού συμβαδίζει με την ταχύτητα πορείας της νόσου. Ακριβώς γι’αυτό πρέπει να περιορίζεται κάθε αντιπυρετική αγωγή, εφόσον ο πυρετός κινείται στα πλαίσια των οριακών τιμών (πέρα από τις οποίες απειλεί την ίδια τη ζωή), και να μην προσπαθούμε πανικοβλημένοι να κατεβάσουμε τεχνητά κάθε μικρή άνοδο της θερμοκρασίας.

Στο ψυχικό επίπεδο η σύγκρουση σ’αυτήν τη φάση απορροφά ολόκληρη τη ζωή και την ενέργεια μας. Οι χαρακτηριστικές ομοιότητες του σωματικού πυρετού με τον ψυχικό ερεθισμό γεννούν τις εκφράσεις πυρετώδης αντιμετώπιση ή πυρετώδης αναμονή. (Το γνωστό ποπ τραγούδι Fever αναφέρεται σ’αυτήν ακριβώς την αμφισημία της λέξης). ‘Καιγόμαστε’ από ερεθισμό, χτυπάει η καρδια μας , κοκκινίζουμε (από έρωτα ή θυμό….) ιδρώνουμε από ταραχή, τρέμουμε από ένταση. Όλα αυτά δεν είναι βέβαια πολύ ευχάριστα, είναι όμως υγιεινά. Υγιεινός δεν είναι μόνο ο πυρετός, αλλα ακόμη περισσότερο η αντιμετώπιση των συγκρούσεων – και παρ’όλα αυτά προσπαθούμε κάθε φορά να καταπνίξουμε είτε τον πυρετό, είτε τη σύγκρουση εν τη γενέσει τους – και καμαρώνουμε μάλιστα για την τέχνη της καταπίεσης (…μακάρι η καταπίεση να μην μας ευχαριστούσε τόσο!)

5. Λύση: Ας υποθέσουμε ότι οι αμυντικές δυνάμεις του οργανισμού έδρασαν με επιτυχία: απέκρουσαν τους ξένους εισβολείς, εν μέρει τους εγκολπώθηκαν(τους καταβροχθισαν!) , με αποτέλεσμα την αποσύνθεση των αντισωμάτων και των μικροβίων και τη δημιουργία πύου (=απώλειες και στα δύο μέτωπα!). Οι νοσογόνοι οργανισμοί εγκαταλείπουν το σώμα σε μεταλλαγμένη, αφοπλισμένη μορφή. Συγχρόνως όμως ο οργανισμός στα πλαίσια της μάχης έχει υποστεί μεταβολή, γιατί τώρα α) διαθέτει την ικανότητα αναγνώρισης των συγκεκριμένων μικροβίων, με άλλα λόγια διαθέτει ειδική ανοσία, και β) έχει εξασκήσει το σύνολο των αμυντικών του δυνάμεων, πράγμα που ενδυναμώνει, έχει δηλαδή αποκτήσει ‘μη εξειδικευμένη΄’ ανοσία. Στη στρατιωτική ορολογία τα παραπάνω αντιστοιχούν στη νίκη της μιας πλευράς, μετά από απώλειες και στα δύο στρατόπεδα. Αλλά ο νικητής βγαίνει από την όλη σύγκρουση ενισχυμένος, γιατί προσαρμόστηκε στον εχθρό, τον γνωρίζει τώρα καλύτερα και στο μέλλον θα είναι σε θέση να αντιδράσει εξειδικευμένα.

6. Θάνατος: Μπορεί βέβαια στη σύγκρουση αυτή να νικήσουν οι εισβολείς, πράγμα που θα επιφέρει το θάνατο του ασθενούς. Οι ζητωκραυγές της νίκης είναι και πάλι ενθουσιώδεις, αλλά στο απέναντι μέτωπο.

7. Χρονιοποίηση της νόσου: Αν κανένα από τα δύο στρατόπεδα δεν κατορθώσει να επιλύσει τη σύγκρουση προς το συμφέρον του , επέρχεται συμβιβασμός μεταξύ των νοσογόνων οργανισμών και των αμυντικών δυνάμεων: τα μικρόβια παραμένουν στο σώμα χωρίς να νικήσουν (=θάνατος) , αλλά και χωρίς να ηττηθούν από τον οργανισμό (=ολοκληρωτική ίαση). Τα συμπτώματα της χρόνιας μορφής είναι : αυξημένος αριθμός λεμφοκυττάρων και κοκκιοκυττάρων, των αντισωμάτων δηλαδή, ελαφρά αύξηση της καθίζησης του αίματος (BSG) και ελαφρός πυρετός. Η μη εκκαθαρισμένη σύγκρουση δημιουργεί στο σώμα εστία, στην οποία δεσμεύεται συνεχώς ενέργεια που αποσύρεται από τον υπόλοιπο οργανισμό. Ο ασθενής αισθάνεται κόπωση, εξάντληση , απάθεια. Δεν είναι ούτε τελείως άρρωστος , ούτε τελείως υγιής – ούτε αληθινός πόλεμος, ούτε γνήσια ειρήνη, αλλά συμβιβασμός – κι επομένως όπως κάθε συμβιβασμός, σάπιος. Οι συμβιβασμοί αποτελούν τον πάγιο στόχο των δειλών, των ‘χλιαρών’, που συνεχώς φοβούνται τις συνέπειες των πράξεων τους και τις ευθύνες που θα προκύψουν. Δυστυχώς ο συμβιβασμός, ποτέ δεν αποτέλεσε λύση, γιατί δεν αποκαθιστά την απόλυτη ισορροπία μεταξύ των δύο πόλων , ούτε έχει όμως τη δύναμη να ενώνει. Συμβιβασμός σημαίνει χρόνια τριβή και επομένως στασιμότητα. Από στρατιωτική σκοπιά ισοδυναμεί με τον πόλεμο των χαρακωμάτων (του 1ου παγκοσμίου πολέμου) που συνεχίζει να καταναλώνει ενέργεια και υλικό, διαβρώνοντας και παραλύοντας όλους τους υπόλοιπους τομείς, την οικονομία, τον πολιτισμό κλπ.

Στον ψυχικό τομέα η χρονιοποίηση αντιστοιχεί με μια χρόνια σύγκρουση. Το άτομο ‘κολλά’ στη σύγκρουση, μην βρίσκοντας ούτε το θάρρος ούτε τη δύναμη να επιφέρει κάποια απόφαση. Κάθε απόφαση κοστίζει θυσίες – στην πραγματικότητα μπορούμε να κάνουμε την ίδια στιγμή μόνον το ένα ή το άλλο – και οι αναπόφευκτες αυτές θυσίες εμπνέουν τον φόβο. Πολλοί άνθρωποι παγώνουν κάπου στη μέση της σύγκρουσης τους, ανίκανοι να συμβάλλουν στη νίκη του ενός ή του άλλου πόλου. Ασταμάτητα σταθμίζουν τις πιθανές λύσεις, ποια είναι σωστή και ποια λάθος, χωρίς να κατανοούν ότι με την αφηρημένη έννοια, δεν υπάρχει σωστό και λάθος, γιατί για να ολοκληρωθούμε , χρειαζόμαστε ούτως ή άλλως και τους δύο πόλους. Όμως στα πλαίσια της πολικότητας δε μπορούμε να τους πραγματώσουμε συγχρόνως, αλλά τον έναν μετά τον άλλον. Επομένως ας αρχίσουμε με έναν από τους δύο – ας αποφασίσουμε επιτέλους!

Κάθε απόφαση απελευθερώνει . η χρόνια υποβόσκουσα σύγκρουση απορροφά συνεχώς ενέργεια και προκαλεί ακεφιά, έλλειψη κινήτρων και απογοήτευση στον ψυχικό τομέα. Αν όμως καταφέρουμε να φτάσουμε στον ένα πόλο της σύγκρουσης, θα νιώσουμε αμέσως την ενέργεια που απελευθερώθηκε. Όπως το σώμα που βγαίνει δυναμωμένο από τη φλεγμονή, έτσι και η ψυχή δυναμώνει μέσα από κάθε σύγκρουση, γιατί αντιμετωπίζοντας το πρόβλημα, διδάχθηκε, διεύρυνε τα όρια της μέσω της ενασχόλησης με τους αντιθετικούς πόλους, κι έγινε έτσι πιο ενσυνείδητη. Μέσα από κάθε βιωμένη σύγκρουση ανακτούμε ως κέρδος, την πληροφόρηση ( τη συνειδητοποίηση) που, αντίστοιχα με την ειδική ανοσία κάνει τον άνθρωπο ικανό να αντιμετωπίζει μελλοντικά το ίδιο πρόβλημα με ακίνδυνο τρόπο.

Κάθε βιωμένη σύγκρουση διδάσκει ακόμα τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει καλύτερα και με θάρρος τις συγκρούσεις, αντίστοιχα με τη γενική ανοσία του οργανισμού. Όπως σε σωματικό επίπεδο κάθε λύση απαιτεί μεγάλες θυσίες κυρίως στην αντίθετη πλευρά, έτσι και η ψυχή πρέπει να κάνει μεγάλες θυσίες, όταν λαμβάνει αποφάσεις. Πολλές παλιότερες απόψεις και γνώμες, πολλές καθημερινές, αγαπητές ασχολίες και συνήθειες παραδίδονται στο θάνατο, όπως κάθε νέο προϋποθέτει το θάνατο του παλιού. Όπως μερικές μεγάλες εστίες φλεγμονής αφήνουν στο σώμα τα σημάδια τους – τις ουλές – έτσι δημιουργούνται κάποτε ουλές και στην ψυχή, που αναδρομικά θεωρούμε βαθιές τομές στη ζωή μας.

Παλιότερα όλοι οι γονείς γνώριζαν ότι μετά από κάποια παιδική αρρώστια (όλες οι παιδικές αρρώστιες είναι φλεγμονές) το παιδί έχει υπερβεί ένα στάδιο ωρίμανσης ή εξέλιξης. Μετά την παιδική αρρώστια το παιδί δεν είναι το ίδιο όπως πριν, η αρρώστια το έχει μεταβάλει, με την έννοια της ωρίμανσης. Και δεν είναι μόνον οι παιδικές αρρώστιες που ωριμάζουν το άτομο. Όλοι οι μεγάλοι πολιτισμοί δημιουργήθηκαν μέσα από μεγάλες προκλήσεις, ακόμα κι ο Δαρβίνος αιτιολογούσε την εξέλιξη των ειδών ως επιτυχή προσαρμογή στις συνθήκες του περιβάλλοντος (…λέγοντας αυτά, δεν σημαίνει ότι αποδεχόμαστε τον Δαρβινισμό!)

“Πόλεμος πατήρ πάντων» είχε πει ο Ηράκλειτος. Ο πόλεμος, η σύγκρουση, η τάση των πόλων, δίνουν τη ζωτική ενέργεια εξασφαλίζοντας την πρόοδο και την εξέλιξη. Φράσεις όπως η παραπάνω ακούγονται επικίνδυνες και παρανοούνται σε εποχές όπου οι λύκοι μασκαρεύονται σε αρνάκια, προβάλλοντας την καταπιεσμένη επιθετικότητα τους μέσα από τη φορεσιά του φιλειρηνιστή.

Σκόπιμα συγκρίναμε βήμα προς βήμα την εξέλιξη της φλεγμονής με τον πόλεμο, γιατί το θέμα μας αποκτά την οξύτητα εκείνη που ίσως δεσμεύσει τον αναγνώστη να μην υπερπηδήσει βιαστικά το περιεχόμενο, νεύοντας καταφατικά. Ζούμε σε μια εποχή και έναν πολιτισμό ακραία εχθρικό σε κάθε σύγκρουση. Σε όλα τα επίπεδα γίνεται προσπάθεια αποφυγής των συγκρούσεων, χωρίς να κατανοούμε ότι έτσι καταπολεμούμε κάθε συνειδητοποίηση. Ο άνθρωπος δεν είναι βέβαια σε θέση να αποφύγει με οιονδήποτε τρόπο τις συγκρούσεις στα πλαίσια του πολωμένου κόσμου, ωστόσο όμως οι αέναες προσπάθειες καταστολής προκαλούν ολοένα και πιο σύνθετες εκφορτίσεις σε άλλα επίπεδα , των οποίων τους εσωτερικούς συσχετισμούς είναι αδύνατο να ελέγξει.

Το θέμα «φλεγμονές» αποτελεί καλό παράδειγμα αυτού του μηχανισμού. Στην παραπάνω περιγραφή παρακολουθήσαμε τη μορφή της σύγκρουσης παράλληλα με τη δομή της φλεγμονής, για να κατανοήσουμε τα κοινά τους γνωρίσματα, αλλά η σύγκρουση και η φλεγμονή σχεδόν ποτέ δεν εκτυλίσσονται συγχρόνως και παράλληλα στον άνθρωπο. Αντίθετα, το ένα επίπεδο υποκαθιστά το άλλο με την έννοια του “είτε-είτε”. Όταν ο ερεθισμός κατορθώσει να διαπεράσει την άμυνα της συνείδησης , κάνοντας το άτομο να συνειδητοποιήσει τη σύγκρουση, η διαδικασία της επεξεργασίας της σύγκρουσης λαμβάνει χώρα στην ψυχή και μόνον, και κατά κανόνα δεν καταλήγει σε φλεγμονή στο σώμα. Αν όμως το άτομο δεν ανοιχτεί στη σύγκρουση, απωθώντας οτιδήποτε θα μπορούσε να αμφισβητήσει τον τεχνητά στημένο, “όμορφο” κόσμο του, η σύγκρουση βυθίζεται στη σωματικότητα, όπου αναγκαστικά θα βιωθεί ως φλεγμονή στο σωματικό επίπεδο.

Η φλεγμονή είναι σύγκρουση στο επίπεδο της ύλης. Γι’αυτό δεν πρέπει να γίνεται το λάθος να παρατηρεί κανείς επιφανειακά τις φλεγμονές του, καταλήγοντας στο συμπέρασμα “την εποχή εκείνη δεν είχα καμμία σύγκρουση”. Είναι αυτή ακριβώς η εθελοτυφλία, που οδηγεί στα συμπτώματα. Η σε βάθος διερεύνηση της ψυχής χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια, και όχι μια επιπόλαιη ματιά μονάχα – χρειάζεται την αποκαλυπτική εκείνη ειλικρίνεια που δημιουργεί τις περισσότερες φορές στην ψυχή τόση δυσφορία, όσο και η φλεγμονή στο σώμα. Αυτήν ακριβώς τη δυσφορία προσπαθούμε πάντοτε να αποφύγουμε.

Η αλήθεια είναι πως οι συγκρούσεις είναι πάντοτε επώδυνες. Ανεξάρτητα από το επίπεδο τους, είτε πόλεμος είτε εσωτερική αντίσταση, είτε αρρώστια , ποτέ δεν είναι ευχάριστες. Αλλά το “ευχάριστο-δυσάρεστο” δεν είναι επίπεδα που σηκώνουν επιχειρηματολογία. Από τη στιγμή που ομολογήσαμε στον εαυτό μας ότι τίποτα δε μπορούμε να αποφύγουμε, το ερώτημα παύει να υπάρχει. Όποιος επομένως δεν επιτρέπει στον εαυτό του ψυχικές εκρήξεις, επιτρέπει την έκρηξη μέσα στο σώμα του(απόστημα). Πού είναι λοιπόν το ευχάριστο ή καλύτερο; Η αρρώστια κάνει τον άνθρωπο ειλικρινή!

Ειλικρινείς είναι , σε τελευταία ανάλυση, και όλες οι σημερινές αξιέπαινες προσπάθειες αποφυγής συγκρούσεων σε όλα τα επίπεδα. Απ’ αυτήν την οπτική γωνία, κρίνουμε και τις μέχρι τώρα επιτυχημένες προσπάθειες καταπολέμησης των φλεγμονών. Ο αγώνας των φλεγμονών είναι αγώνας κατά των συγκρούσεων στο επίπεδο της ύλης. Με απόλυτη ειλικρίνεια βαφτίστηκαν τα όπλα “αντιβιοτικά” (εναντίον του βίου, δηλαδή κατά της ζωής!) Αυτό θα πει ειλικρίνεια!

Η εχθρική στάση των αντιβιοτικών κατά της ζωής εκφράζεται σε δύο επίπεδα. Αν δεχτούμε ότι η σύγκρουση είναι ο καθαυτός κινητήρας της εξέλιξης, δηλαδή της ζωής, τότε κάθε καταπίεση μιας σύγκρουσης είναι συγχρόνως και επίθεση κατά της δυναμικότητας της ζωής καθαυτής.

Αλλά και υπό στενή ιατρική έννοια, τα αντιβιοτικά είναι εχθρικά στη ζωή. Οι φλεγμονές είναι μια οξεία, αλλά και ταχεία, επίκαιρη επίλυση προβλημάτων, μέσω της οποίας απαλλάσσεται ο οργανισμός από τις τοξίνες, αποβάλλοντας πύο. Αν αυτές οι διεργασίες καθαρισμού καταστέλλονται συχνά και μακροπρόθεσμα με αντιβιοτικά, οι τοξίνες εναποτίθενται στον οργανισμό (συνήθως στον συνδετικό), γεγονός που ίσως συμβάλλει και στη δημιουργία καρκίνου. Έχουμε το φαινόμενο του σκουπιδοτενεκέ: είτε τον αδειάζουμε τακτικά (φλεγμονές), είτε στοιβάζουμε μέσα του τόσα σκουπίδια, ωσότου η ζωή που δημιουργείται απ’αυτά απειλήσει ολόκληρο το σπίτι (καρκίνος). Τα αντιβιοτικά είναι ξένες ουσίες, τις οποίες ο ασθενής δεν έχει παράγει με δική του προσπάθεια. Γι’αυτό του κλέβουν τους πραγματικούς καρπούς της αρρώστιας του, το κέρδος της γνώσης, που θα αποκόμιζε αντιμετωπίζοντας την.

Και το θέμα “εμβολιασμός” θα πρέπει να το δούμε σύντομα απ’αυτή την οπτική γωνία. Υπάρχουν δύο βασικές μορφές εμβολιασμού, η ενεργητική και η παθητική ανοσοποίηση. Κατά την παθητική ανοσοποίηση χορηγούνται αμυντικές ουσίες, που έχουν παραχθεί σε οργανισμούς άλλων ατόμων. Ο εμβολιασμός αυτός συνιστάται όταν η νόσος έχει ήδη εκδηλωθεί (πχ Tetagam κατά των παραγόντων του τετάνου). Στο ψυχικό επίπεδο αντιστοιχεί στην υιοθεσία έτοιμων λύσεων για προβλήματα, διαταγών και ηθικών επιταγών. Κρύβεται κανείς σε ξένες, πατενταρισμένες συνταγές, αποφεύγοντας κάθε προσωπική σύγκρουση και εμπειρία, δηλαδή επιλέγει μια άνετη πορεία, που δεν είναι πορεία, εφόσον στερείται κάθε στοιχείου προόδου.

Κατά την ενεργητική ανοσοποίηση χορηγούνται στα άτομα εξασθενημένοι νοσογόνοι οργανισμοί, ώστε να ερεθιστεί ο οργανισμός τους και να δημιουργήσει δικά του αντισώματα. Αυτή τη μορφή έχουν όλοι οι προφυλακτικοί εμβολιασμοί, όπως της πολιομυελίτιδας, της ευλογιάς, ο αντιτετανικός κ.λπ. Στο ψυχικό επίπεδο η μέθοδος αυτή αντιστοιχεί στην ακίνδυνη εξάσκηση του ατόμου στην επίλυση συγκρούσεων (στρατιωτικός όρος:γυμνάσια). Οι περισσότερες παιδαγωγικές μέθοδοι, αλλά κι η ομαδική θεραπεία ανήκουν στην ομάδα αυτή. Υπό ασφαλείς συνθήκες, στόχος είναι η εξάσκηση και εκμάθηση στρατηγικών για την επίλυση συγκρούσεων, που θα δώσουν στο άτομο τη δυνατότητα να αντιμετωπίζει πιο ενσυνείδητα τις συγκρούσεις.

Τα παραπάνω ας μην εκληφθούν ως συνταγές! Εδώ δεν πρόκειται για το δίλημμα “να εμβολιαστώ ή όχι”, ή για την άποψη “ποτέ δεν παίρνω αντιβιοτικά”. Σε τελευταία ανάλυση είναι αδιάφορο τι κάνουμε, φθάνει να γνωρίζουμε τι κάνουμε. Ο στόχος μας είναι η συνείδηση και όχι οι έτοιμες συνταγές ή επιταγές.

Τίθεται βέβαια το ερώτημα, αν η σωματική αρρώστια είναι βασικά σε θέση να υποκαταστήσει την ψυχική διαδικασία. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, γιατί ο διαχωρισμός μεταξύ ψυχής και σώματος είναι θεωρητικό μόνον βοήθημα. Στην πραγματικότητα αυτά τα δύο ποτέ δεν μπορούν να βιωθούν τόσο χωριστά, γιατί οτιδήποτε εκτυλίσσεται και συμβαίνει στο σώμα, βιώνεται και στη συνείδηση μας, στην ψυχή. Αν χτυπήσουμε το δάχτυλο μας με ένα σφυρί, λέμε: το δάχτυλο πονά, πράγμα που δεν ευσταθεί τελείως, γιατί ο πόνος γίνεται αντιληπτός αποκλειστικά στη συνείδηση, όχι στο δάχτυλο. Εμείς απλώς προβάλουμε την ψυχική αίσθηση του “πόνου” στο δάχτυλο.

Δεδομένου ότι ο πόνος είναι φαινόμενο της συνείδησης, μπορούμε να τον επηρεάσουμε με επιτυχία, με αντιπερισπασμό, ύπνωση, νάρκωση , βελονισμό. (Όποιος θεωρεί τα παραπάνω υπερβολικά, ας θυμηθεί το φαινόμενο του πόνου σε ακρωτηριασμένα μέλη!). Οτιδήποτε βιώνουμε και υποφέρουμε στη διάρκεια μιας σωματικής νόσου, λαμβάνει χώρα αποκλειστικά στη συνείδηση μας. Ο διαχωρισμός σε “ψυχικό” ή “σωματικό” αναφέρεται μόνον στην επιφάνεια προβολής. Αν κάποιος αρρωστήσει από έρωτα, προβάλλει τα συναισθήματα του σε κάτι άυλο, δηλαδή στον έρωτα, ενώ ένας ασθενής με πονόλαιμο προβάλλει τα συναισθήματα του στον λαιμό – κι οι δύο υποφέρουν, αλλά μονάχα στην ψυχή τους. Η ύλη – κι επομένως το σώμα – χρησιμεύει μόνον ως επιφάνεια προβολής, αλλά δεν αποτελεί τον τόπο γένεσης κάποιου προβλήματος, επομένως ούτε τον τόπο όπου θα επιλυθεί κάποιο πρόβλημα. Ως επιφάνεια προβολής, το σώμα είναι ιδανικό βοηθητικό μέσο για μια καλύτερη γνώση, αλλά λύσεις μπορεί να βρει μόνον η συνείδηση. Έτσι, κάθε σωματική ασθένεια αποτελεί συμβολική μόνον επεξεργασία του προβλήματος, της οποίας το δίδαγμα θα γονιμοποιήσει τη συνείδηση. Αυτή είναι και η αιτία που κάθε βιωμένη αρρώστια προκαλεί ένα βήμα ωρίμανσης.

Έτσι διαμορφώνεται ένας ρυθμός μεταξύ της σωματικής και της ψυχικής επεξεργασίας κάποιου προβλήματος. Αν το πρόβλημα δε μπορεί να επιλυθεί εξ ολοκλήρου στη συνείδηση, καλείται το σώμα ως υλικό βοηθητικό μέσο, να δραματοποιήσει το άλυτο πρόβλημα με συμβολική μορφή. Το δίδαγμα, μετά τη θεραπεία της νόσου, επιστρέφει στην ψυχή. Αν αυτή, παρά τις εμπειρίες που απέκτησε, δεν κατορθώσει ακόμα να αδράξει το πρόβλημα, αυτό βυθίζεται και πάλι στη σωματικότητα, ώστε να συγκεντρωθεί περισσότερη πρακτική πείρα. (Δεν είναι τυχαίο, που οι έννοιες αδράχνω και καταλαβαίνω περιγράφουν πολύ συγκεκριμένες σωματικές δραστηριότητες!). Η εναλλαγή αυτή επαναλαμβάνεται για όσο διάστημα χρειάζεται, ώστε οι εμπειρίες που συγκεντρώθηκαν να καταστήσουν ικανή τη συνείδηση να επιλύσει τελεσίδικα το πρόβλημα ή τη σύγκρουση.

Τη διαδικασία αυτήν την κατανοούμε καλύτερα με την εξής εικόνα: ένας μαθητής καλείται να κάνει αριθμητικούς υπολογισμούς με το μυαλό του. Εμείς του βάζουμε ένα πρόβλημα. Αν δεν μπορέσει να το λύσει με το κεφάλι, δίνουμε στον μαθητή έναν άβακα (ύλη). Εκείνος προβάλλει το πρόβλημα στον άβακα και λύνει, μέσω αυτού, το πρόβλημα (αλλά βασικά με το κεφάλι). Του βάζουμε δεύτερο πρόβλημα, χωρίς άβακα. Αν δεν τα καταφέρει του δίνουμε πάλι το βοηθητικό μέσον – επαναλαμβάνοντας τη διαδικασία, μέχρις ότου τελικά κατορθώσει να κάνει τη δουλειά του χωρίς άβακα, γιατί τώρα τα καταφέρνει με το κεφάλι, χωρίς υλικό βοηθητικό μέσο. Ο υπολογισμός γίνεται σε τελευταία ανάλυση πάντοτε στο κεφάλι, ποτέ στον άβακα, αλλά η προβολή του προβλήματος σε ένα ορατό επίπεδο διευκολύνει τη μαθησιακή διαδικασία.

Παρουσίασα το θέμα αυτό τόσο διεξοδικά, γιατί η πραγματική κατανόηση της σχέσης σώματος-ψυχής μας διδάσκει κάτι που δεν θεωρούμε καθόλου αυτονόητο: ότι δηλαδή το σώμα δεν είναι τόπος, στον οποίο επιλύονται τα προβλήματα! Ωστόσο ολόκληρη η ακαδημαϊκή ιατρική βαδίζει εκεί, κοιτάζοντας να λύσει την αρρώστια στο σωματικό επίπεδο.

Στο σώμα δεν υπάρχει τίποτα που να χρειάζεται “ λύση”. Θα ήταν σα να προσπαθούσαμε, με κάθε δυσκολία του μαθητή μας, να μετατρέψουμε τον άβακα του. Η ανθρώπινη οντότητα λαμβάνει χώρα στη συνείδηση και αντανακλάται στο σώμα. Το συνεχές στίλβωμα του καθρέφτη δεν αλλάζει το είδωλο που καθρεφτίζεται. (Μακάρι να ήταν τα πράγματα τόσο απλά!) Ας πάψουμε να αναζητούμε στον καθρέφτη το αίτιο και τη λύση όλων των ανακλώμενων προβλημάτων, κι ας χρησιμοποιήσουμε τον καθρέφτη για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.